De boot van Pesse - de oudste boot ter wereld

In het Drents Museum te Assen bevindt zich de 'Boot van Pesse' (of ook wel: de 'Kano van Pesse'). Dit is een uitgeholde boomstam, die in de prehistorie waarschijnlijk als boot werd gebruikt. De 'Boot van Pesse' is vervaardigd rond het jaar 8000 voor Christus en het is daarmee de oudste boot die ooit is gevonden.

De opgraving

In de zomer van 1955 waren wegenbouwers bezig met het aanleggen van een deel van de snelweg A28, tussen Hoogeveen en Eursinge. Ten zuiden van het dorp Pesse, trof men op een plek waar de weg moest komen, een veenlaag van circa 4 meter dikte aan. Om de nieuwe snelweg een goede ondergrond te geven, moest dat veen weg worden gehaald en moest het gat dat daardoor was ontstaan, met zand worden gevuld.

Naar de stort?

In het veen vond men, op een diepte van circa 2 meter, een stuk hout. Men had niet het idee dat dit iets bijzonders kon zijn. Integendeel, men beschouwde het als afval. Het stuk hout werd op een kar gegooid, die het naar een stortplaats moest brengen. Gelukkig wilde het toeval dat het stuk hout vervolgens per ongeluk, zonder dat men het door had, van die kar af is gevallen.

De ontdekker: Hendrik Wanders

Nabij de plek waar de opgravingen plaats hadden gevonden, woonde Hendrik Wanders in een boerderij. Hij vond het stuk hout dat van de kar was gevallen en had meteen het idee dat dit weleens een bijzonder historische vondst kon zijn. Wanders informeerde al snel diverse oudheidkundigen over zijn vondst. Die kwamen bij Wanders om het object te bekijken en waren het met hem eens, dat dit niet zo maar een oud stuk hout was, maar waarschijnlijk een zeer oud, historisch zeer interessant gebruiksvoorwerp.

Conservering

Het houten voorwerp werd naar het Biologisch Archeologisch Instituut van Groningen gebracht. Daar werd het uitgebreid onderzocht. Ook boog men zich daar over de vraag: hoe kunnen we dit zeer oude, kwetsbare voorwerp zo goed mogelijk conserveren? Een stuk hout dat in het veen ligt, kan duizenden jaren in goede staat blijven, maar zodra het uit dat veen wordt gehaald, kan het heel snel verbrokkelen.

Koelcel van vishandelaar

Het mysterieuze stuk hout werd daarom enige tijd in bevroren toestand bewaard, eerst in een abattoir van de gemeente Groningen en later in de koelcel van een Groningse vishandelaar. Uiteindelijk werd het stuk hout geconserveerd door het in een luchtdichte cilinder te drogen.

Wat is het?

Het stuk hout is afkomstig van een grove den. Het is circa 3 meter lang en ongeveer 44 centimeter breed. Een deel van het hout is uitgehold. Kort nadat Wanders het stuk hout had ontdekt, zou hij al hebben geopperd: 'Ik weet niet zeker wat het is, maar het zou weleens een boot kunnen zijn.' Het leek immers enigszins op een soort kano en het uitgeholde deel van de boomstam zou dan de zitplaats zijn van degene die erin vaart.

Kano van Pesse

Veel deskundigen waren het eens met de opvatting van Wanders. Het oude object kreeg dan ook als bijnamen 'de Kano van Pesse', 'de Boot van Pesse' en de 'Boomstamkano van Pesse'. In latere jaren zijn er van diverse kanten echter twijfels geuit. Was dit wel een boot? Of was het een voederbak (een varkenstrog)? Of misschien zelfs een prehistorische bloembak? Bepaalde historici betwijfelden openlijk, of het wel mogelijk zou zijn geweest om met dat stuk hout te varen.

Replica

Om te onderzoeken of het mysterieuze prehistorische object daadwerkelijk dienst kon hebben gedaan als boot, werd er in 2001 een replica gebouwd. Daarmee is men naar het meertje 'Witteveen' nabij Assen getrokken. En wat bleek? De 'Kano van Pesse' kon uitstekend varen. Dit is natuurlijk geen sluitend bewijs voor de stelling dat het inderdaad gebruikt werd als boot, maar het heeft er wel voor gezorgd dat veel kritische geluiden, die in de jaren voor de test steeds meer de overhand kregen, wat zijn gaan verstommen.

De oudste boot ter wereld?

Hoe oud is de 'Boot van Pesse'? Al kort na de vondst kon men concluderen dat het voorwerp mogelijk bijna tienduizend jaar oud was. De boot is waarschijnlijk gemaakt in de periode tussen het jaar 8040 en 7510 voor Christus. Deze periode wordt het Mesolithicum genoemd (of ook wel: de middensteentijd). Dit tijdperk begon na afloop van de laatste grote ijstijd. Indien de 'Kano van Pesse' daadwerkelijk een boot is (en die kans is tamelijk groot), dan is het de oudste boot die ooit ter wereld is gevonden.

Beloning

Welke beloning heeft de heer Wanders gekregen voor deze legendarische, prehistorische vondst? In eerste instantie ontving hij 25 gulden van de onderzoekers. Later, toen bleek hoe bijzonder deze vondst was en het tentoon werd gesteld in het Drents Museum, kreeg Wanders nog een gift van 125 gulden. Daarnaast zou hij de rest van zijn leven gratis toegang hebben tot het museum. In financiële zin is hij dus niet erg rijk geworden van de vondst van deze prehistorische schat. Dat nam niet weg dat het Wanders’ leven in de figuurlijke zin wel zeer heeft verrijkt. In zijn latere leven dacht hij nog vaak met veel geluk terug aan die glorieuze episode in zijn leven: de vondst van de oudste boot ter wereld.

De kano van Pesse in het Drents Museum

De 'Boot van Pesse' of de 'Kano van Pesse' is te bezichtigen in het Drents Museum te Assen. Deze 'oudste boot ter wereld' behoort tot de belangrijkste objecten van de vaste collectie van dit museum. In het Drents Museum zijn ook diverse andere, belangrijke prehistorische vondsten te bezichtigen, waaronder de veenlijken van het 'Paar van Weerdinge' en het 'Meisje van Yde', en verschillende voorwerpen uit de Trechterbekercultuur.