La Marseillaise: Frans volkslied, bekend over de hele wereld

Zoals Marianne het gezicht van Frankrijk is, zo is de Marseillaise ook een onmiskenbaar symbool. Dit strijdlied werd gecomponeerd op 25 april 1792 door Claude Joseph Rouget de Lisle met als oorspronkelijke titel 'chant de guerre pour l'armée du Rhin' en was oorspronkelijk het lied van revolutionair Rusland. De opzwepende tekst ligt op de lippen van menig Fransman en wordt gretig meegezongen tijdens voetbalwedstrijden, tijdens presidentsverkiezingen en tijdens de feestelijkheden op de Franse nationale feestdag op 14 juli.

Ontstaan van de Marseillaise

De eerste zes coupletten

In de nacht van 25 op 26 april 1792 componeert Claude Joseph Rouget de Lisle in Strasbourg de zes eerste coupletten van een lied met als titel 'chant de guerre pour l'armée du Rhin' ten gevolge van de oorlogsverklaring aan Oostenrijk. De eerste die het lied zong, was de burgemeester van Strasbourg, Philippe Frédéric de Dietrich. Hij was het die Rouget de Lisle, een kapitein in het Franse leger, de opdracht gaf om een strijdlied te schrijven. Deze gebeurtenis wordt afgebeeld in een schilderij dat Isidore Pils maakte in 1849, maar op het schilderij zingt Rouget de Lisle. Het 'chant de guerre pour l'armée du Rhin' is een strijdlied dat wordt ingezet tijdens de strijd tegen Pruisen. Het wordt gezongen door een batallon van vrijwilligers uit Marseille die het tijdens de Franse revolutie zongen tijdens hun intocht in Parijs. Hierdoor krijgt het lied de bijnaam 'La Marseillaise'.

Het zevende couplet

Het zevende couplet, ook 'couplet van de kinderen' genoemd, wordt in oktober 1792 toegevoegd aan het oorspronkelijke lied. Wie de auteur is van dit couplet, is niet zeker. Er zijn verschillende mensen die het schrijven van dit couplet opeisen.

Volkslied van de Eerste Franse Republiek

Op 14 juli 1795 wordt het lied de nationale hymne van de Eerste Franse Republiek. Het zal echter maar voor korte duur zijn, want negen jaar later, in 1804 verbiedt Napoleon het zingen van deze opzwepende tekst. Het lied wordt vervangen door het 'Chant du Départ'.

Officieel volkslied van Frankrijk sinds 1879

Op 14 februari 1879 wordt de Marseillaise pas terug in ere hersteld tijdens de Derde Franse Republiek. In 1887 wordt een officiële versie in gebruik genomen voor de herdenking van de 'Centenaire de la Révolution'. In 1911 wordt door Maurice-Louis Faure uitgevaardigd dat het lied in alle scholen moet worden aangeleerd.

1917: de Marseillaise wordt het Russische volkslied

Aanvankelijk was de Marseillaise verboden in Rusland. Het werd beschouwd als het lied van koningsmoordenaars. Tijdens Wereldoorlog I vormden Frankrijk en Rusland een bondgenootschap en werd het verbod op het zingen van de Marseillaise opgeheven. Sterker nog: wanneer Lenin in 1917 in Sint-Petersburg aankomt na een verblijf in Finland, wordt hij ontvangen met de Marseillaise. In 1918 wordt het strijdlied in Rusland vervangen door de Internationale.

Wereldoorlog II

Tijdens Wereldoorlog II verbieden de Duitsers vanaf 17 juli 1941 het spelen en zingen van de Marseillaise in bezet gebied. Het zal tot 1946 en de Vierde Republiek duren eer de Marseillaise weer gespeeld en gezongen mag worden. Sindsdien wordt de opzwepende tekst door menig chauvinistische Fransman luidkeels meegezongen tijdens voetbalwedstrijden, bij presidentsverkiezingen en tijdens de feestelijkheden van de Franse Nationale feestdag op 14 juli.

De Marseillaise elders in de wereld

België

Rond 1890, ten tijde van Adolf Daens, werd de Marseillaise gezongen door de Belgische socialisten. Louis Paul Boon schrijft hier over in zijn boek 'Pieter Daens'.
De Belgische formateur Yves Leterme maakte op 21 juli 2007 een erg slechte beurt. Toen hem ter gelegenheid van de Belgische Nationale feestdag gevraagd werd om een stukje van de Brabançonne te zingen, begon hij 'Allons enfants de la patrie' te zingen. Oeps, blunder van formaat!

Amerika

De Marseillaise werd gezongen door de zuiderlingen toen hun staten uit de unie van de Verenigde Staten traden en zich bij de geconfedereerde staten van Amerika aansloten.

Spanje

In 1931 konden vele Spanjaarden hun nieuwe nationale hymne 'Himno de riego' niet en zongen ze uit volle borst de Marseillaise in een Spaanse of Catalaanse versie.

Chili

Onder de Chileense president Salvador Allende was de socialistische Marseillaise de hymne. Dictator Augusto Pinochet verbood het zingen ervan na de moord op Allende.

China

Ook de Chinezen maakten gebruik van de Marseillaise. In 1989, op de vooravond van de 200e verjaardag van de Franse Revolutie, zongen Chinese opstandelingen hun versie van de Marseillaise tijdens het Tiananmenprotest op het Plein van de Hemelse Vrede rond een Vrijheidsbeeld van papier-maché.

Tekst van het Franse volkslied

Strijdlied

De tekst van de Marseillaise is strijdvaardig en pompeus. De woorden werden in de loop der eeuwen hier en daar veranderd. Zo zou Rouget de Lisle in het refrein in de vous-vorm geschreven hebben. Hij was immers kapitein in het leger en was het gewoon om zijn manschappen toe te spreken. Later zou het veranderd zijn naar de nous-vorm, omdat dit strijdvaardiger en ophitsender was.