De kastanjeboom van Anne Frank

Het dagboek van Anne Frank hebben haar gemaakt tot een “legende”. Dat wij haar na de oorlog nooit meer in levende lijve hebben mogen aanschouwen, was voor velen een groot gemis. Haar dagboek is voor veel Joodse onderduikers waarschijnlijk heel herkenbaar geweest. Het achterhuis waar zij al die tijd verbleef is nu een museum, compleet met “haar” kastanjeboom. In augustus 2010 is de gestutte boom omgewaaid, maar zijn er wel zaailingen van de originele boom bewaard gebleven. Deze zijn inmiddels in Frankrijk en de Verenigde Staten.

Algemeen

Op 6 juli 1942 vertrekt de Joodse familie Frank naar het achterhuis aan de Prinsengracht in Amsterdam. Ze duiken daar onder nadat de oudste dochter Margot een oproep heeft ontvangen om zich te melden voor werkzaamheden in de werkkampen.

De jongste dochter van het gezin, Anne, was nog geen maand daarvoor 13 geworden en had voor haar verjaardag een dagboek gekregen. Dit bewuste dagboek zou nog een grote rol gaan spelen in de toekomstig geschiedenis van Nederland.

Terwijl het gezin zit ondergedoken, schrijft Anne al haar ervaringen van deze perioden op in haar dagboek. Dit dagboek zal na de oorlog gevonden worden, helaas leeft dan alleen haar vader Otto nog. Het boek zal worden uitgegeven en is inmiddels één van de meest gelezen boeken over de oorlogstijd van de onderduikers in Nederland.

De kastanjeboom

Als Anne vanuit het zolderraam van het achterhuis naar buiten keek, zag zij een kastanjeboom in de tuin van een woning aan de Keizersgracht 188.

In haar dagboek schreef zij op 13 mei 1944 het volgende: “Onze kastanjeboom staat van onder tot boven in volle bloei, hij is vol met bladeren en veel mooier dan verleden jaar”. Dit is één van meerdere passages die Anne wijdt aan “haar” kastanjeboom, waar zij veel moed uit putte. Helaas heeft zij de kastanjes dat jaar niet uit de boom kunnen zien vallen. Op 4 augustus 1944 werd zij verraden en afgevoerd naar diverse kampen.

In 2005 werd de boom gesnoeid, de boom zou namelijk ziek zijn. Een schimmel tast de stam aan, maar kan voorlopig nog behouden blijven. Dit werd gezegd door het stadsdeel Amsterdam – Centrum, die de beheerder van de boom is. Dit was gebleken uit onderzoek.

De kastanjeboom anno 2007

De kastanjeboom van Anne Frank staat, 63 jaar nadat Anne hem voor het laatst heeft gezien, nog steeds in de achtertuin. Hij is nog steeds te zien vanuit het zolderraam van het achterhuis.

De boom, een witte paardekastanje (de Aesculus Hippocastanum), is inmiddels 150 jaar oud. Het achterhuis is inmiddels een museum en is in eigendom van de Anne Frank Stichting. Helaas is deze stichting geen eigenaar van de kastanjeboom van de Keizersgracht 188.

November 2007

Inmiddels is de boom van Anne zo ziek dat er groot gevaar bestaat dat de boom spontaan zal omvallen. Op grond van deze reden heeft de particuliere eigenaar een kapvergunning voor de boom verkregen. Onderzoeken hebben aangetoond dat de boom een gevaar voor zijn omgeving is. De boom heeft een gewicht bereikt van ongeveer 27 ton.

De “ziekte” die de boom getroffen heeft zou een mot en een schimmel betreffen die de boom aantasten en tot de dood van de boom kunnen leiden.

Acties voor behoud van de boom

Acties voor het behoud van de boom zijn op touw gezet. Zo zijn er onder andere de volgende acties ondernomen:

• De Bomenstichting en buurtbewoners hebben het plan opgevat om de boom vast te snoeren met kabels. Dit om te voorkomen dat hij zal omvallen, zodat hij nog een tijd kan blijven staan. Een test heeft uitgewezen dat de boom hiervoor nog sterk genoeg is. Er is protest aangetekend tegen de voorgenomen kap op 21 november 2007.
• Wethouder Marijke Vos (groen) heeft het Amsterdamse stadsdeel Centrum gevraagd om van de kap af te zien. Vooralsnog heeft de gemeente hier geen oren naar.

Reddingsplan Boom

Nadat begin januari een rechterlijke uitspraak uitwees dat de boom voor 31 januari 2008 gekapt mocht worden is er nu toch een overeenkomst tot stand gekomen tussen de verschillende partijen die streden om de Anne Frank Boom, aldus berichtgeving in diverse kranten op 24 januari 2008.

Er zal een steunconstructie rond de boom worden aangebracht, die eventuele stambreuk moet opvangen. Op deze manier mag de boom minimaal 5 tot 10 jaar blijven staan. De kosten die aan de constructie verbonden zijn, een bedrag van ongeveer € 50.000,--, worden door de Stichting Support Anne Frank Tree betaald.

Ook het onderhoud en de aansprakelijkheid voor eventuele schade, die door de boom wordt zou kunnen worden veroorzaakt, ligt bij de stichting.

Het verlies van de boom

Ondanks alle reddingmaatregelen is het niet gelukt om de boom te behouden. Het was de natuur zelf die bepaalde dat de boom moest verdwijnen. Zware windstoten waaiden de boom op 23 augustus 2010 om. De stam knapte een meter boven de grond af. Gelukkig viel de loodzware boom richting tuin en is het Anne Frankhuis niet geraakt en zijn er geen gewonden gevallen.

Door de boom, die nog steeds een gezond wortelstelsel heeft, nu voorlopig volledig met rust te laten kan de boom zijn tweede levensfase ingaan. De boom kan op geheel eigen krachten opnieuw gaan uitschieten met de zogeheten “slapende knoppen”. Als dat gebeurt, kan er weer een grote boom uitgroeien en is het beeld dat Anne Frank ooit had, weer geheel terug.

Interessant om te weten

Al op 20 juni 2007 werd een stek van de nog niet omgewaaide boom, geplant in de Jardin Anne Frank in Parijs. Dit werd gedaan door de burgemeester van het 3e arrondissement en de directeur van het Anne Frankhuis

In maart 2013 werd bekend gemaakt dat de elf zaailingen van de oude boom, die reeds in 2009 al naar de Verenigde Staten waren verstuurd, geplant zijn. Na drie jaar quarantaine mochten de boompjes eindelijke verplaatst worden naar hun uiteindelijke bestemming. De boompjes worden geplaatst:

1. Liberty Park, New York
2. Little Rock Central High School in Arkansas (de school staat symbool voor de strijd tegen rassendiscriminatie)
3. William J. Clinton Presidential Center
4. Sonoma State University
5. Idaho Human Rights Memorial
6. Children’s Museum of Indianapolis
7. Boston Common
8. Holocaustmusea Memorial Center
9. Southern Cayuga School Distict
10. WA State Holocaust Education Resource Center
11. Het Witte Huis, Washington DC