4 oktober is de échte nationale feestdag van België

21 juli is de nationale feestdag in België. Die valt echter niet samen met de proclamatie van de onafhankelijkheid die plaatsvond na de gevechten met de Nederlandse troepen in oktober 1930.

De tweede Bourgondische Nederlanden

Na de nederlaag van Napoleon te Waterloo in 1815 werd op het Congres van Wenen beslist dat het toenmalige Vlaanderen bij Nederland zou gevoegd worden. Op die manier werden de Bourgondische Nederlanden, de ‘Zeventien Provinciën’, als het ware herenigd met dien verstande dat nu ook het vroegere Prinsbisdom Luik en het Groot Hertogdom Luxemburg er deel van uitmaakten. Koning Willem I van Nassau kreeg als opdracht er een eenheidsstaat van te maken.

Te vele verschillen

Makkelijk bleek dat niet want er bleken veel verschillen tussen het Noorden en het Zuiden. Die situeerden zich op het vlak van de economie (Nederland was een handelsstaat, Vlaanderen meer toegespitst op landbouw en industrie), de godsdienst (het protestante Noorden en het katholieke Zuiden), de taal (de Franstalige elite kon het niet pruimen dat ze door Willem verplicht werd Nederlands te leren) en de politiek (de bijna 4 miljoen Vlamingen waren in de Staten-Generaal ondervertegenwoordigd tegenover de 2,5 miljoen Nederlanders).

Ook het verlicht despotisme van Willem zette in Vlaanderen kwaad bloed: ministers moesten bijvoorbeeld enkel aan de koning verantwoording afleggen en niet aan de Staten-Generaal (het parlement), de koning bemoeide zich te veel met het onderwijs, het grondbezit werd te hoog belast en in de ambtenarij werden Nederlanders voorgetrokken.

Een opera ontketent de revolutie

De driedaagse revolutie in Parijs tegen Karel X van Bourbon had indruk gemaakt op de Vlamingen. In Frankrijk was er trouwens een gelijkaardige alliantie tot stand gekomen tussen liberalen en katholieken. Toen er in Brussel relletjes uitbraken na een opvoering in de Muntschouwburg van ‘De Stomme van Portici’ van Daniel Auber op een libretto van Eugène Scribe en Germain Delavigne (hierin wordt het verhaal verteld van de opstand van Napels tegen Spanje in 1647), was het geenszins de bedoeling een revolutie te ontketenen om een onafhankelijke staat te verwezenlijken maar eerder druk te zetten zodat de koning aan de verzuchtingen van Vlaanderen zou tegemoetkomen, getuige de leuze WWWWWWWWWWWW die op muren werd geschilderd: ‘Wij willen Willem weg, wil Willem wijzer worden, wij willen Willem weer’.

De gegoede burgerij die opgejut was door de aria ‘Amour sacré de la patrie’ schopte relletjes op het Muntplein, er werden straatkeien uitgebroken en ruiten ingegooid van huizen die tot de overheid behoorden, het gebouw van de gezagsgetrouwe krant Le Nationale werd bestormd. Sommige bronnen gewagen ook van Franse intriganten die de bevolking zouden opgeruid hebben.

De schutterij die toen voor de ordehandhaving verantwoordelijk was werd makkelijk opzij geschoven en ook het leger moest het onderspit delven tegen een opstand die was overgeslagen naar de lagere klasse die gefrustreerd was door de slechte sociaal-economische toestand waarvoor ze de koning aansprakelijk stelde. De vlag van oranje werd neergehaald en vervangen door de Franse driekleur, die symbool stond voor revolutie. Het feit dat men niet direct een alternatief voorhanden had bewees het geïmproviseerde karakter van de omwenteling. Even later werd door toedoen van Lucien Jottrand de tricolore vervangen door de Brabantse driekleur: de kleuren zwart, geel en rood waren afkomstig van het oude hertogdom Brabant en werden in 1790 gebruikt bij de Brabantse Revolutie die tot een kortstondige Belgische republiek had geleid. Ook met de keuze van ‘La Brabançonne’ als nationaal volkslied later werd naar Brabant verwezen.

Willem reageert

Op 23 september nam het Nederlandse leger, 10 000 man sterk, Brussel in. Er werd vijf dagen gevochten. Vooral in het Warandepark werd er verwoed slag geleverd. Om verder bloedvergieten te vermijden besliste koning Willem uiteindelijk om zijn troepen terug te trekken. Nagezeten door het Belgisch leger verschanste het Oranjeleger zich onder generaal Chassé in de Citadel van Antwerpen. Vanuit het fort alsmede vanop kanonneerschepen werd Antwerpen genadeloos gebombardeerd. Van dan af was het voor de bevolking duidelijk: door de talloze doden die de Nederlandse koning op zijn geweten had was er geen weg meer terug. Men wilde van ‘den Hollander’ niet meer weten.

De onafhankelijkheid wordt uitgeroepen

Er werd een Voorlopig Bewind ingesteld dat op 4 oktober 1830 de onafhankelijkheid uitriep. Men koos voor een constitutionele monarchie met uitsluiting van het huis van Nassau. Er werd een parlement met twee kamers ingesteld dat een nieuwe grondwet zou opstellen. Toen deze op 7 februari 1831 van kracht werd, bleek deze dusdanig liberaal dat ze als voorbeeld voor andere landen zou dienen. In de grondwet werden de vrijheid van godsdienst, onderwijs en drukpers vastgelegd alsook de scheiding van kerk en staat.

De Conferentie van Londen

In het conflict tussen Nederland en Vlaanderen hadden de Europese grootmachten zich afzijdig gehouden. Op vraag van Willem I werd op 4 november 1830 de Conferentie van Londen georganiseerd. Daar werd door de Europese grootmachten de splitsing van het koninkrijk Nederland officieel bekrachtigd. België werd een onafhankelijke, maar neutrale staat. De principes van een vredesverdrag werden overeengekomen, maar het zou tot 1839 duren voor het Verdrag van de XXIV Artikelen uiteindelijk werd geratificeerd. Eerst leidde Willem, Prins van Oranje (de latere Koning Willem II), nog de Tiendaagse Veldtocht (2-12 augustus 1831): met een leger van 37.000 man sterk viel hij België binnen. Het slecht georganiseerde en over verschillende streken verdeelde Belgische leger was niet in staat om de opmars te stuiten. In de roman ‘De heldeninspecteur’ van Atte Jongstra (2010) wordt deze veldtocht van binnenuit beschreven. Toen Leuven viel werden de Nederlanders geconfronteerd met een Frans expeditieleger dat de Belgen was ter hulp gesneld. Immers, de grote mogendheden vonden het onverstandig dat Nederland opnieuw zou annexeren. Wijselijk besliste Willem om zich terug te trekken en zich neer te leggen bij de Belgische realiteit.

Op 21 juli 1831 had Leopold van Saksen-Coburg (foto) als eerste koning van België de eed reeds afgelegd op het Koningsplein.