De vlag van Drenthe

Sinds 1947 heeft Drenthe een officiële provinciale vlag. Deze vlag van Drenthe werd ontworpen door Gerlof Bontekoe. De basiskleur van de vlag is wit. Er staan twee rode strepen en zes rode sterren op de Drentse vlag. In het midden staat een zwarte toren. Wat is de betekenis van de symboliek op de vlag van de provincie Drenthe?

Ontwerper: Gerlof Bontekoe

Gerlof Auke Bontekoe werd op 21 februari 1900 geboren in het Friese dorp Hardegarijp. Na een studie rechten in Leiden, was hij als ambtenaar werkzaam in de Friese gemeentes Wymbritseradeel en Sneek. Bontekoe werd in 1927 benoemd tot burgemeester van de Drentse gemeente Sleen. Hij bemerkte toen dat er nog helemaal geen 'gemeentewapen' van Sleen bestond. Bontekoe was een heraldicus (een kenner en liefhebber van heraldiek, oftewel: familiewapens, gemeentewapens, enzovoort). Hij besloot daarom zelf een gemeentewapen voor Sleen te ontwerpen.

Dit nieuwe 'logo' van Sleen werd door veel inwoners met groot enthousiasme ontvangen. Ook veel bestuurders en ambtenaren van andere Drentse gemeentes complimenteerden hem ermee en al snel kreeg hij vragen of hij ook gemeentewapens voor andere gemeentes kon ontwerpen. In de daaropvolgende decennia zou hij meer dan honderd wapens ontwerpen voor Nederlandse gemeentes, plaatsen, streken en provincies. Tot zijn bekende ontwerpen behoren bijvoorbeeld de wapens van Almere, Coevorden, Lelystad, Veendam, Emmen en de Noordoostpolder.

Na zijn burgemeesterschap in het Drentse Sleen werd Bontekoe in 1938 benoemd tot burgemeester van de Friese gemeente Ooststellingwerf. Tot aan zijn pensioen (in 1965) zou hij in deze gemeente burgemeester blijven. Vanwege zijn grote verdiensten als heraldicus voor Drenthe, kreeg hij in 1966 de Culturele Prijs van Drenthe. Op 22 september 1988 overleed Gerlof Auke Bontekoe in Oosterwolde.

Het ontwerp: de kleuren rood en wit

Saksische kleuren

De belangrijkste kleuren op de Drentse vlag zijn wit en rood. Hiervoor zijn twee redenen. Het eerste argument waarom Bontekoe juist voor wit en rood koos, is omdat dit kleuren zijn die traditioneel als 'Saksisch' worden beschouwd. In veel vlaggen en wapens van Saksische streken en plaatsen, gebruikt men deze kleuren. (Zie bijvoorbeeld ook het wapen van de Duitse deelstaat Niedersachsen en de vlag van de Nederlandse streek Twente. Beide Saksische gebieden hebben gekozen voor de kleurcombinatie rood en wit.) In Drenthe woonde vroeger ook het volk de Saksen. Dat is onder meer nog te merken aan het Drentse dialect, dat deels afstamt van het Oud-Saksisch. Het Drents wordt ook beschouwd als een vorm van de streektaal 'Nedersaksisch', die in het Noorden van Duitsland en het Oosten van Nederland wordt gesproken.

De kleuren van 'Sticht' (Utrecht)

Een andere reden waarom Bontekoe voor rood en wit koos, was de historische band van Drenthe met Utrecht. Rood en wit zijn ook de kleuren van Utrecht. In het jaar 1046 werd het graafschap Drenthe door keizer Hendrik III geschonken aan de bisschop van Utrecht. Daarna stond Drenthe officieel eeuwenlang (met enkele korte onderbrekingen) onder het gezag van de bisschop van Utrecht. Een gebied waar een bisschop regeerde heette vroeger een 'sticht'. Drenthe was dus onderdeel van 'het Sticht Utrecht', dat meestal kortweg 'Het Sticht' werd genoemd. Het Sticht Utrecht bestond uit twee delen. He ene droeg de naam 'Nedersticht' en bestond grotendeels uit het gebied dat later de provincie Utrecht zou worden. Het andere deel heette 'Oversticht' en bestond onder meer uit de gebieden die later de provincies Drenthe en Overijssel zouden worden. Ook delen van Groningen behoorden tot ‘Oversticht’.

Het ontwerp: de zes sterren

Waarom sterren?

Op de vlag van Drenthe staan zes sterren. Waarom koos de ontwerper voor sterren? Dit zou verwijzen naar de Ster van Bethlehem. De regio Drenthe heeft sinds de Middeleeuwen diverse heraldische wapens gehad, waarop de Heilige Maagd Maria met haar kinderke Jezus op schoot zat. Deze beeltenis is bijvoorbeeld ook te zien op de officiële wapens uit 1830 en uit 1972. Via de keuze voor de sterren op de vlag van Drenthe, wilde Bontekoe verwijzen naar de geboorte van Jezus Christus, die dus historisch gezien een grote rol speelt in de Drentse heraldiek.

Waarom zes?

De zes sterren op de vlag verwijzen naar de zes 'dingspillen' (rechtsgebieden) waaruit Drenthe in vroeger tijden bestuurlijk gezien bestond. Het woord 'dingspil' is ontstaan uit de woorden 'ding' (= gerecht) en 'spil' (gebied). Soms noemt men een 'dingspil' overigens ook wel een 'dingspel'. In vroeger tijden kwam men in de hoofdplaats van elk dingspil samen om daar recht te spreken over de betreffende streek. Daarnaast werden in het verleden ook per dingspil een aantal personen (etten) afgevaardigd naar het centrale gezag van Drenthe (de etstoel).

De zes dingspillen worden op de vlag van Drenthe gesymboliseerd door zes 'Sterren van Bethlehem'. Het verhaal gaat (al is dit wetenschappelijk niet vastgesteld) dat in de zes hoofdplaatsen van de dingspillen de oudste christelijke kerken van Drenthe stonden. De zes hoofdplaatsen worden dus beschouwd als een soort 'oerparochies' van Drenthe, die als zes 'Sterren van Bethlehem' in de vroegchristelijke tijden aan de inwoners van Drenthe de weg wezen 'richting de christelijke leer'. Hieronder vindt u een overzicht van de dingspillen.

Dingspillen van Drenthe

• Noorderdingspil, hoofdplaats: Vries
• Zuiderdingspil, hoofdplaats: Sleen
• Dieverdingspil, hoofdplaats: Diever
• Beilerdingspil, hoofdplaats: Beilen
• Rolderdingspil, hoofdplaats: Rolde
• Oostermoer, hoofdplaats: Anloo

Het ontwerp: de toren van het kasteel van Coevorden

De zwarte toren in het midden van de vlag van Drenthe is een verwijzing naar het Kasteel van Coevorden. In de geschiedenis van Drenthe nam Coevorden vaak een prominente plek in. In het kasteel van Coevorden zetelden de burggraven (en later de drosten) die namens de bisschop van Utrecht de regio Drenthe ('Landschap Drenthe') bestuurden.

Samenvatting van de symboliek van de Drentse vlag

• Rood en wit: deze kleuren verwijzen allebei naar zowel de Saksen als Utrecht
• Sterren: de sterren verwijzen naar de 'Ster van Bethlehem'
• Zes: Drenthe was vroeger verdeeld in zes 'dingspillen' (rechtsgebieden)
• Toren: de zwarte toren symboliseert het kasteel van Coevorden

Verhoudingen

De vlag van Drenthe heeft een tamelijk eigenzinnige hoogte-breedteverhouding. De meeste vlagen hebben een hoogte-breedte-ratio van 1:2, een bekend voorbeeld daarvan is de Britse vlag. Andere veel voorkomende ratio's zijn 3:5 (de vlag van Duitsland) en 2:3 (de vlag van Nederland). De Drentse vlag heeft echter als ratio 9-13. Dat bekent dat wanneer men een Drentse vlag maakt met een hoogte van 90 centimeter, deze een breedte van 130 centimeter moet hebben.

Presentatie en het vlaggenlied

Op 12 maart vond in de Statenzaal van het provinciehuis in Assen de eerste officiële bijeenkomst plaats van Het Drents Genootschap. Daarbij werd de vlag van Drenthe officieel gepresenteerd en aangeboden aan het provinciebestuur. (Op 19 februari 1947 had men die vlag overigens reeds officieel goedgekeurd en erkend als provinciale vlag.) Bij de presentatie declameerde de dichter J. Naarding het gedicht 'het Vlaggenlied'. Dit gedicht begon met de zin: 'Rood en wit, de Saksen kleuren'. Het Vlaggenlied heeft vier coupletten. Na ieder couplet volgt het refrein, dat als volgt gaat:
Drenten, hol oez' jonge vlagge hoog
Wooj' op de werelt bint
Lao de weien lao de wappern
Overal waor Drenten zint.

Oudste vlag van een provincie in Nederland?

De vlag van Drenthe wordt weleens de 'oudste provinciale vlag van Nederland' genoemd. Puur theoretisch gezien is het inderdaad de eerste vlag die officieel door een provinciebestuur (de Provinciale Staten) werd erkend (namelijk in 1947). Praktisch gezien is het echter beslist niet de oudste provinciale vlag. De vlaggen van onder meer Friesland en Noord-Brabant zijn veel ouder. De Brabantse vlag werd zelfs al in de Middeleeuwen gebruikt. In de praktijk werden die andere vlaggen dus al veel langer omarmd door het volk en de bestuurders. Het verschil met de Drentse vlag is echter, dat die andere vlaggen pas later door de betreffende provinciale staten wettelijk als officiële provincievlag werden erkend, terwijl dat in Drenthe dus reeds in 1947 gebeurde.