Stille Nacht, Heilige Nacht: bekendste kerstlied wereldwijd

Stille Nacht, Heilige Nacht. Een van de bekendste kerstliederen aller tijden. Geschreven door Joseph Mohr en op muziek gezet door Franz Xaver Gruber. Voor het eerst gezongen tijdens de kerstnacht van 1818 in een klein kerkje in het Oostenrijkse Oberndorf. Later vertaald in meer dan 100 talen en bekend geworden over de hele wereld. Om nog maar te zwijgen van de rol van dit traditionele kerstliedje tijdens Wereldoorlog I. De oorsprong en de geschiedenis van het eenvoudig kerstliedje "Stille Nacht, Heilige Nacht" dat de wereld veroverde.

Stille Nacht, Heilige Nacht: ontstaan van een wereldberoemd kerstliedje

1816. De Oostenrijkse kapelaan Joseph Mohr schrijft een gedicht met de titel "Stille Nacht, Heilige Nacht". Twee jaar later: kerst 1818 in het Oostenrijkse dorpje Oberndorf nabij Salzburg. Kapelaan Mohr heeft een groot probleem. Het orgel van zijn kerk doet het niet. Naar alle waarschijnlijkheid hebben muizen de balg stuk geknaagd. En dat op kerstavond! Ten einde raad haalt hij zijn gedicht uit 1816 boven en vraagt aan organist Franz Xaver Gruber om zijn tekst op muziek te zetten. Gruber maakt er een melodie bij voor twee mannen en een koor, met gitaarbegeleiding. "Stille Nacht, Heilige Nacht" is een feit en wordt voor de eerste maal uitgevoerd op 24 december 1818 in de Sint-Nikolauskerk van Oberndorf. Over het ontstaan van het kerstlied bestaan talloze legenden en romantische verhalen. Deze versie is de meest gekende en algemeen aanvaardde.

Hoe het "Stille Nacht, Heilige Nacht" verder verging

Van Oberndorf naar Fügen in Tirol

Oorspronkelijk was "Stille Nacht, Heilige Nacht" alleen gekend in Oberndorf. Daar komt echter verandering in wanneer in 1824 de orgelbouwer Karl Mauracher naar Oberndorf komt om het orgel van de Sint-Nikolauskerk te repareren. Hij hoort het kerstlied "Stille Nacht, Heilige Nacht" en neemt het mee naar Fügen in Tirol. Daar geeft hij het aan de familie Strasser, een familie die geregeld optredens geeft op onder andere jaarmarkten. In 1832 geven ze een concert in Leipzig.

De Oceaan over in 1839

Het lied wordt overgenomen door anderen. Zo ook door de familie Rainer, eveneens uit Tirol. Zij zingen het liedje in 1839 in New York voor de uitgebrande Trinity Church. Zo belandde de kerstsong aan de andere kant van de Oceaan.

Koning Frederik Wilhelm IV laat de oorsprong achterhalen

In 1833 komt het lied samen met drie andere "Tirolerdeuntjes" op een pamflet terecht in Dresden. Vanaf dan wordt het beschouwd als een volkslied. Koning Frederik Wilhelm IV van Pruisen (1795 - 1861) hield erg veel van het liedje en liet het optekenen. Hiervoor werd gezocht naar de oorspronkelijke makers. Dankzij de Pruisische koning weten we van wie het kerstlied was en hoe de oorspronkelijke tekst en melodie juist klonken. Lange tijd werd er immers ten onrechte gedacht dat het lied een compositie was van Michael Haydns.

Wereldwijd beroemd en vertaald in meer dan 100 talen

De oorspronkelijke Duitse versie

De oorspronkelijke versie van "Stille Nacht, Heilige Nacht" was natuurlijk in het Duits. Het bestond uit zes coupletten. Meestal worden alleen de coupletten 1,2 en 6 gezongen.

Vertaald in meer dan 100 talen

Later werd "Stille Nacht, Heilige Nacht" in meer dan 100 talen vertaald. Er bestaan ook heel wat versies in plaatselijke dialecten. Grappig is dat er binnen eenzelfde taal ook nog varianten zijn al naargelang het land. Zo is de Spaanse versie van Spanje bijvoorbeeld niet dezelfde als de Spaanse versie van Mexico. In het Nederlands benadert de katholieke versie het meest de oorspronkelijke Duitse versie. De protestantse versie van Johannes Yserinkhuysen is dan weer de bekendste.

Best verkochte kerstlied

Met de opkomst van de grammofoon werd "Stille Nacht, Heilige Nacht" het meest verkochte kerstlied aller tijden en wereldwijd. Alleen al de versie van Bing Crosby uit 1935 haalt meer dan tien miljoen exemplaren.

Oostenrijks Immaterieel Cultureel Erfgoed

In 2011 werd Stille Nacht, Heilige Nacht in Oostenrijk opgenomen in het Immaterieel Cultureel Erfgoed.

Wereldoorlog I: het kerstbestand van 1914

Kerst 1914. Nacht van 24 op 25 december. Wereldoorlog I. De soldaten waren uitgeput. Ook het weer zat niet mee. Het vroor stenen uit de grond en op sommige plaatsen sneeuwde het zelfs. Plots begonnen Duitse mannen kerstliedjes te zingen, onder andere "Heilige Nacht, Stille Nacht". De Duitsers hadden ook lichtjes aangestoken. De Britten dachten dat ze zouden aanvallen. Maar plots hoorden ze een Duits soldaat "Zalig Kerstfeest" zeggen. Langzaam en voorzichtig kwamen de soldaten uit de loopgraven en begaven zich naar het niemandsland. Duitse en Britse soldaten zongen samen kerstliederen, deelden sigaretten en eten. Op 25 december na het ontbijt werd er zelfs een partijtje voetbal gespeeld in het niemandsland door de soldaten van beide kampen. Spijtig genoeg was het de volgende dag gedaan met de pret en ging de oorlog gewoon verder. Dit gegeven werd in vele liedjes, boeken en films bezongen en beschreven. Telkens werd het liedje "Stille Nacht, Heilige Nacht" als kerstliedje gebruikt. Ook in de musical 14-18 van Studio 100. Een beklijvend moment.

Toeristische trekpleisters in verband met Stille Nacht, Heilige Nacht

Een kerstlied met zo'n geschiedenis gaat natuurlijk niet onopgemerkt voorbij. In en rond Oberndorf zijn er dan ook heel wat plaatsen die jaarlijks druk bezocht worden. Een overzicht:

• Joseph Mohr werd geboren in 1792. Hij stierf in 1848 aan een longontsteking in Wagrain. In Wagrain kan je zijn graf gaan bezoeken in het kerkhof bij de kerk.
• Franz Xaver Gruber werd geboren in 1787 in Hochburg. Hij stierf in 1863 in Hallein. Zijn graf bevindt zich naast de kerk van Hallain.
• Aangezien het kerstlied voor de eerste maal werd gezongen in 1818 in Oberndorf is dit dorp een toeristische trekpleister geworden. Je kan er naar de Stille Nacht kapel.
• Er bestaat ook een Stille Nacht museum. Hiervoor moet je naar de dorpschool van Arnsdorf.
• In Mariapfarr staat het ouderlijk huis van Mohr. Hier bevindt zich nu het Wallfahrts- und Stille Nacht museum. Het museum herbergt tal van documenten over het leven van Joseph Mohr.