2 februari: lichtmis, imbolc of pannenkoekenfeest!

Lichtmis is oorspronkelijk een katholiek feest, dat veertig dagen na Kerstmis valt. Tegenwoordig is de onderliggende gedachte helemaal verloren gegaan. Het enige wat is overgebleven, is de traditie om op deze dag lekkere pannenkoeken te eten! Vroeger zei men: "op 2 februari is geen vrouwtje zo arm, of ze maakt haar pannetje warm", waarmee bedoeld werd dat iedereen op 2 februari pannenkoeken eet. Maar ook voor de wicca's is 2 februari een belangrijke dag. Voor hen is het dan Imbolc. Maar wat is nu eigenlijk de oorsprong van Lichtmis en van de rituelen voor Imbolc?

Twee februari: lichtmis

Lichtmis

De Latijnse naam "Purificatio Mariae" legt eigenlijk beter de oorsprong van het katholieke feest uit dan de algemeen gebruikte naam Lichtmis. Het is namelijk de herdenking van "de Opdracht van de Heer in de Tempel". Volgens de Joodse wet moest Maria 40 dagen na de geboorte van Jezus een zuiveringsoffer brengen en het kindje Jezus in de Tempel in Jeruzalem laten zien. Lichtmis is het laatste feest in de cyclus van Kerstmis. Het valt dan ook 40 dagen na kerstmis, namelijk op twee februari. Daar waar de Juliaanse kalender nog wordt gebruikt, in het Oosten bijvoorbeeld, wordt Lichtmis dan weer op vijftien februari gevierd. In die landen worden de kerstversieringen pas begin februari weggehaald en niet op zes januari zoals in de Westerse landen.

Gebruiken

Traditioneel worden er op twee februari kaarsen gewijd en wordt er een kaarsenprocessie gehouden voor de mis. Het Franse Chandeleur verwijst dan ook impliciet naar de kaarsen (une chandelle = een kaars).

Lichtmis in enkele weerspreuken

Dat het weer op Lichtmis niet te goed mag zijn, bewijzen volgende weerspreuken:

• Lichtmis donker maakt de boer tot jonker
• Lichtmis helder en klaar maakt de boer tot bedelaar
• Geeft Lichtmis klaverblad, met Pasen sneeuw op het pad
• Als met Lichtmis de zon brandt, komt er schaarste in het land
• Geeft Lichtmis zonneschijn, dan zal het later winter zijn
• Lichtmis donker, asdag klaar, geeft een vruchtbaar jaar
• Met Maria Lichtmis warme zonneschijn, er zal meer sneeuw, ijs en vorst dan van tevoren zijn
• Lichtmis helder en klaar, twee winters in een jaar
• Lichtmis helder en rein, het zal een lange winter zijn
• Op Lichtmis ziet een boer liever een wolf in zijn stal dan de zon
• Lichtmis vroeg de zon aan de toren, dan gaat al het vlas verloren

Maar dat ook weerspreuken niet altijd consequent zijn, bewijzen deze twee dan weer:

• Als met Lichtmis de zon op het misboek schijnt, is het een teken dat de winter verdwijnt
• Als met Lichtmis de zon door de boomgaard schijnt, zal het een goed appeljaar zijn

Twee februari, ook feest bij de wicca's

Imbolc

Voor de wicca's is twee februari ook een belangrijke datum. Onze lichtmis wordt door de wicca's Imbolc genoemd. Imbolc is één van de vier belangrijke festivals uit de Keltische kalender. Het is het moment waarop de aarde het zaad kan ontvangen en deze periode wordt traditioneel in verband gebracht met de zoogtijd van de ooien, die spoedig daarna gaan lammeren. De naam Imbolc verwijst hier dan ook naar. In het Iers betekent Imbolc immers "in de buik" en het verwijst dus naar de drachtige ooien. Een andere naam is Oimelc en hierin zit heel duidelijk een verwijzing naar de melk van de ooien.

Rituelen

Imbolc is een lichtfeest, men viert het lengen van de dagen en de hoop op de wedergeboorte. Men smacht naar de lente, naar meer licht en zon. Op Imbolc worden dan ook gedurende enkele minuten alle lampen in huis aangestoken. Tijdens de rituelen worden ook heel wat kaarsen gebruikt. Aangezien Imbolc tevens het feest is van de jonkvrouwen en van de vruchtbaarheid, wordt er heel wat wit gebruikt. Wiite kaarsen, een wit kleed over het altaar, witte bloemen. Ook de wicca's gaan liefst gekleed in het wit. Het huis wordt grondig schoongemaakt en alle midwinterversieringen moeten het huis verlaten hebben. Voor het feest neemt men een ritueel, zuiverend bad.

Brigit of Brigid

Ook de naam van Brigit of Brigid wordt gebruikt voor het feest op twee februari. Deze naam verwijst naar de Keltische godin van de smeedkunst, aan wie deze dag gewijd is. Brigid wordt voorgesteld door een poppetje uit koren, opgesmukt met linten en versieringen, gemaakt door de jonge vrouwen. De oude vrouwen maken een bedje en hier wordt Brigit dan ingelegd. Ze wordt de hele nacht bewaakt door de jonge vrouwen. In de vroege ochtend komen de jonge mannen uit het dorp Brigid en de jonge vrouwen gezelschap houden. Voor iedereen 's avonds naar bed gaat, wordt de as in de haard gelijk getrokken, en 's morgens gaat men kijken of Brigid een merkteken heeft nagelaten. De viering van Lichtmis komt uit het Oosten en het is toch wel heel bijzonder dat ook de Oude Egyptenaren het ritueel van het vlechten van korenpoppetjes al kenden.

Imbolc: data

In Noord-Amerika en Europa wordt Imbolc op twee februari gevierd, in navolging van het katholieke Lichtmis. In het Zuidelijk hemisfeer daarentegen wordt Imbolc in augustus gevierd.

2 februari: pannenkoekenfeest!

Vele mensen weten niet meer waar het feest vandaan komt en waar het voor staat. Maar wat de meesten wel weten, is dat er op twee februari wordt gesmuld van lekkere pannenkoeken. Een eeuwenoud gezegde luidt immers: "op twee februari is geen vrouwtje zo arm, of ze maakt haar pannetje warm". Door pannenkoeken te bakken werd vroeger de overschot van de bloem opgemaakt voor de nieuwe oogst. Ook de eieren werden opgebruikt want na Lichtmis begint de vasten. In Frankrijk golden vroeger ook enkele vreemde gebruiken. De eerste pannenkoek werd op de kast gemikt. Hij moest daar dan blijven liggen tot het volgende jaar en als hij niet beschimmelde stond hij garant voor rijkdom in huis. Een andere variant was om de pan in de ene hand te houden en een Louis d'Or (een muntstuk) in de andere hand. Kunst was om op die manier de pannenkoek omhoog te gooien en correct terug op te vangen in de pan. Ook hier weer garant voor een jaar rijkdom en weelde. Pannenkoeken worden nooit meegegeven met iemand die weggaat, want dan verlaat het geluk met de pannenkoeken het huis. De ronde vorm van de pannenkoek en zijn gele kleur zijn eveneens een verwijzing naar de nakende lente en dan in het bijzonder naar de terugkeer van de zon. In Mexico worden er die dag tamales gegeten en is twee februari een vrije dag.