1 april: oorsprong en betekenis van een oude traditie

Op 1 april, zendt men de zotten waar men wil. In de meeste landen is het de traditie om op 1 april mensen voor de gek te houden. De oorsprong zou te vinden zijn in de omschakeling van kalenders en zou te zoeken moeten zijn in Frankrijk in 1564. In Spanje wordt 1 april op 28 december gevierd. In en rond Antwerpen spreekt men ook van verzenderkesdag, omdat men de mensen dan op pad stuurt met een onmogelijke opdracht. In het kasteel van Dieppe in Normandië is een prachtige verzameling postkaarten voor 1 april te bewonderen.

1 april: vermoedelijke oorsprong

Edict van Roussillon

De vermoedelijke oorsprong van 1 april is het Edict van Roussillon van 1564 waarbij Karel IX besliste dat het nieuwe jaar zou ingaan op 1 januari. Tot dan werd de overgang naar het nieuwe jaar gevierd van 25 maart tot 1 april.

Van vis naar nepvis

Vele mensen vergaten het nieuwe systeem of wilden zich hiertegen verzetten. Mensen werden uitgenodigd voor nepfeestjes en kregen nepcadeau's. Die cadeau's waren vaak vissen omdat men nog in de vastenperiode zat en dus geen vlees mocht eten. Later werden het nepvissen en zo onstond de "poisson d'avril", de aprilvis.

Of toch nog ouder?

Anderen vinden deze uitleg onwaarschijnlijk omdat er reeds in 1508 een geschreven vermelding is teruggevonden in Frankrijk. In een van zijn gedichten verwees Eloy d'Amerval naar een aprilvis. De eerste Nederlandse vermelding dateert ook van vroeger, nl. van 1560 en is afkomstig uit Brugge waar rederijker Eduard de Dene er melding van maakt eveneens in een gedicht. In het Engels zou er reeds een vermelding zijn in 1392, meer bepaald in de Canterbury Tales van Chaucer.

Fête des fous

Het zou ook kunnen dat de oorsprong moet gezocht worden in het fête des fous, dat van de 5de tot de 16de eeuw werd gevierd.

Aprilgrappen in verschillende landen

• in Duitsland en Oostenrijk spreekt men van Aprilscherz. De Duitsers houden het niet bij een kleine grap maar bedenken hele verhalen. Heeft diegene die werd beetgenomen het door, dan roept de grappenmaker "April, April!". Heeft de persoon het niet door dan wordt hij een "Aprilesel". Geen visje hier dus maar een ezel. Diezelfde naam hanteren ook de Finnen en de Noren.
• in Brazilie en Portugal: dia da mentira (dag van de leugen). De mensen bestrooien elkaar op die dag met bloem
• Canada, GB en USA: April Fool's Day. In Schotland sprak men vroeger van gowk of cuckoo maar deze traditie is stilaan aan het verdwijnen. In Engeland worden grapjes gemaakt tot twaalf uur. daarna is het gedaan. wie dan nog verder doet, wordt de "Fool"
• in Zuid-Amerika spreekt men van de dia de las bromas de abril (dag van de aprilgrappen), hoewel sommige landen ook de traditie van Spanje volgen (zie verder)
• in Mexico nemen de mensen een klein voorwerp weg van elkaar. In de plaats leggen ze wat snoep en een briefje om te zeggen dat het om een grap gaat
• in Frankrijk, Zwitserland en Franssprekend België spreekt men van poisson d'avril (aprilvis)
• Italië volgt deze traditie en spreekt van pesce d'aprile (aprilvis)
• in Nederland zijn het aprilgrappen
• in België eerder aprilvissen en in en rond Antwerpen spreekt men ook van verzenderkensdag, omdat men op deze dag de zotten kan heensturen waar men wil
• Rusland spreekt van de dag van de dommerik

Spanje: de uitzondering

In Spanje wordt deze onofficiële feestdag gevierd op 28 december, de dia de los (santos) inocentes (dag van de Onnozele Kinderen). Ook in sommige Zuid-Amerikaanse landen, zoals bijvoorbeeld Mexico, wordt het voorbeeld van Spanje opgevolgd. Op deze dag tracht men onopgemerkt papieren mannetjes op de ruggen van de gedupeerden te hangen. Er wordt naar hen dan ook "inocente" geroepen. Een uitzondering hierop vormt het eiland Menorca, omdat Menorca Brits bezit was gedurende een deel van de 18de eeuw. In Menorca viert men dus ook op 1 april.

Gebruiken op 1 april

In de landen waar de aprilvis wordt gehanteerd (Frankrijk, België, Zwitserland: poisson d'avril, Italië: pesce d'aprile), worden vaak papieren vissen op de rug van de gedupeerden gehangen. Wanneer deze de grap ontdekken, wordt er "aprilvis" of "1 april" geroepen.

Radio, televisie en kranten maken van deze dag gebruik om de mensen te foppen. Vaak worden er al eind maart foutieve berichten de wereld ingestuurd. Sommige brave burgers trappen er met beide voeten in en bellen naar nepnummers of begeven zich naar plaatsen waar helemaal niets te zien is. Hiervan komt ook de Antwerpse benaming "verzenderkensdag".

De goudvis staat symbool voor de aprilgrap.

1 april postkaarten

In het begin van de 20ste eeuw werden in Frankrijk bijzonder mooie postkaarten verstuurd voor 1 april. Deze postkaarten waren heel kleurrijk en rijkelijk versierd met bloemen en vissen. In het kasteel van Dieppe in Normandië kan men gaan kijken naar een tentoonstelling van 1 april postkaarten. Deze postkaarten werden aan het museum geschonken door ene Hélène Meillassoux die een enorme collectie postkaarten bezat.