Snelle uitvinding: treinen en spoorlijnen

Al vele eeuwen wordt er geprobeerd manieren te vinden om goederen en mensen makkelijker en sneller te vervoeren. Eén van deze manieren bleek de trein te zijn. Zo’n 600 jaar voor Christus maakten de Grieken al groeven in de grond om hier karretjes doorheen te laten rijden. Een echte spoorlijn met treinen was dat nog lang niet te noemen: deze verschenen pas in de negentiende eeuw. Sindsdien zijn er over de hele wereld vele kilometers spoor aangelegd en zijn treinen haast niet meer weg te denken.

Vroege spoorwegen

De geschiedenis van de spoorweg begint al veel eerder dan de geschiedenis van de trein. Al lang voordat er treinen ontwikkeld werden die lijken op wat we nu kennen, werden er namelijk al een soort spoorwegen aangelegd en gebruikt om goederen over te vervoeren. Het oudste bewijs dat is gevonden van een spoorweg dateert zelfs van zo’n 600 jaar voor Christus. In het oude Griekenland werden al een soort sporen gemaakt in het land om daar vervolgens karren overheen te laten rijden. Rails waren het nog niet, er werden simpelweg groeven in het land getrokken. De karren die hier doorheen liepen werden door mensen of dieren getrokken. Het vervoer van goederen verliep op deze manier iets soepeler, maar het leek nog nauwelijks op de spoorwegen en treinen die later uitgevonden werden.

Kolenmijnen in Engeland

Vele eeuwen later werden in Europa nog steeds een soort primitieve spoorwegen gebruikt voor vervoer, bijvoorbeeld bij kolenmijnen. Zo ook in Engeland, waar in de achttiende en negentiende eeuw veel mensen in de kolenmijnen werkten. Het was fysiek zwaar werk, waarbij het vervoer van de kolen over het spoor voor een kleine verlichting zorgde. Deze sporen waren niet alleen groeven die in de grond werden getrokken zoals de Grieken dat deden, maar er werden rails aangelegd. Deze werden in eerste instantie van hout gemaakt, later van gietijzer. De kolen werden in karretjes geladen, waarna ze door mensen of paarden getrokken werden, of gewoon naar beneden werden geduwd waar dat mogelijk was.

Ondertussen was in 1765 in Engeland de stoommachine uitgevonden door James Watt. In 1804 bedacht Richard Trevithick dat deze ook zeer nuttig zou kunnen zijn in de kolenmijnen. Hij zette wielen onder een stoommachine en zette dit vervolgens op de rails. Hierdoor konden de zware karretjes vol kolen een stuk gemakkelijker vervoerd worden. Omdat de rails van gietijzer echter niet altijd sterk genoeg waren voor de zware stoommachines, werden de rails later vervangen door gewalst staal dat een stuk sterker was.

Het eerste passagiersvervoer met de trein

In 1825 was een spoorlijn aangelegd tussen de Engelse plaatsen Darlington en de haven van Stockton-on-Tees. In eerste instantie zou hier een tramweg worden aangelegd, maar George Stephenson stelde een spoorlijn met locomotieven voor. Deze ‘Stockton-and-Darlington Railway’ werd vanaf 1825 gebruikt om kolen naar de haven te vervoeren. Deze locomotieven liepen volgens een tijdschema, maar daarnaast was het voor iedereen ook mogelijk om zelf, tegen betaling van tol, wagens getrokken door paarden over het spoor te laten rijden.

Al snel bleek deze spoorlijn ook populair te zijn voor het vervoer van passagiers. Hierna volgden dan ook snel andere spoorlijnen waarover naast goederen ook passagiers vervoerd konden worden. Erg snel ging het allemaal nog niet in vergelijking met het treinvervoer van nu. De hoogste snelheid die tijdens de eerste officiële rit op de Stockton-and-Darlington Railway in 1825 werd behaald, was 24 km/ uur. Hier ging de trein echter heuvelafwaarts, dus de gemiddelde snelheid lag nog een stuk lager.

De eerste spoorlijn in Nederland

Na de eerste succesvolle spoorlijn in Engeland, kwam er navolging in andere landen. Ook in Nederland waren er mensen die graag spoorlijnen zouden zien in hun land. Er was echter ook tegenstand. Zo waren boeren bang dat hun vee bang zou worden van de langsrazende treinen. Ook artsen waren van mening dat de ‘hoge’ snelheid van treinen gevaarlijk was voor de gezondheid en dat passagiersvervoer daarom niet zou moeten plaatsvinden. Mensen die hun brood verdienden met vervoer op andere manieren, bijvoorbeeld over het water, waren bang hun inkomsten kwijt te raken.

Ondanks de tegenstand werd een aantal jaar later de eerste spoorlijn in Nederland aangelegd. In 1837 werd het spoorwegbedrijf de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) opgericht. In 1839 werd de eerste spoorlijn in Nederland opengesteld voor gebruik. Deze lag tussen Amsterdam en Haarlem. De eerste treinen die hierop liepen werden getrokken door twee locomotieven met de namen de Arend en de Snelheid. In de jaren hierna verschenen meer spoorlijnen en treinen, al ging dit nog niet in een heel hoog tempo. Pas toen een staatsspoorwegnet werd aangelegd en de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen vanaf 1863 veel van deze lijnen exploiteerde, groeide het aantal kilometers spoor snel. Tegenwoordig ligt er zo’n 2800 kilometer aan spoor in Nederland. In België lag de eerste spoorlijn een paar jaar eerder dan in Nederland. Hier reed in 1835 de eerste trein van Brussel naar Mechelen. België kent tegenwoordig een groot spoorwegnet, hier ligt ruim 3500 kilometer aan spoorlijn.

Latere ontwikkelingen

De uitvinding van de trein bleek succesvol. Overal ter wereld werden spoorlijnen aangelegd en treinen gebruikt om zowel goederen als passagiers te vervoeren. Tegenwoordig zijn er naast de trein vele andere opties om te reizen, waarvan de auto een veelgebruikte is. Toch wordt ook de trein nog steeds veel gebruikt. Door de jaren heen zijn er verschillende ontwikkelingen geweest.

Zo is de stoomlocomotief uit het beeld verdwenen. In Nederland reed de stoomlocomotief zijn laatste echte dienst in 1958. In 1908 was hier namelijk de eerste elektrische spoorlijn aangelegd en in 1934 verscheen de dieseltrein. De meeste spoorlijnen die nu gebruikt worden zijn geëlektrificeerd, op de overige rijden dieseltreinen. Een andere ontwikkeling is de snelheid. Deze is sinds de eerste treinen ver omhoog gegaan. Treinen rijden in Nederland vaak tussen de 100 en 120 km/uur. Hogesnelheidstreinen rijden een stuk harder wanneer zij op hogesnelheidslijnen rijden, vaak tussen de 250 en 320 km/uur. De maximumsnelheid hiervan ligt zelfs nog een stuk hoger.