Gevreesde krijgers: de Galaten

Met de 'Brief aan de Galaten' komt de naam van deze bevolkingsgroep voor in de vroegste christelijke cultuur. Wie waren deze Galaten aan wie Paulus deze brief richtte? In bijbelhistorische studies verdwijnt hun identiteit onvermijdelijk naar de achtergrond, maar bij de uitbreiding van hun rijk stootten de Romeinen steevast op hun erfvijanden waarvan deze stam een deel was: de Kelten.

De Kelten in Europa

De Kelten zijn een populair thema in de geschiedenis en met 'Asterix en Obelix' blijven ze vandaag nog voor komisch entertainment zorgen. Maar zowel Romeinse als Griekse geschiedschrijvers vermeldden de Kelten vooral als felle en gevreesde strijders, barbaarse stammen die hun leven aan oorlog leken te wijden. Voor Rome in de eerste en tweede eeuw de antieke superpower zou worden, werd de stad niet alleen door deze Kelten belegerd, maar gebrandschat en geplunderd, een unicum waar geen ander volk tot laat in de vijfde eeuw nog in zou slagen. Hoewel de Kelten vaak genoeg worden vermeld en in De Bello Gallico door Julius Caesar uitvoerig worden beschreven, is over hun identiteit en afkomst weinig met zekerheid gekend. Zelfs tijdens de late oudheid was niet altijd duidelijk of de invallende barbaren in het noordwesten van het Romeinse Rijk nu Kelten of Germanen waren. Als volk behoren de Kelten in grote mate tot de West-Europese geschiedenis. Minder bekend, maar niet minder waar is dat Keltische stammen vanuit hun veronderstelde Centraal-Europese stamlanden ook oost- en zuidoostwaarts trokken.

Een vroege "Drang nach Osten"

In de geschiedenis van Rome en de Griekse stadstaten komt met een verschil van een eeuw twee maal de Keltische leider Brennus voor. Onder de eerste Brennus werd Rome geplunderd en de tweede Brennus trok met een aanzienlijke krijgsmacht van verbonden stammen rond 280 v.Chr. Thracië, Illyrië en Macedonië binnen. Brennus is quasi zeker geen naam, maar een leiderstitel. In het Welsh is 'brennin' koning. Net zoals de Perzen tweehonderd jaar eerder vielen de Kelten vervolgens de centrale Griekse landen binnen via de Thermopylae, maar in tegenstelling tot hun illustere voorgangers waren er geen 301 Spartanen die hen daar tegenhielden. In 279 v.Chr. plunderden ze Delphi, een feit dat in de hele antieke wereld geboekstaafd werd. Daarmee haalden ze zich niet alleen een zekere haat, maar ook bewondering en respect (militair althans) op de hals (de Kelten zouden nog lang gegeerde huursoldaten blijven). De Kelten bleven de Griekse wereld nog jaren met wisselend succes teisteren. Een deel van hen trok zich terug langs de Donau en vestigde zich rond de Sava in wat nu o.a. Kroatië en Servië is. Een ander deel onder Keréthrios trok de Hellespont over en hield daar uitgebreide strooptochten.

De Kelten in Turkije

Verscheidene Griekse stadstaten in Klein-Azië werden door de Kelten verslagen of kochten de dreiging duur af. Pas rond 230 v.Chr. werd hun militaire kracht gebroken (waarschijnlijk omdat ze door jaren van strijd gewoon met minder overbleven). In dat jaar versloeg Attalus I, koning van Pergamon hen overtuigend. De Kelten vestigden zich vanaf toen blijvend in het centrale gebied van Asia Minor, waar ze Ankara stichtten. Hoewel hun roem geleidelijk aan verbleekte en de leidende Keltische klasse zich met de lokale bevolking vermengde, bleven ze nog lang gevreesde en gegeerde strijders. Ze bleven in hun eigen gebied "Galatië" zeer autonoom optreden, tot ze uiteindelijk aan de toenemende Romeinse macht moesten toegeven en in 25 v. Chr. als provincie in het Romeinse Rijk werden opgenomen. Ondanks een zekere mate van romanisering bleven ze tot laat in de vierde eeuw hun eigen Keltische taal spreken en vasthouden aan hun eigen gebruiken (waarbij de druïdische priesters-rechters nog lang een ondergrondse invloed bleven uitoefenen).
Het is aan een groep van deze Kelten dat Paulus rond 50 n.Chr. zijn brief richt. Het is typerend voor de open, tolerante geest van de Kelten op spiritueel vlak dat enkelen van hen al vroeg het nieuwe geloof incorporeren in hun eigen tradities, net zoals we aan de andere kant van Europa in Brittannië en Ierland waarnemen. De Keltische Kerk, die zich zowel naar inhoud als vorm stevig nestelde op het erfgoed van de druïden, was in de christelijke stroming de vroegste, openlijk georganiseerde beweging en was in grote mate verantwoordelijk voor de verspreiding van het nieuwe geloof.