Het meisje van Yde, een veenlijk uit Drenthe

'Het meisje van Yde' is de naam van een beroemd veenlijk dat in 1897 werd gevonden in het noorden van Drenthe. Het gaat om een meisje dat waarschijnlijk in de eerste eeuw na Christus is overleden. Het veenlijk is tentoongesteld in het Drents Museum te Assen. Ook is daar een wassen beeld te zien, waarbij men heeft geprobeerd om te reconstrueren, hoe 'Het meisje van Yde' er tijdens haar leven ongeveer heeft uitgezien.

Vindplaats van het meisje van Yde

Het veenlijk werd gevonden door de turfarbeiders Willem Emmens en Hendrik Barkhof. Zij waren op woensdag 12 mei 1897 aan het turfsteken. Ze schrokken zich rot toen ze in dat veen ineens een 'zwart hoofd met rossig haar' zagen. Even dachten ze dat het 'Satan in hoogsteigen persoon' was.

Waar werd deze vondst gedaan? Er is enige onduidelijkheid over de exacte gebeurtenissen rondom de vondst van dit veenlijk. Lange tijd werd aangenomen dat dit in een veentje gebeurde in het natuurgebied Hongstongen, nabij Yde. Daaraan dankt het veenlijk ook z'n naam 'het meisje van Yde'.

Marke Vries?

Later is echter de theorie opgekomen (op basis van verhalen van familieleden van de vinders) dat het in werkelijkheid in het Stijfveen gebeurde, dat zich meer bij de plaats Vries bevindt. Volgens het familieverhaal zouden de vinders in het openbaar over de exacte vindplek hebben gelogen, aangezien ze iets illegaals deden. Zij waren namelijk stiekem turf aan het steken in de 'Marke Vries', wat niet bij het grondgebied van hun eigen dorp Yde behoorde. Om dit te verdoezelen hebben ze gedaan alsof het veenlijk zich bevond op een plek die wel hoorde bij het grondgebied van Yde (de ‘Marke Yde’).

Hoe oud?

Wie was dit lijk? Hoe lang geleden was deze persoon overleden? Men stond in de omgeving van Yde en Vries voor een raadsel. In eerste instantie had men nog niet door dat het om een eeuwenoud lijk ging. Men ging er oorspronkelijk vanuit dat het een persoon was die veel recenter was overleden.

Bij een rondvraag in de omgeving bleek echter dat niemand iets wist over een vermiste persoon met rossige haren. Was het misschien een persoon die in deze streek totaal onbekend was, die verdwaald was in het veen? Er was in die tijd nog niet veel kennis over veenlijken in deze regio. Men begon te speculeren dat het lijk 'mogelijk al enkele tientallen jaren' dood was. De doorsnee inwoner van deze streek had niet het idee dat in deze ondergrond, het veen, lichamen vele eeuwen of millennia bewaard konden blijven.

Drents Museum in Assen

De burgemeester van Vries zond informatie over de vondst van het lijk naar het Provinciaal Museum van Oudheden te Drenthe, de voorloper van het Drents Museum. Medewerkers van dit museum kwamen op den duur tot de conclusie dat het waarschijnlijk een eeuwenoud veenlijk was.

De toenmalige voorzitter van het museum was het overigens niet eens met de officiële conclusies van het onderzoek. Hij had een geheel eigen theorie over het gevonden lichaam. Hij was bijvoorbeeld van mening dat het niet het lichaam van een mens was, maar het lijk van een aap. Desondanks kon hij niet tegenhouden dat het museum het stoffelijk overschot aankocht. Het veenlijk werd tentoongesteld in het museum en groeide al snel uit tot een publiekstrekker. Dat is het sindsdien altijd gebleven.

Wassen beeld

Later kwam daar nog een extra attractie bij, toen men door Britse kenners een reconstructie heeft laten maken, een wassen beeld van hoe het meisje er mogelijk ongeveer heeft uitgezien. Het is een buitengewoon fascinerende ervaring, om in het Drents Museum te Assen zowel haar wassen beeld te zien, als haar stoffelijk overschot dat al die eeuwen in het veen heeft gelegen.

Wie is het meisje van Yde?

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het meisje van Yde waarschijnlijk in de eerste eeuw na Christus leefde. Ze was circa 16 jaar oud en had een lengte van 1 meter 40 centimeter. Waarschijnlijk had ze last van scoliose, een vergroeiing van de ruggenwervel, en liep ze daarom mank.

Het meisje van Yde is aan een gruwelijke dood gestorven. Ze is gewurgd en met een mes gestoken. Ook was de helft van haar hoofd kaalgeschoren. Dit laatste wijst waarschijnlijk op een ritueel. Dat geldt ook voor de vindplaats van haar lijk: het veen werd door de inwoners van deze streek beschouwd als een soort heilige toegangsplek naar de geestenwereld. Veel wetenschappers gaan er vanuit dat het meisje waarschijnlijk gestorven is als een mensenoffer voor de goden.

Het raadsel als inspiratiebron

Wie was het meisje? Waarom werd zij gedood? Had zij iets misdaan en had ze daar de doodstraf voor gekregen? Of werd zij verstoten door haar lichamelijke gebreken? Of was het bij de religie van de inwoners van deze streek een gewoonte om willekeurige mensen te offeren, om de goden positief te stemmen? Hoe heeft het meisje geheten? Hoe zag haar leven eruit?

De raadselen rondom dit beroemde veenlijk hebben in de loop der tijd heel veel dichters en verhalenschrijvers geïnspireerd. Ook wetenschappers hebben diverse boeken over haar geschreven. Het bekendste boek is ‘Het meisje van Yde’, van Wijnand van der Sanden. In dat boek vertelt deze archeoloog op toegankelijke wijze over het wetenschappelijk onderzoek naar het meisje van Yde.

Hoorspel, kinderboek, musical

In 1995 werd er een hoorspelserie gemaakt door TROS-radio over het meisje van Yde. Dit werd geschreven door Cocky van Bokhoven. Op basis van dit hoorspel werd er ook een jeugdboek uitgebracht, getiteld: ‘Het verhaal van het meisje van Yde’. Een ander jeugdboek over het meisje van Yde heet 'Mysterie in het veen' en werd geschreven door Jan van Zijverden. In 2017 ging men in Drenthe ook een musical produceren over het meisje van Yde. Dit theaterstuk ging in première in mei 2018.

Gebroken cirkel

In Noord-Drenthe bevindt zich ook een beeldend kunstwerk genaamd Gebroken Cirkel, gemaakt door Derk den Boer. Dit is daar geplaatst ter ere van de vindplaats van het Meisje van Yde. Voor dit kunstwerk werden honderden zwerfkeien uit de omgeving van Yde gebruikt. Het kunstwerk werd onthuld in 2010.

Drents Museum te Assen

Het veenlijk van het meisje van Yde is één van de pronkstukken van de archeologische collectie van het Drents Museum te Assen. Een ander pronkstuk is de Kano van Pesse, wat beschouwd wordt als de oudste boot ter wereld. Tot de vele interessante archeologische vondsten die men in Assen kan bekijken behoort ook de Goudschat van Beilen (een verzameling Romeinse munten). Een ander bekend museumstuk dat men in Assen kan aanschouwen is een replica van de jurk van de Prinses van Zweeloo.