De opkomst van Mao Zedong

Mao Zedong wordt in december 1893 geboren in het dorp Shaosan, in de streek Hunan. Zijn vader verbouwt rijst en is een van de rijkste boeren van het dorp. Hij wil dat zijn zoon hem opvolgt, maar Mao heeft geen belangstelling voor het boerenbestaan. Liever leest hij gedichten en boeken over de Chinese keizers. Hij besluit een opleiding tot onderwijzer te volgen. Net als veel andere Chinese jongeren vindt Mao het een ergernis dat buitenlandse mogendheden delen van China hebben bezet en gunstige handelsvoorwaarden hebben bedongen. Zijn land moet moderniseren, zodat het zich te weer kan stellen tegen de Westerse expansiedrang en tegen Japan.

Oprichting communistische partij

In 1911 wordt de keizer van China afgezet en de republiek uitgeroepen. Sun Yat-sen, de leider van de nationalistische beweging Kwomintang, wordt president. Mao onderbreekt zijn opleiding en neemt dienst in het leger. Hij maakt daar kennis met het communisme en dat spreekt hem aan, vooral de leer van de anarchist Kropotkin die de hele aarde tot één land wilde samensmelten en de mensheid tot één familie, om in vrede samen te leven. Na een half jaar hervat Mao zijn studie en in 1918 vertrekt hij naar Peking. Hij trouwt en vindt een baan als assistent in de universiteitsbibliotheek. Aan de universiteit van Peking volgt hij colleges.

In 1921 wordt de Chinese Communistische Partij opgericht door de Nederlandse Komintern-agent Henk Sneevliet. Slechts 57 mensen worden lid. Mao is een van hen en hij krijgt tot taak het organiseren van boerenopstanden tegen de traditionele, bevoorrechte klassen. Dat ligt hem wel. De boeren in de dorpen brengen hun rijkere plaatsgenoten naar het dorpsplein, mishandelen en doden hen.

Tot 1927 werken de communisten samen met de nationalisten, nu onder leiding van Chiang Kai-shek, omdat Sun Yat-sen is overleden. Dan verdrijft Chiang hen uit zijn hoofdstad Shanghai en trekken zij naar het platteland waar ze een eigen, rode staat vestigen met een leger van 100.000 soldaten.

De Lange Mars

In 1930 roept Mao zich uit tot voorzitter van een nieuw Revolutionair Comité en een jaar later benoemt de leiding van de CCP hem tot hoofd van de rode staat in het zuidoosten van China. De nieuwe staat is Chiang een doorn in het oog en hij brengt een immens leger op de been om het gebied te veroveren. Mao ontsnapt met waarschijnlijk 85.000 soldaten en begint zijn Lange Mars, naar het westen van China, waar de nationalisten van Chiang nog niet de baas zijn.

Het wordt een zware tocht door onherbergzaam gebied die een jaar duurt. Door de ontberingen en strijd met de warlords, de krijgsheren die de controle uitoefenen in gebieden waar het leger doortrekt, komen velen om.

Mythen

De tocht is omgeven door mythen. Een ervan is dat bij de Xiang-rivier, die de soldaten moesten oversteken, een felle strijd geleverd is met de nationalisten. Daardoor zou meer dan helft van de communisten omgekomen zijn. Zeer waarschijnlijk is er helemaal niet gevochten op deze plaats, maar stierven de soldaten door uitputting en ziektes, terwijl een groot aantal deserteerde. Wat evenmin klopt is het verhaal dat heldhaftige soldaten de Dadu-rivier overstaken, waarbij ze hevig bestookt werden door vijandelijk vuur. Via kettingen kwamen ze aan de overkant, en doodden hun tegenstanders, zodat de rest van het leger veilig over kon steken. Op deze plaats is echter bijna niet gevochten.

De Lange Mars eindigt in de provincie Shanxi. Mao laat triomfantelijk weten dat zijn soldaten 12.000 kilometer hebben afgelegd. Dit is te lezen in de officiële Chinese geschiedschrijving en komt neer op 32 kilometer per dag. Twee journalisten die de afstand in 2003 hebben gelopen, houden het echter op 6.000 kilometer. Dat lijkt beter te kloppen, maar is alsnog een bijzondere prestatie, gezien de omstandigheden.

Een eigen staat

In Shanxi vestigt Mao een communistische terreurstaat met als hoofdstad Yenan. Het geld dat nodig is voor de opbouw van de staat verkrijgt hij door de verbouw van opium. Hij ruimt zijn tegenstanders uit de weg en wordt zelf de belangrijkste man in de partij. Vrijwilligers die zich aangetrokken voelen door het communisme en naar Yenan komen, laat Mao in strafkampen opsluiten, waar ze landarbeid moeten verrichten en indoctrinatiecursussen volgen. Hij draagt hun op zelfkritieken te schrijven die hij gebruikt om hen van spionage te beschuldigen en te doden.

Tot 1949 heeft de Kwomintang de macht in handen en blijft de macht van de communisten beperkt tot hun eigen staat. In 1949 wint Mao de strijd met de nationalisten en roept hij de Volksrepubliek China uit. Mao Zedong wordt de machtigste man in het land.