Onthoofden als volksvermaak in de middeleeuwen

Voor zeer velen is onthoofden een afschuwelijke manier van het voltrekken van een vonnis wat in de middeleeuwen echter regelmatig gebeurde. Voor het slachtoffer was het overigens nagenoeg pijnloos omdat het zich in een fractie van een seconde afspeelde. Dit in tegenstelling tot de brandstapel of een andere gruwelijke manier om iemand ter dood te brengen. Toch dachten mensen ooit anders over die afschuwelijke manier van onthoofden. Bijna onvoorstelbaar maar in de middeleeuwen was onthoofden een waar volksvermaak. Mensen dromden samen op pleinen waar zich het schouwspel voltrok.

Doodstraf door onthoofden

Onthoofden is al sinds de oudheid een methode om de doodstraf uit te voeren. Het hoofd wordt daarbij van de romp gescheiden door een zwaard of hakbijl. Bij het voltrekken van een vonnis door onthoofding in de middeleeuwen kwamen toeschouwers soms van heel ver om daar getuige van te zijn. In die tijd gebeurde de executie vooral midden in de stad. Het volksvermaak voltrok zich op het schavot met een zwaard of een bijl. Als die goed scherp waren en de beul die ze hanteerde ineens goed sloeg was het een snelle manier om te sterven. Als het fout ging liep de beul zijn betaling mis en kon hij rekenen op de woede van het volk.

Hoofd tentoongesteld bij stadspoort

Om het vermaak nog te vergroten en als afschrikwekkend voorbeeld werd het hoofd vaak enige tijd op een paal gezet bij een stadspoort. Dat was tevens voor de bezoekers een teken dat de rechtsorde in die stad gehandhaafd werd. Soms stuurde een lokale leider het afgehakte hoofd naar een vorst als teken dat hij de opdrachtgever had gehoorzaamd. Zo werd ooit het hoofd van Raymond van Poitiers naar Bagdad gestuurd naar kalief Nureddin die het opgespiest op een paal naast de stadspoort aan het volk toonde.

Adel met zwaard onthoofd

Hoge adellijke personen werden met een zwaard onthoofd zoals Anna Boleyn, Catharina Howard, de graven van Egmont en Horne en Frans Anneessens. Lagere grootheden stierven door een bijl zoals Thomas More. Bij prinses Elizabeth I zou de beul naar de dikte van de nek zijn komen kijken om het juiste hakwapen te kiezen om aan één slag voldoende te hebben. Elisabeth ontliep uiteindelijk echter het schavot.

Onthoofding grof werk bij moordenaars

Een adellijke ter dood veroordeelde besliste zelf het moment van sterven op het schavot door zijn hoofd op het kapblok te leggen zonder dat hij vastgebonden was. Als hij zijn armen spreidde mocht de beul toeslaan. In de zestiende en zeventiende eeuw was dit een eervolle manier van sterven. Ook werden edellieden in de zestiende en zeventiende eeuw wel eens onthoofd door een mes. Een eerste snede in de keel werd daarbij eervoller ervaren dan in de nek. Het gewone volk werd in tegenstelling tot de adel wél geboeid en bij moordenaars ging het er niet zo fijntjes aan toe.

Guillotine tijdens Franse Revolutie

Weer een andere methode om te onthoofden was met de guillotine. Daarmee werd het hoofd van de romp gescheiden door een valbijl met een afgeschuind snijvlak. In Frankrijk werd tijdens en na de revolutie alleen de guillotine toegepast. Het ging snel en daarmee konden grote aantallen mensen kort na elkaar gedood worden. Frankrijk kende tot 1981 de guillotine als wettelijk voorgeschreven executiemiddel (naast het vuurpeloton) maar paste dat sinds 1977 niet meer toe. Onthoofding komt tegenwoordig alleen nog voor in enkele islamitische landen, vooral in Saoedi-Arabië, en gebeurt dan door middel van een zwaard.

Schavot voor goed zicht

Een schavot, waarop de executies plaatsvonden, is een door palen verhoogde houten vloer. De functie van de verhoging was dat iedereen goed kon zien dat iemand ter dood werd gebracht. Als er een onthoofding plaats zou vinden werd bij het kapblok stro gelegd. In de tijd van de Franse Revolutie stond in bijna alle steden een schavot opgesteld met een guillotine. Soms was er op het schavot ook een galgbalk om ter dood veroordeelden op te hangen. Maar meestal stond een galgbalk buiten de stad op een heuvel. Een brandstapel werd ook op het schavot gemaakt. Andere functies die op het schavot werden uitgevoerd zijn radbraken, wurgen, verminken en vierendelen. Diep in de negentiende eeuw werden executies niet meer in het openbaar uitgevoerd maar op een binnenplaats van een gevangenis waarbij alleen familie, rechters en hoogwaardigheidsbekleders aanwezig mochten zijn.

Doodstraf wereldwijd afschaffen

Hoewel onthoofding in de tegenwoordige tijd als een gruwelijke manier van doden wordt beschouwd was het in de tijd dat er nog geen kogels, injecties of elektrische stoelen bestonden een van de meest humane manieren om iemand ter dood te brengen. Maar onthoofding of welke manier dan ook de doodstraf uitvoeren zal wellicht naar de wens van velen ooit wereldwijd worden afgeschaft.