Tweeduizend jaar geleden: Anno Domini 13

In de eerste eeuw van onze jaartelling is Rome natuurlijk dé blikvanger van het wereldtoneel. Door zijn omvang worden zowel de Europese, Aziatische als Afrikaanse geschiedenis een gemeenschappelijk onderwerp. Aan de duizenden boeken die over Rome geschreven zijn kunnen we misschien weinig nieuws toevoegen. Rome was in 13 AD reeds één van de grootste rijken die de wereld ooit had gezien. Het heeft echter nog twee eeuwen expansie voor de boeg. We kunnen in dit dertiende jaar van de christelijke jaartelling dan ook niet aan Rome voorbijgaan.

Niets bijzonders

Alle moderne folklore rond het ongeluksgetal dertien ten spijt, zijn er dat jaar op politiek wereldniveau weinig catastrofes of grote veldslagen te vermelden. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er in die periode nergens strijd werd geleverd; als er al iets duidelijk is in de geschiedenis, is dat de mensheid altijd en overal wel ergens over te vechten heeft. En de geboorte of dood van elk individu, hoe vreugdevol of dramatisch ook voor de betrokkenen, is voor de geschiedschrijver zelden het noteren waard. Tenzij je koning of keizer bent natuurlijk.

De Pax Romana

Ons jaar 13 was in de Romeinse tijdrekening het jaar van de consuls Silius en Plancus of ook 766 AUC (Ab urbe condita, stichtingsjaar van Rome, zie opm. in ref.). Het luidt het laatste regeringsjaar van Gaius Octavius in, beter gekend als Octavianus of Augustus. Hoewel dit uiteraard met een hele zak zout moet genomen worden, werd zijn regeringsperiode getypeerd als de Pax Romana. Die vrede was een kwestie van standpunt. Onder Octavianus' alleenheerschappij werd echter een lange periode van politieke stabiliteit bereikt. De Romeinen hadden voor hem bijna een eeuw van burgeroorlogen en een schrikbewind van Sulla achter de kiezen, waartegen de uiteindelijke alleenheerschappij van de eerste keizer positief werd afgezet. Uiteraard had Octavianus die alleenheerschappij zelf militair afgedwongen middels grote veldslagen tegen Lepidus en Marcus Antonius. Octavianus was één van de langst regerende (en levende) keizers van Rome. Wie maar een beetje vertrouwd is met de Romeinse geschiedenis weet wat dat ons allemaal vertelt over Octavianus.

Prins, president en keizer

Noch Octavianus, noch zijn directe opvolgers noemden zichzelf keizer en zelfs de titel Imperator was een militaire eretitel die de legioenen zelf aan hun commandant gaven na militaire successen. Het oorspronkelijke cognomen Caesar zou pas later de betekenis krijgen die het nu heeft, net zoals het Franse en Engelse equivalent emperor / empereur. Een andere titel die rechtstreeks terugvoert naar de Romeinse staatshoofden was pontifex maximus, wat neerkomt op 'hoogste priester'. Door de vergoddelijking van keizers werden ze zowel politiek als religieus leider, iets waarin ze door o.a. het Britse koningshuis nauwgezet gekopieerd worden. Het is ook veelzeggend dat pontifex maximus de titel is waarop de pausen beslag hebben gelegd.

Augustus zelf noemde zich princeps civitatis, eerste burger. Ons woord prins staat daar weer mee in verband en de term eerste burger wordt nog steeds gebruikt om o.a. de Franse en Amerikaanse presidenten mee aan te duiden. Het kind moet een naam hebben: welk eufemisme je ook gebruikt, sommige mensen zijn nu eenmaal meer gelijk dan andere.

Het toenmalige "Armenië" begint zijn expansie rond 130 v.Chr. na de instorting van het Seleucidische rijk. In Judea kunnen de Hasmoneeën daarvan profiteren om een korte periode van onafhankelijkheid te bewerkstelligen. De voertaal in de voormalige Assyrische kernlanden was Aramees (later o.a. "Syriac").

Leuke legende

Rond de millenniumwissel is het Armeense Rijk van de Tigranes-koningen de oosterbuur van de Romeinen en een belangrijke politieke macht. In een vazalstaat van dit rijk, Osroëne (kerngebied Syrië) herwint Abgar V de Zwarte (Avag haïr, oudste vader) na zes jaar weer zijn troon en installeert zich in Edessa opnieuw als heerser. Hij zou tot 50 AD regeren. Abgar leed aan aan leprose en schreef een brief aan Jezus om diens hulp af te smeken en hem ook politiek asiel te verlenen. Jezus schreef een brief ten antwoord, waarin hij Abgar prees om zijn geloof. Hij kon echter niet tot Edessa komen, maar zou zijn gezant (letterlijke vertaling van apostel) Thaddeüs sturen. Eusebius van Caesarea (ca. 320 AD) vermeldt dat zowel Abgars brief als het antwoord van Jezus in de archieven van Edessa bewaard worden en kopieert beide in zijn eigen Historia Ecclesiastica. Zoals gezegd, het is een legende en totaal niet bewezen. Dat het niet zou gebeurd zijn is echter even onbewezen.

Een dood-gewoon jaar

In China sterft keizerin Wang Zhengjun van de Han-dynastie op 84-jarige leeftijd. Het betekent ook het einde van de westelijke tak van die dynastie, waarin zij een uiterst belangrijke positie innam. Achter de schermen regeerde ze mee via haar man, zoon, twee kleinzonen en (stief-)achter-achterneef. Achter elke grote man staat een grote vrouw. Vandaag de dag hebben we er geen probleem mee om te erkennen dat dat vaak waar is. De positie van de vrouw is de afgelopen twee millennia in een overwegend patriarchale wereld weinig benijdenswaardig geweest. Deze vrouw bewijst dat verstand daar af en toe wat compensaties kan tegenover bieden, hoewel het meer uitzondering dan regel was. In de film "My big fat Greek wedding", een romantische komedie wordt in dit verband door een personage een heel gevatte uitspraak gedaan. Vertaald uit Engels: "De man is het hoofd van het huis, maar de vrouw is de nek; en zij draait het hoofd in elke richting die ze wil."