“Indianen bestaan niet”, Beeldvorming en realiteit

Als men de woorden of afbeeldingen van tipi, hoofdtooi, kano, gezichtsbeschildering of tomahawks hoort of ziet denkt iedereen dadelijk aan ‘indianen’. Het zijn de symbolen van “Indianen” die voor iedereen herkenbaar zijn. Erger nog, het zijn de symbolen die men gebruikt om de indianen te definiëren. Het zijn helaas 'stereotype' beelden. Vanwaar komen die stereotype beelden, ideeën en gedachten die velen hebben over de 'indianen' ? Van de vele bekende Wild West shows zijn die van Buffalo Bill en van Pawnee Bill de meest gekende. Zowel Buffalo Bill als Pawnee Bill hebben niet alleen het steretupe beeld doen ontstaan in de verenigde Staten maar ook dichterbij, zoals Antwerpen.

Sinds Buffalo Bill met zijn shows startte in 1886 werd de Wild West Show al uitgeroepen als ‘America's National Entertainment’. Een show die door iedereen bezocht moet worden.

Bij het bekijken van zowel de programmaboekjes als de kritieken in de dagbladpers van beide personen zien we hoe de beeldvorming van het Wilde Westen en de Indianen zeer invloedrijk en bepalend zijn geweest. Buffalo Bill (Kolonel William F. Cody) en Pawnee Bill (Gordon William Lillie) hadden beide een roemrijk verleden in het Frontiergebied van de V.S. en waren dus ‘de bronnen’ bij uitstek waardoor al hun heldendaden als waarheid werden aangenomen. Beide waren het toonbeeld van hoe de blanke kolonisten de indianen ‘beschaving’ hadden bijgebracht.

Naast de persoonlijke gegevens van de organisators wordt er aandacht besteed aan de indianen. In beide shows zaten namelijk indianen die o.a. aan de laatste opstand in Amerika (de Ghost Dance Movement en Wounded Knee) hadden meegemaakt en nu meewerkten als volwaardige leden van de Wild West Shows.

De toeschouwers van de Wild West shows werden lang op voorhand voorbereid en zouden nu de waarheidsgetrouwe weergave van het Wilde Westen kunnen bewonderen. De, in die tijd althans, beperkte dagbladpers had al lang op voorhand de verhalen gepubliceerd. En er werd verzekerd, volgens de programmaboekjes, dat enkel de waarheid - zonder overdrijving - zou getoond worden.

Gazet van Antwerpen, woensdag 25 April 1894 4de jaargang nr.96

Pawnee Bill's Wild West
Eindelijk is geheel de troep, personeel, dieren en bagagie, van den belangrijken Midway plaisance hier aangekomen.
Wij bemerken er roodhuiden, mannen als reuzen, met hun opperhoofd High Bear, de moedigste der moedigen, de Cow-boys met hunnen overste M. Whit. Verders een 50tal Araben, 88 paarden, 8 stieren en honden. Een onzer konfraters heeft de namen opgenomen der Indianen. Wij laten ze hier volgen, voor onze lezers die geneigd zijn met die mensen in kennis te komen;
Young Man, Afraid of His Horse, Spotted Tail Jim, White Hawk, White Feet, Makes Kill the Enemy, Red Shield, Red Feather, Spotted Horse, Makes Room, For Him, Attacked,Kills Sharp, Lays Dead, Comes From Scout, Leading White Cow, William Brown, Won the Battle, Sunday Bone Shir, Prairie Dog, Go Swift Hawk, Gatch the Bear, Bear War Bonnet, Little Horse, Good Boy, William Thunder Hawk.
Tusschen de vrouwen bemerken wij: Mrs. Georgie Hogker, Iodine White Hawk, Horn Necklace, Red Shield, Holy Blanket, Good Voice, Walking Woman, Red Feater, Bone Woman.
De kwestie is nu maar voor de liefhebbers ze niet te vergeten.

De shows werden aangeprezen als interessant en educatief, omdat de bezoekers kennis zouden maken met diverse soorten mensen die allen deel uitmaakten van het Wilde Westen. Bij een bezoek aan het tentendorp zou men - in een ‘natuurlijke omgeving’ - de mensen aan het werk kunnen zien en hun sociale omgang aanschouwen. Men wees er telkens opnieuw op dat het publiek hetgeen ze zouden zien ‘echt’ zou zijn:

‘ ... ce n'est pas une représentations théâtrale, c'est une résurrection ou plutôt une reproduction fidèle des épisodes les plus mouvementés de la vie. (...) Ce sont des tableaux vivants qui nous mettent sous les yeux ce que les pionniers de l'Ouest ont fait.’

Het Belgische publiek had voor de shows nog nooit de gelegenheid gehad indianen in levende lijve te zien, waardoor de komst van de Wild West Show een apart gebeuren was. De nobele wilde en de romantische verhalen over het Wilde Westen zou iedereen nu kunnen bewonderen.

Zowel Buffalo Bill als Pawnee Bill speelden in op het bestaande stereotiepe beeld van de toeschouwers. Het liefst van al moesten en werden de indianen als primitieve en bloeddorstige wezens in hun volle glorie getoond met typische vedertooi en kledij, en volledig onderworpen aan de westerse maatschappij. Over het leed dat deze volkeren gekend hadden tegen hun strijd tegen de blanken en de schrijnende toestanden op de reservaten werd nooit getoond en werd zeker niet besproken. De indianen werden voorgesteld als een gevaarlijk ras, zonder redenen tot de meest gruwelijke oorlogen in staat, dat moest uitgeroeid worden. Het idee dat hun definitieve verdwijning vaststond, werd vervolgens als troef uitgespeeld. Het verhoogde immers hun aantrekkingskracht voor het Europese en ook Belgische publiek.

De Wereldtentoonstelling Antwerpen, Zondag 8 Juli 1894 2de jaargang nr.27

Thans defileren voor ons Pawnee zijn orkest en zijne geschilderde Indianen, met hunne gekleurde beenderige gezichten van veertigjarige wijven, zoo vol van aardigheid en mysterie, laatste overblijfselen van wegstervende rassen, die hunne geschiedenis, hunne zeden, hunne godsdienstige begrippen in het graf zullen meedragen.

De shows hadden uiteindelijk weinig met de werkelijkheid te maken had. De voorstelling van de indianen kan men dan ook verklaren vanuit het stereotiepe idee van de blanke toeschouwer

We mogen besluiten dat de Wild West Shows ervoor gezorgd hebben dat het beeld, dat zowel de Europeanen en Amerikanen hebben, nog steeds dit is van de trotse gevederde ruiters uit de prairies. De shows waren uiteindelijk een circusvertoning, waarbij de toeschouwers alleen maar hun stereotiepe visie op de indiaan als inferieur en barbaars wezen, bevestigd zagen. De shows zijn dus mede verantwoordelijk voor het voortbestaan van het blanke concept van de indiaan naast het meer wetenschappelijk beeld. Het in populariteit alles overtreffende beeld van de western-indiaan dat telkens opnieuw werd opgevoerd in de Wild West Show, spreekt ook vandaag de dag nog steeds tot de verbeelding en is nog steeds de grote inspiratiebron voor de media.

In alle programmaboekjes werden de indianen steeds voorgesteld als het inferieure, zeer gevaarlijke ras dat moest uitgeroeid worden. Hun oorlogen hinderden immers de ontwikkeling van de natie. Hoewel Pawnee Bill en Buffalo Bill de indianen in het dagelijkse leven als ‘evenwaardig’ aanzagen, lieten zij hen hun shows steeds de slechteriken spelen. Bovendien zien we dat hij in de aankondigingen, die in de kranten verschenen, het publiek trachtte te overtuigen om de laatste overblijfsels van een verdwijnend mensenras te komen bezichtigen.

Elk dagblad trachtte een zo spannend mogelijk verhaal te publiceren waardoor bij hun lezers het stereotiepe beeld van de indiaan zich meer en meer verspreidde. Wanneer er bovendien nog beweerd werd dat de show een ware navolging van de werkelijkheid was, was er niemand die zich nog kritische vragen stelde.

Niet alleen hebben de Wild West show bijgedragen aan het vormen van een beeld, de filmindustrie heeft het werk voortgezet in de verspreiding van stereotiepen.