Denemarken in de Tweede Wereldoorlog

De Tweede Wereldoorlog vormt een gruwelijk hoofdstuk in de geschiedenis en het is vrij algemeen bekend hoe het de belangrijkste (oorlogvoerende) landen verging in deze periode. Maar hoe ervoeren kleinere, 'anonieme' landen de oorlogsperiode? We nemen Denemarken onder de loep en belichten de belangrijkste gebeurtenissen in voornamelijk het tijdvak 1940 - 1945.

Voorgeschiedenis

Terwijl de politieke spanningen in Europa vooral in de laatste fase van de jaren 30 hoog opliepen en er lokaal al sprake was van oorlogsgeweld, verklaarde het kleine Denemarken zich nadrukkelijk neutraal. Helaas voor de Denen had nazi-Duitsland al plannen om Denemarken binnen te vallen. Het land was zélf geen prominent doelwit, maar Hitler achtte het land geschikt als 'springplank' voor een latere invasie in Noorwegen. Bovendien vreesden de Duitsers dat een Britse militaire macht voet aan wal kon zetten in het Scandinavische land, en zodoende nazi-Duitsland vanuit het noorden kon bedreigen. Hitler beschouwde de Denen als een Germaans broedervolk, waardoor het land gedurende de bezettingsperiode een relatief coulante behandeling kreeg.

De inval

Op 9 april 1940 viel Duitsland Denemarken binnen, dit als onderdeel van het militaire plan Weserübung; de aanval op het strategisch zeer belangrijke Noorwegen. Vanuit het zuiden trokken Duitse troepen het Deense landsdeel Jutland binnen en bewogen rap noordwaarts. Deense militaire boden hier en daar kortstondig verzet, vooral in het zuiden van het land. De Duitsers wilden tevens de hoofdstad Kopenhagen snel innemen om zo de autoriteiten tot een snelle overgave te bewegen. Enkele Duitse schepen naderden de haven van Kopenhagen. Ze hadden beschoten kunnen worden met artilleriegeschut dat nabij de haven stond, maar personeel kreeg het ding niet aan de praat. De haven en omgeving werden snel ingenomen door de Duitsers zonder dat één schot werd gelost. Het koninklijk verblijf Amelienborg was het volgende doel, maar daar stuitten de Duitsers wél op verzet, dit van de Koninklijke Garde. Denemarken zag echter snel in dat iedere verdere weerstand tegen het hypermoderne en sterke Duitse leger volstrekt zinloos was, en gooide de handdoek in de ring. De gehele militaire operatie duurde slechts 6 uur waarbij de Denen 16 doden te betreuren hadden. Aan Duitse zijde moest men ruim 200 doden en gewonden incasseren. Schade aan infrastructuur en gebouwen was (zeer) gering.

De bezetting

Zeker tot 1943 was de Duitse overheersing in Denemarken zeer mild te noemen, en dit had voor een niet onbelangrijk deel te maken met het feit dat volgens de nazi-rassenleer de Denen een Germaans broedervolk waren. De meerderheid van de bevolking accepteerde de bezetting mokkend. Sommige Denen vormden kleine verzetsgroepen terwijl een andere kleine minderheid actief collaboreerde met de bezetters en geen geheim maakten van hun sympathie voor de nazi's. Feitelijk een situatie die nauwelijks afweek met die in Nederland gedurende deze jaren. Vanaf de zomer van 1943 werd de Duitse greep op Denemarken echter geleidelijk strikter; stakingen en verstoringen van de openbare orde namen in aantallen en hevigheid langzaam maar zeker toe, terwijl de situatie voor oorlogvoerend nazi-Duitsland somberder werd. Écht noemenswaardig gewapend verzet tegen de bezetter kwam nauwelijks voor; alleen al het open en vlakke landschap maakten de vorming van heimelijk opererende, serieuze verzetsgroepen vrijwel onmogelijk.

De bevrijding

In mei 1945 werd Denemarken snel en geweldloos bevrijd door Britse troepen, maar het oostelijk gelegen eiland Bornholm kreeg troepen vanuit de Sovjet-Unie over de vloer die daar circa een jaar bleven. Op 7 en 8 mei 1945 werden Duitse eenheden op Bornholm gebombardeerd door de Russische luchtmacht waarbij een groot aantal woningen met de grond gelijk werden gemaakt. Denemarken als geheel doorstond de Tweede Wereldoorlog relatief ongeschonden, alhoewel er in totaal enkele duizenden doden waren gevallen. Onder de doden waren veel zeelieden die op schepen dienstdeden die ten prooi vielen aan onderzeeërs.
In de eerste maanden na de Duitse capitulatie zuchtte Denemarken onder een massale toestroom van Duitse vluchtelingen, met een totaal tot maar liefst 250.000. De opvangcapaciteit was niet voldoende en veel Denen hadden sowieso niet de intentie onderdanen van hun voormalige bezetter te helpen.