Kriton bezoekt Socrates

De Kriton is een kort vervolg op de Apologie van Socrates. In dit boek wordt het bezoek van Kriton aan Socrates in de periode beschreven dat Socrates in de gevangenis zit en zijn vonnis afwacht. Tijdens zijn bezoek in de gevangenis probeert Kriton Socrates te overtuigen te ontsnappen. Socrates weigert en vervolgens ontstaat er een dialoog over de rechtvaardigheid om te ontsnappen.

Het bezoek van Kriton

De dialoog met Kriton begint 's nachts. Sokrates zit al bijna een maand in de gevangenis te wachten op zijn vonnis. Het uitstellen van zijn vonnis heeft een religieuze reden. Een boot met Atheners was naar Delos waar zij het festival ter ere van de overwinning van Theseus op de Minotaurus meevierden. Dankzij Theseus, zo ging de mythe, waren de Atheners bevrijdt van de last om elk jaar jongeren als voedsel voor de Minotaurus naar Kreta te sturen. Zo lang het schip onderweg was, mochten terdoodveroordeelden in Athene niet geëxecuteerd worden. Kriton heeft gehoord dat het schip uit Delos bijna teruggekomen is en haast zich naar Sokrates om hem dit te berichten en hem te vertellen van zijn ontsnappingsplannen.

Kritons pleidooi

Wanneer Sokrates niet enthousiast reageert op Kritons plannen om te ontsnappen, voert Kriton een aantal redenen aan om toch naar hem te luisteren. Allereerst zegt hij dat hij niet alleen een vriend zal verliezen, maar ook dat hij en de andere vrienden van Socrates hun hele leven lang in schande zullen moeten leven omdat zij Socrates niet hadden gered. Mogelijk zou men denken dat zij geen geld over hadden om hun vriend te redden. Socrates antwoordt dat het niet belangrijk is om te bekommeren om de mening van de gemiddelde burger. Weldenkende mensen zullen begrijpen dat het is verlopen zoals het zal verlopen. Daarna vraagt Kriton of Socrates soms bang is dat sycofanten (beroepsverklikkers die mensen chanteerden door te dreigen iets over hen te verklikken bij het gerecht) Kriton in moeilijkheden zullen brengen door te vertellen over de ontsnappingspogingen. Kriton zegt echter dat deze angst ongegrond is en hij genoeg geld heeft gekregen om deze verklikkers af te houden.
Als dit niet lukt, probeert Kriton met ethische argumenten Socrates over te halen. Socrats zou zijn vijanden helpen hem onrechtvaardig te behandelen door met hen mee te werken. Hij noemt dit zelfverraad, terwijl je je zelf ook in veiligheid kunt brengen. Ook verwaarloosd Socrates zijn verantwoordelijkheden als vader om zijn zoons nu achter te laten. Socrates zegt dat hij alleen mee zal gaan als Kriton hem kan overtuigen dat het rechtvaardig is om te ontsnappen.

Sociaal contract

Dan neemt Sokrates verder het woord. Hij keert zich tegen het principe van Kriton dat je kwaad met kwaad mag vergelden. Volgens Sokrates teken je een impliciet contract als je in een gemeenschap bent geboren, opgegroeid en ervoor kiest er te blijven wonen. Hierin bevestig je te schikken naar de wetten van de gemeenschap, ook al vallen ze een keer ten nadele van jezelf uit. Wanneer je dit contract niet respecteert en er tegen in gaan, doe je een misdaad tegen iedereen die dit contract ook heeft getekend. Wel zegt Sokrates dat de gemeenschap niet altijd rechtvaardige besluiten neemt. Zij worden door mensen gemaakt en die kunnen ook fouten maken. Als een jury nog een oordeel moet vellen, mag je deze proberen om andere gedachten brengen. Wanneer het oordeel echter geveld is, moet we ons er naar schikken.
Op basis van wat hij genoemd heeft, concludeert Sokrates dat het niet rechtvaardig is om te ontsnappen en dat hij het vonnis moet ondergaan.