Waalre, de goudkust van Eindhoven

Waalre, in het lokale dialect ook wel bekend als Woldere, is een pittoresk Brabants dorpje in de buurt van de stad Eindhoven. Samen met het nabije Aalst, waarmee het in zijn geschiedenis verbonden is, vormt het de gemeente Waalre. Deze gemeente is bijzonder omdat ze consistent aangewezen is als een van de meest prettige en veilige van de hele provincie. Waalre wordt dan ook veelvuldig genoemd als het fijnste van de Brabantse dorpen om in te wonen. Vanwege zijn locatie in de schaduw van Eindhoven wordt het wel de "goudkust" van die stad genoemd. En met goede reden: veel mensen die in Waalre wonen, werken in Eindhoven of de omgeving.

Geschiedenis van Waalre

Vroege geschiedenis

De eerste mensen die in de omgeving van het huidige Waalre woonden, waren vermoedelijk de Rendierjagers die tussen 12.000 en 9.000 voor Christus rondliepen over deze streken. Archeologen vonden begin jaren 60 aanwijzingen dat deze vroege mensen tijdens de laatste IJstijd in de streek hun tenten opsloegen en er leefden. Voor de rest is over de vroege geschiedenis van Waalre niet bijzonder veel bekend. De eerstvolgende belangrijke gebeurtenis is het bezoek dat de geloofsverkondiger Willibrordus bracht aan het Brabantse platteland. Omstreeks het jaar 712 na Christus bezocht de beroemde katholieke missionaris het gebied, nadat hij van een Frankische edelman een omvangrijk landgoed had gekregen. Hierbij sprak hij met betrekking tot de locatie van het huidige Waalre over Uaedritlaeum, een naam die later via Waderlo en andere termen zou ontwikkelen naar de moderne naam van het dorp. Willibrord liet een eenvoudige kerk bouwen in Waalre, en dit gebouw is vandaag de dag nog altijd te bewonderen, hoewel in een andere vorm.

Latere geschiedenis

Een nieuwe ontwikkeling in de geschiedenis van Waalre kwam in de 13e eeuw: vanaf toen maakte het dorp deel uit van een gezamenlijke bestuurlijke eenheid, een zogeheten heerlijkheid, met het nabije Valkenswaard en Aalst. Deze heerlijkheid bleef eeuwenlang bestaan, maar kwam ten einde toen Aalst en Valkenswaard zich respectievelijk in 1721 en 1794 afscheidden. In 1923 trad er echter weer een ingrijpende verandering op in de situatie, toen de tot dan toe zelfstandige gemeente samengevoegd werd met Aalst om een geheel nieuwe gemeente te vormen. Vanaf de vroege 20e eeuw begon Waalre zich echt te ontwikkelen tot een klassieke Brabantse dorpskern. Rondom deze dorpskern, die gekenmerkt wordt door duidelijke hoofdwegen die samenkomen op de centrale Markt, werd allerlei bebouwing aangelegd, voornamelijk van agrarische aard. Na de Tweede Wereldoorlog komt Waalre onder toenemende invloed van Eindhoven en krijgt het steeds meer het karakter van een forensendorp. In deze tijd krijgt de nederzetting ook de bijnaam 'de Goudkust'. Vandaag de dag staat het dorp onder andere bekend om zijn omvangrijke villawijken en landelijke karakter.

Ligging en omgeving

Geografisch gezien ligt Waalre in het zuidoosten van de provincie Noord-Brabant. Het is een van de meest zuidelijke gemeentes van het gehele land, en ligt op slechts 12 kilometer afstand van de grens met België. Ook is men er niet ver verwijderd van de provincie Limburg: om hier te komen hoeft men maar ongeveer 20 kilometer te rijden. De gemeente Waalre grenst aan vijf andere gemeenten: Eindhoven naar het noorden, Heeze-Leende naar het oosten, Valkenswaard naar het zuiden, Bergeijk naar het zuidwesten, en Veldhoven naar het westen. Waalre ligt in de buurt van zowel de A67 als de A2, waardoor er een goede snelwegconnectie met Eindhoven en de rest van de regio is. Qua omgeving kan Waalre omschreven worden als een klassiek Brabantse nederzetting met alle kenmerken van een plattelandsdorp. De oude dorpskern wordt omringd door uitgestrekte velden en bossen, die voor een belangrijk deel worden gebruikt voor agrarische doeleinden. Buiten de bebouwde kom kan men dan ook aardig wat boerderijen vinden, onder andere in de historische buurtschappen Loon en Heikant. Een van de meest bekende kenmerken van Waalre is de aanwezigheid van grote villawijken. De villawijk Lisseven staat op maar liefst de tweede plaats van wijken met de meeste miljonairs in Nederland. In Waalre vindt men dan ook vele enorme huizen, waardoor veel mensen uit de omgeving het idee hebben dat iedereen in het dorp stinkendrijk is.

Bestuurlijk-politiek

De grootste landelijke partij in Waalre is per 2018 de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), die bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010, 2012 en 2017 elke keer als grootste uit de bus is gekomen bij landelijke verkiezingen. Tot 2006 werd deze positie ingenomen door het Christen-Democratisch Appèl (CDA). Op gemeentelijk niveau zijn, in 2018, 7 partijen vertegenwoordigd in de 17-koppige gemeenteraad: de VVD, Democraten '66, GroenLinks, de Partij van de Arbeid, het CDA, Aalst-Waalre Belang en Zelfstandig Waalre. Hiervan hebben de laatste twee een sterk lokaal karakter, waarbij Zelfstandig Waalre zich voornamelijk richt op het behouden van de onafhankelijkheid van de gemeente. De resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 en 2018 waren per partij in respectievelijk (aantallen in zetels van totaal 17):

• Aalst-Waalre Belang 3, 4
• VVD 3, 3
• D66 4, 3
• CDA 3, 2
• Zelfstandig Waalre 2, 2
• GroenLinks 1, 2
• PvdA 1, 1

Sinds 2017 is de burgemeester van Waalre de heer J. Brenninkmeijer van CDA-huize; zijn directe voorgangers waren de heer Y. Kortmann en de heer H. de Wijkerslooth. Toen de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 resulteerden in een uitkomst waarbij de lokale partij Aalst-Waalre Belang het hoogste aantal zetels behaalde, werd onder leiding van AWB-lijsttreker J. Claessen gekozen voor een brede coalitie waarin AWB, VVD, CDA, Zelfstandig Waalre en Groenlinks vertegenwoordigd werden. Deze coalitie had op het moment van vorming 13 van de 17 zetels in de gemeenteraad. De huidige wethouders zijn de heer A. Uijlenhoet, de heer A. C. W. A. M. van Holstein, mevrouw L. Smit-Volkers, en de heer L. Kruip (informatie actueel in 2018).

Relatie met Eindhoven

Waalre is een onafhankelijke gemeente die zelfstandig is en haar zaken zelf regelt, en dit is het al vele jaren. Ondanks dit heeft het dorp toch een sterke relatie met de nabije stad Eindhoven, die door de inwoners van Waalre vaak simpelweg 'de stad' genoemd wordt. Vanaf de vroege twintigste eeuw begon Waalre steeds meer het karakter te krijgen van een forensendorp waar veel mensen woonden die hun werk hadden in de grote stad. Zo zijn nog altijd veel werknemers van de bedrijven die gevestigd zijn op de High-Tech Campus, een terrein waar bedrijven als Philips gevestigd zijn die zich bezig houden met technologie en innovatie, woonachtig in Waalre of een van de andere dorpen in de omgeving. De wegen en fietspaden die Waalre in verbinding stellen met Eindhoven worden veel gebruikt, zowel om naar het werk te gaan als om te gaan winkelen in de binnenstad. Waalre profiteert al jarenlang van zijn nabijheid tot Eindhoven, dat als zogeheten brainport een belangrijke rol inneemt in de regio. Toch is de relatie met de grote stad niet alleen maar positief. Verschillende instanties en organen hebben in het verleden geoordeeld dat Waalre als gemeente niet genoeg bestuurskracht heeft, en dat een fusering met Eindhoven op termijn onvermijdelijk is. Vanuit Waalre is echter veel verzet tegen dergelijke plannen gekomen; zo geeft geen enkele van de politieke partijen in de gemeenteraad aan voorstander te zijn van een fusie.

Mensen uit Waalre

Verschillende bekende mensen zijn of waren afkomstig uit Waalre of woonden er. Aangezien Waalre een groot aantal villa's en andere zeer dure huizen heeft, is het dorp erg aantrekkelijk voor vooral de hoge middenklasse en de hoge klasse. De volgende mensen hebben of hadden een connectie met Waalre:

• Arnoldus Brocx, conservatief staatsman en voormalig Minister van Koloniën (1779 - 1861)
• Huibrecht van der Clusen, secretaris van de bisschop van Kamerijk (16e eeuw)
• Antoon Coolen, schrijver van Brabantse streekromans (1897 – 1961)
• Rein van Duivenboden, zanger en voormalig lid van boyband MainStreet (geboren 1999)
• Andrés Guardado, voetballer bij PSV (geboren 1986)
• Paul Haarhuis, voormalig professioneel tennisspeler (geboren 1966)
• Aad de Mos, voetbaltrainer en -analist (geboren 1947)
• Gilles Holst, eerste directuur van het Philips Natuurkundig Laboratorium (1886 – 1968)
• Babette Holtmann, zangeres en actrice (geboren 1981)
• Pieter van den Hoogenband, professioneel zwemmer en meervoudig Olympisch kampioen (geboren 1978)
• Louis Kalff, geografisch vormgever o.a. bij Philips (1897 – 1976)
• Jan van Katwijk, voormalig wielrenner (geboren 1946)
• Carel Kraayenhof, muzikant (geboren 1958)
• Ben Lesterhuis, meervoudig Nederlands kampioen hoogspringen (1944 – 2016)
• Harry Lubse, voormalig professioneel voetballer bij o.a. PSV (geboren 1951)
• Henk van Riemsdijk, topfunctionaris bij Philips (1911 – 2005)
• Franciscus Uijen, Nederlands politicus voor de Roomsch-Katholieke Staatspartij, lid van de Provinciale Staten en Tweede Kamer, burgemeester van Waalre (1878 - 1956)
• Pieter Vreede, politiek activist en radicale patriot (1750 – 1837)
• Remko Vrijdag, acteur en komiek (geboren1972)

Bezienswaardigheden

Waalre heeft als klassiek Brabants plattelandsdorp aardig wat bezienswaardigheden die het noemen waard zijn. Veel hiervan hebben te maken met de natuur, maar andere zijn weer sterk verbonden met de geschiedenis met het dorp of met de personen die er door de jaren heen hebben gewoond.

Waterplas de Meeris
Waterplas de Meeris is een natuurlijk meer dat zich even ten noordoosten van de dorpskern bevindt. Het is ongeveer 21 meter diep en iets meer dan een halve kilometer lang en breed, en wordt vanwege zijn ligging midden in het bos vaak omschreven als pittoresk. Bewoners van Waalre en omgeving houden over het algemeen wel van een rustgevende wandeling rondom het meer. Het waterlichaam staat officieel bekend als Waterplas de Meeris, maar in de regio staat het beter bekend als 'het Gat van Waalre'.

Het Loon
Het Loon is een klein, historisch buurtschap dat buiten de dorpskern ligt. Het is voornamelijk bekend als aantrekkelijk wandelgebied, maar heeft ook lokale faam verworven vanwege het feit dat er meerdere boerderijen en andere gebouwen staan die al eeuwen op die locatie staan. De beschermde bouwwerken liggen om een centraal grasveld heen.

Oude Willibrorduskerk
De Oude Willibrorduskerk is een zeer oude kerk die in de 8e eeuw gebouwd werd door Sint Willibrord, een katholieke geestelijke die actief was in de Lage Landen als missionaris. Bepaalde onderdelen van het gebouw, zoals het tufstenen schip, behoren tot de oudste van hun soort in Noord-Brabant. In meer recente tijden is het bouwwerk niet meer in gebruik als daadwerkelijke kerk, maar als herdenkingskapel. Ook is er een kerkhof omheen aangelegd.

De Markt
De Markt is een van de bekendste en meest centraal gelegen locaties van het dorp. Het bestaat uit een witte kiosk, omringd door een combinatie van grasveld en enkele slingerende paden. Rondom het grasveld vindt men bekende lokale etablissementen, waaronder een café, een frietzaak en de in 1925 gebouwde nieuwe Willibrorduskerk. De Markt, in 2018 nog ingrijpend gerenoveerd, grenst tevens aan winkelcentrum de Bus, waar verschillende supermarkten en andere winkels te vinden zijn.

Het Klooster
Het Sint-Wilgefortisgesticht is een voormalig klooster waarvan de bouw in 1913 voltooid werd. Vanaf 1922 werd het geleid door de Dochters van Maria en Joseph, een congregatie van het katholieke geloof die het gebouw ook dienst deden doen als bejaardenverzorgingstehuis. In de jaren 70 veranderde het Sint-Wilgefortisgesticht in het belangrijkste ontmoetingscentrum van het dorp. In het gebouw, voor de bewoners van de gemeente simpelweg bekend als 'het Klooster', worden nog altijd sociale evenementen georganiseerd, waaronder de jaarlijkse musical van de groep 8-klassen van de lokale basisschool.

Gemeentehuis
Het Gemeentehuis van Waalre is een van de bekendste bouwwerken van de gemeente. Het is gelegen aan de Koningin Julianalaan in een bosgebied tussen Waalre-Dorp en het aangrenzende Aalst, en is gebouwd in 1929 in een traditionalistische stijl. Het grootste deel van het oude gemeentehuis, dat de status van rijksmonument had, brandde af op de nacht van 17 op 18 juli 2012, toen twee personenauto's inreden op het pand. Na deze gebeurtenis bevond het gemeentehuis zich lange tijd in een tijdelijk onderkomen in Aalst, totdat de wederopbouw van de afgebrande delen in 2018 compleet was. Het nieuw gevormde gebouw kreeg de naam 'het Huis van Waalre', en doet naast gemeentehuis ook dienst als ontmoetingscentrum.