Tortuga: het piratenparadijs

De wereldwijd bekende films van Pirates of the Caribbean, Stevenson's literaire meesterwerk Treasure Island, de door miljoenen gespeelde game Assassin's Creed; Piraterij uit de 16e, 17e en 18e eeuw is populair. Er gaan veel mythes, legendes en regelrechte verzinsels rond over deze opmerkelijke periode in onze geschiedenis. Iedereen is het echter over één ding eens: Ile de la Tortue oftewel Tortuga was één van de (zo niet dé meest) beruchtste en gevreesde toevluchtsoorden voor zeerovers. Maar wat was Tortuga nou precies voor een eiland? Van wie was het officieel en waarom was het een bolwerk van piraterij?

Geografische kenmerken van Tortuga

Tortuga is de naam van een eiland in de Caribische zee, en daarnaast ook de naam van de enige stad en gemeente die zich op dit eiland bevindt. Het ligt dicht bij de kust van Haïti en maakt onderdeel uit van dit land. De waarschijnlijke eerste bewoners van het 193 km² grote eiland waren indianen van de Arawak-stam. De 'ontdekking' door de westerse beschaving gaat terug naar 6 december 1492, toen niemand minder dan Christoffel Columbus in zijn Santa Maria langsvoer. Hij is de naamgever van het eiland dat volgens hem de vorm had van een zeeschildpad (Ile de la Tortue betekent letterlijk schildpaddeneiland).

Komst van westerse bevolking op het eiland

Het eiland Hispaniola (waar het huidige Haïti en de Dominicaanse Republiek zich op bevinden) viel na de reis van Columbus in handen van de Spanjaarden. Zo ook het nabij gelegen Tortuga. In 1625 werden zij echter door de Fransen van Tortuga verdreven. Zij wilden het gehele gebied op de Spanjaarden veroveren en het eiland als uitvalsbasis gebruiken. In de daaropvolgende jaren werd Tortuga uitgebouwd tot een Frans bolwerk door de bouw van de stad en verdedigingswerken als Fort de la Rochelle. Vanaf 1634 stond er een gouverneur aan het hoofd van het eiland en lieten zij slaven overkomen om op de nieuw aangelegde tabaksplantages te werken.

Strijd in de Cariben en de opkomst van de piraterij

Na de ontdekking van Amerika en hiermee tevens het Caribisch gebied, is er veel gevochten om land en buit. De strijd in en om Tortuga tussen, voornamelijk, Frankrijk, Spanje en Engeland was langdurig en hevig. Voornamelijk door deze conflicten waanden zeerovers zich relatief veilig op het eiland en gebruikten zij dit als schuilplaats en uitvalsbasis.

De strijd om en op het eiland bracht veel onrust met zich mee en zorgde er voor dat er geen constante beschaving kon worden opgebouwd, wat een zekere mate van wetteloosheid veroorzaakte. Vele malen wisselde het van eigenaar en vaak ging dit gepaard met periodes van relatieve ontvolking. De machthebbers waren met hun tegenstanders bezig en schakelden zelfs meer dan eens zeerovers in om zich van deze tegenstanders te ontdoen.

Door deze gunstige omstandigheden en een tactisch goede ligging ten opzichte van handelsroutes steeg de populatie aan zeerovers enorm. Onder naam van boekanier of met toestemming van hun land als kaper, deden zij veelal mee aan de conflicten om en op het eiland. Vanaf 1640 groepeerden zij zich en noemden ze zich De broeders van de kust. Zij verrijkten zich met name door buit te maken op de Spanjaarden en borgen dit zilver, tabak en leer op het eiland op. Door de alsmaar voortdurende wetteloosheid hadden de zeerovers vrij spel en konden zij hun buit ook eenvoudig spenderen op het eiland.

Tegen het einde van de 17e eeuw stopten de grootschalige conflicten tussen de Fransen, Engelsen en Spanjaarden. De Fransen hielden stand, Spanje gaf het eiland in 1697 officieel over aan Frankrijk. Door het uitblijven van zeeslagen en de hierbij horende overwinningsbuit nam de piratenactiviteit af. Beruchte zeerovers bliezen hun aftocht en achterblijvers gingen zich richten op houthakken of lieten zich overhalen om kolonist te worden.

Tortuga als pirateneiland

Tortuga was het eerste grote zeeroversbolwerk in de Nieuwe wereld, en samen met Port Royal de sterkste en 'veiligste' zeeroversvestiging in de 16e, 17e en 18e eeuw. In vergelijking met Port Royal was Tortuga, in zijn hoogtijdagen als piratenvesting, echter een stuk minder beschaafd. Door de vele zeeslagen hadden de aanwezige zeerovers en kapers veel te besteden waardoor de kroegen en hoerenhuizen uit de grond schoten en enorme klandizie genoten. De Franse gouverneurs die op het eiland dienden moesten in de gunst komen bij De broeders van de kust omdat zij anders eenvoudig afgezet zouden worden. De wetteloosheid zorgde er voor dat misdadigers, beruchte zeerovers en bannelingen massaal hun toevlucht op het eiland zochten.

Een aantal bekende zeerovers die op het eiland hebben gewoond

• Francis Drake
• Samuel Bellamy
• Edward Teach of Blackbeard
• Henry Morgan
• Francois l'Olonnais

Tortuga als pirateneiland in populaire media

Films en series

• Captain Blood
• The Black Swan
• The Spanish Main
• Double Crossbones
• Abbott and Costello Meet Captain Kidd
• Pirates of Tortuga
• Pirates of the Caribbean-films van Disney
• Black Sails

Literatuur

• Schateiland (1883) door Robert Louis Stevenson
• De Americaensche Zee-roovers (1678) door Alexandre Exquemelin

Videogames

• Tortuga - Two Treasures
• Sid Meier's Pirates
• Tortuga - Pirates of the new world
• Assassin's Creed IV: Black Flag

Tortuga tijdens de Haïtiaanse revolutie en in de moderne tijd

Tortuga bleef tot 1802 in Franse handen. De slaven in het nabij gelegen Haïti vochten zich onder aanvoering van Toussaint Louverture vrij en honderden Fransen vluchtten naar Tortuga. Zij bleven enkele jaren buiten schot, maar het eiland werd tenslotte toch overgenomen door de Haïtianen.

Anno 2020 wonen er circa 39.000 inwoners op Tortuga, waar kleinschalige landbouw de voornaamste inkomstenbron is. De primaire leefomstandigheden zijn slecht, Haïti is het armste land op het Westelijk halfrond. Het gebied wordt vaak getroffen door natuurrampen en in 2004 dacht men zelfs enkele dagen dat Tortuga in de golven verloren was gegaan ten gevolge van orkaan Jeanne. Mede door dit natuurgeweld is er op het eiland weinig meer over wat aan het roemruchte verleden doet denken, de twee Franse forten Fort de la Rochelle en Fort d'Oregon zijn twee uitzonderingen.