Elba en St. Helena, de ballingsoorden van keizer Napoleon

Van 1814 tot 1815 verbleef keizer Napoleon op het eiland Elba. Hij slaagde erin te ontsnappen en na de slag bij Waterloo verbanden de Engelsen hem naar St. Helena. Daar stierf hij op 5 mei 1821 op de leeftijd van 51 jaar. De directe aanleiding tot Napoleons verbanning naar Elba vormde zijn mislukte poging om Rusland aan zich te onderwerpen In de zomer van 1812 was hij met 700.000 soldaten naar Rusland getrokken. Hij had een korte strijd voor ogen, die snel beslist zou zijn, en nam daarom slechts voor drie weken voedsel mee. De rest zouden zijn soldaten, indien nodig, van het land en uit voorraadschuren halen. Omdat de Russen terugtrokken in plaats van aan te vallen, moest Napoleon er achteraan. Niet ver van Moskou vond de eerste veldslag plaats. Napoleon won en trok Moskou binnen. De Russen evacueerden de bevolking en staken de stad in brand. Voedsel was niet meer te vinden, niet in de stad en evenmin op het platteland, want de Russen verwoestten alle te veld staande gewassen. Veel soldaten stierven.

De slag bij Leipzig

Na vijf weken gaf Napoleon bevel om terug te keren. De winter begon vroeg dat jaar en achtervolgd door de Russen keerde Napoleon terug naar Frankrijk. Duizenden soldaten stierven op de terugreis. Andere deserteerden en met slechts 30% van zijn oorspronkelijke leger keerde Napoleon in zijn vaderland terug.

Dit debacle bracht een sterke anti-Franse stemming teweeg in de door Napoleon bezette landen. Rusland, Oostenrijk, Pruisen en Zweden brachten gezamenlijk een leger op de been en versloegen de Fransen bij Leipzig. Napoleon moest troonsafstand doen en werd verbannen naar Elba, een eiland met een oppervlakte van 224 m2, dat voor de Italiaanse kust ligt en deel uitmaakt van de Toscaanse archipel.

Keizer van Elba

Elba was al vanaf de 5e eeuw voor Christus bewoond door de Etrusken. Zij hadden zich daar gevestigd vanwege de aanwezigheid van ijzererts. Na de Etrusken kwamen de Romeinen naar het eiland. Toen het Romeinse Rijk in 476 ten onder ging, werd Elba Italiaans bezit. Van 1603 tot 1802 waren de Spanjaarden eigenaar en daarna kregen de Fransen het in handen. Zij zetten Napoleon op 4 mei 1814 af op het eiland. Hij nam een leger mee van 600 soldaten en ontving een benoeming tot keizer van het eiland. Hij liet er een paleis voor zichzelf bouwen, het Palazzina dei Mulini. Een fraaie villa diende daarnaast als zomerresidentie. Engelse en Franse oorlogsschepen bewaakten de zee rondom het eiland.

De slag bij Waterloo

Tien maanden duurde het luxueuze leven op het eiland in de Middellandse Zee. Op 26 februari 1815 zag Napoleon kans te ontsnappen van Elba en naar Parijs terug te keren. Hij kon vluchten omdat de oorlogsschepen tijdelijk afwezig waren
Met steun van het leger kwam Napoleon opnieuw aan de macht. Het Congres van Wenen verklaarde hem direct de oorlog en Engeland, Nederland, Oostenrijk, Pruisen en Rusland brachten een leger op de been. Bij Waterloo versloegen zij Napoleon. Die keerde terug naar Parijs en trok zich terug op zijn landgoed Malmaison.

Toen hij hoorde dat de Pruisische troepen naderden, vluchtte hij naar de havenstad Rochefort en wilde vandaar naar Amerika gaan. De Engelsen blokkeerden de haven en er zat voor Napoleon niets anders op dan zich over te geven. Op 22 juni 1815 deed hij afstand van de troon en van zijn keizerlijke titel. Hij vroeg politiek asiel aan bij de Engelsen en zij besloten hem te verbannen naar St. Helena, een tropisch eiland in het zuiden van de Atlantische Oceaan, 2800 km van de Afrikaanse kust verwijderd.

Naar St. Helena

St. Helena was sinds 1621 in bezit van de Engelsen en daar economisch van afhankelijk. Het eiland is 15 km lang en 11 km breed en heeft een oppervlakte van 122 m2. De reis naar dit nieuwe ballingsoord duurde tien weken. Napoleon kreeg een oud, vochtig huis toegewezen, Longwood House, maar omdat dit nog niet gereed was bij zijn komst, verbleef hij tijdelijk in een paviljoen van landgoed The Briars, eigendom van de familie Balcombe. Hij raakte bevriend met dit gezin en vooral met de 13-jarige Betsy. Samen brachten zij veel tijd door. Zij deden spelletjes en reden paard.

Kranten schreven dat de 47-jarige ex-keizer een relatie had met het meisje, maar daarover is niets bekend. De gouverneur van het eiland, Sir Hudson Law, was niet erg te spreken over de goede contacten van Napoleon met de familie Balcombe. Hij verdacht hen ervan boodschappen van Napoleon naar Frankrijk te smokkelen. De gouverneur liet zijn gast daarom goed bewaken.

Vijfhonderd soldaten hielden zijn huis in de gaten en vijf oorlogsschepen bewaakten de havens. De post werd gecensureerd en op een gegeven moment verbood de gouverneur Napoleon het paardrijden. Noodgedwongen bracht Napoleon daarna veel tijd door in zijn eigen huis en sleet zijn dagen met tuinieren, het schrijven van zijn memoires en het aanleren van de Engelse taal.

Overlijden

Langzaamaan ging Napoleons gezondheid achteruit. Hij kreeg last van hoofdpijn, dysenterie en leed aan maagkanker. Zijn toestand verslechterde nog meer toen hij vernam dat op het congres van Wenen was besloten dat hij nooit meer terug mocht komen in zijn vaderland.

Op 5 mei 1821 stierf Napoleon op de leeftijd van 51 jaar. De Engelsen droegen zijn lichaam over aan Frankrijk. Napoleon werd later bijgezet in de Dôme des Invalides in Parijs, tegenwoordig een toeristische trekpleister.