Kunstwerken in de polderdorpen Berendrecht en Zandvliet

In de Antwerpse polderdorpen Berendrecht en Zandvliet staan heel wat kunstwerken. Zoals de Flierefluiter en het kunstwerk 'Het DNA van de Polder'. Dit laatste werd speciaal gemaakt voor het 900-jarig bestaan dat de polderdorpen Berendrecht en Zandvliet samen vierden in 2019. 'Het DNA van de Polder' is een kunstwerk vol symboliek over de twee polderdorpen. Beide kunstwerken zijn te vinden in Zandvliet. Verder zijn er in Berendrecht ook nog de Berenpaal en het standbeeld van de drie monniken. Maar er zijn nog veel meer kunstwerken te ontdekken in de polderdorpen.

Berendrecht en Zandvliet

Polderdorpen ontstaan in 1119

De twee polderdorpen Berendrecht en Zandvliet ontstonden in 1119. Sinds 1328 zijn ze innig met elkaar verbonden. Het toenmalige Berendrecht werd verzwolgen door het water en de bevolking verplaatste zich toen naar de hoger gelegen gronden dicht bij Zandvliet. Samen met Lillo vormen Berendrecht en Zandvliet een van de acht districten die bij Antwerpen horen. Vroeger werd gesproken van BeZaLi maar de inwoners van de respectievelijke dorpen hadden toch liever dat elk dorp met zijn volledige naam werd vermeld. Hoewel de dorpen naast elkaar liggen en in elkaar overvloeien, is er soms ook wel wat gezonde haat en nijd is tussen Berendrecht en Zandvliet. Denk hierbij aan de concurrerende voetbalploegen en aan de strijd tijdens het populaire ganzenrijden.

2019: 900 jaar Berendrecht en Zandvliet

Berendrecht en Zandvliet verschenen voor het eerst in geschriften in 1119. In 2019 werden de twee polderdorpen dus 900 jaar. In dat jaar werden gedurende het hele jaar heel wat activiteiten georganiseerd om dit bijzondere feestjaar met veel luister te vieren. Zo moesten er sterren worden verzameld door middel van opdrachten die allemaal met het cijfer 900 te maken hadden. Negenhonderd koekjes bakken, negenhonderd mensen die samen dansten en ga zo maar door. De twee dorpen slaagden in de opdracht en verkregen op die manier de titel van sterrendorp.

Het DNA van de Polder, kunstwerk van Albert De Vree

Het kunstwerk

In 2019 bestonden Berendrecht en Zandvliet dus 900 jaar en om dit te vieren werd begin december 2019 een vier meter hoog kunstwerk ingehuldigd. Het kunstwerk uit inox en roestvrij staal dat de naam 'Het DNA van de Polder' meekreeg, is van de hand van Albert De Vree. Samen met de laatstejaars leerlingen lastechnieken van PITO Stabroek werden er negen gelaste verbindingen gemaakt.

Negen verbindingen, negen symbolen

'Het DNA van de Polder' bestaat uit negen verbindingen. Negen omdat een menselijk DNA-profiel ook negen delen heeft en omdat het district 900 jaar bestaat. In het kunstwerk zitten heel wat verwijzingen naar Berendrecht en Zandvliet. Helemaal onderaan het kunstwerk vind je een verwijzing naar de industrie, een belangrijke factor omdat de twee dorpen in de schaduw van de Antwerpse haven liggen en er dus heel wat mensen uit de streek hun brood in deze sector verdienen. Je ziet er onder andere de koeltorens van de kerncentrale van Doel en een aantal fabrieken. Daarboven een verwijzing naar de folklore en de sport. Belangrijk en heel populair zijn de ganzenrijders. Maar ook Hanske Knap is hier een nog erg levendige traditie. Nog wat hoger vind je een verwijzing naar de stroperij en het smokkelen. Berendrecht en Zandvliet bevinden zich op de grens met Nederland en zijn erg bosrijk, vandaar de verwijzing naar stroperij en smokkelen. De visserij is het volgende deel. Het Schelde-Rijnkanaal en het nabijgelegen Zeeland zijn dankbare visplaatsen. Verder een verwijzing naar de innige verbinding tussen Berendrecht en Zandvliet sinds 1328. Bovenaan staan ratten, de bijnaam van de Berendrechtenaren, en kieviten, de bijnaam van de Zandvlietenaars. Nog hoger zie je een reigersnest aangezien er in Berendrecht een grote kolonie reigers verblijft, onder andere in het Reigersbos nabij het kasteel van de inmiddels overleden graaf Legrelle. En helemaal bovenaan prijken de tulpen, een belangrijke bloem voor de streek.

Ligging

Je vind het beeld op de hoek van de Derde Weg en de Zoutestraat (A), wat tevens ook de grens is tussen Berendrecht en Zandvliet.

Bronzen Flierefluiter

Het bronzen standbeeld 'De Flierefluiter' staat in Zandvliet bij de Oude Pastorij, voor de Martinushoeve (D) en is eveneens van de hand van Albert De Vree. Het beeld symboliseert de woelige geschiedenis van het dorp, dat geregeld het decor was van veldslagen. Eens was het een Spaanse vestingstad en in 1628 was het het strijdtoneel toen de Staatsen uit Nederland de Spanjaarden kwamen bekampen. De Flierefluiter spiegelt de zorgeloze levenswijze van de kievit aan het leven in het dorp. De ‘Flierefluiter’ draagt een gelapte broek, schoenen die dringend aan herstelling toe zijn en heeft altijd een katapult op zak. Want in de polderdorpen wist je maar nooit... Verder heeft hij natuurlijk ook een fluit. Een flierefluiter is een vrolijk persoon die zich niet veel aantrekt van de geldende waarden en normen en die bovendien ook lui en werkschuw is. Een echte levensgenieter met andere woorden.

'Een stevige verwantschap bij de Schelde' van Rudi Devoght

Op de Zandvlietse Varkensmarkt (D) staat het kunstwerk 'Een stevige verwantschap bij de Schelde'. Het is een metalen beeldhouwwerk, helemaal opgebouwd uit oude handwerktuigen. Deze werden gedoneerd door de inwoners van Berendrecht, Zandvliet en Lillo. Rudi Devoght maakte er een kunstwerk van. De kronkelende kolom symboliseert de Schelde. Berendrecht, Zandvliet en Lillo zijn vereeuwigd als man, vrouw en kind die samen vol vertrouwen naar de toekomst kijken. Ook de rat (de Berendrechtenaren), de kievit (de Zandvlietenaren) en de krab (inwoners van Lillo worden de krabbenvangers genoemd) zijn aanwezig in het kunstwerk.

Bornput en zuil op de Botermarkt

Bornput

Op de hoek van de Botermarkt (C) in Zandvliet staat een originele bornput. Een bornput is een gat in de grond waaruit grondwater kan worden gehaald. In 1868 werd op de waterput een gietijzeren pomp geplaatst. Bovenaan staat een typisch meisjesfiguur.

IJzeren zuil

In het midden van het marktplein vind je sinds 1868 een ijzeren zuil. Deze is afkomstig van de Oude Beurs in de Hofstraat van Antwerpen.

Het Sint-Gertrudisputje bij de kerk van Zandvliet

Het Sint-Gertrudisputje of kerkeputje is een smeedijzeren kunstwerk van drie meter hoog. Het doet onmiddellijk denken aan de Quinten Metsijsput op de Handschoenmarkt in Antwerpen. Het Sint-Gertrudisputje werd aan Zandvliet geschonken door Jozef Nuyts, zoon van een vooraanstaande Antwerpse drukkersfamilie.

Ligging

Je vindt het Sint-Gertrudisputje in de Keyserhoeve ter hoogte van de Sint-Gertrudiskerk (B) van Zandvliet. De straat Keyserhoeve dankt trouwens haar naam aan de in Zandvliet geboren kunstschilder Nicasius De Keyser, die ook zijn naam schonk aan de De Keyserlei in Antwerpen. Aan de oostzijde van de kerk vind je zijn grafmonument terug.

Erfgoedwandeling in Zandvliet

Wie geen van deze kunstwerken wil missen, kan best de Erfgoedwandeling 'De geheimen van een Spaansche Stadt' gaan halen op de culturele dienst van Zandvliet. Je kan deze wandeling ook downloaden. Het nieuwe 'DNA van de Polder' moet je daarna nog wel even zelf gaan zoeken. Het heeft immers niets te maken met de Spaanse overheersing.

De Berenpaal op de Solftplaats in Berendrecht

De Berenpaal

De Berenpaal werd opgericht in 1820 ter herinnering aan de toekenning van het gemeentewapen door Willem I in 1819. In 1830 werd het gesloopt, in 1878 heropgericht. Nadien verdween de beer en in 1933 werden de voet en de paal verwijderd. In 1953 werden paal en beer opnieuw verenigd. De Berenpaal bestaat uit een rond voetstuk, waarop een vierkante arduinen sokkel met zuil werd geplaatst. Bovenaan vind je een zittende beer van zandsteen met het wapenschild van Berendrecht. In de lente en de zomer worden in het rond voetstuk bloemen geplant.

Ligging

Je vind de Berenpaal in het midden van de Solftplaats (A), midden op het grasveld.

Wat betekent de 'beer' in de naam Berendrecht?

De naam Berendrecht, 'dijk van de Beer' in de volksmond, zou 'dijk van de genaamde Béra' of 'doortocht door het moeras' kunnen betekenen. Anderzijds betekent drecht of tricht (van Latijns trajectus) 'overvaart' of 'veer', en ber, bere, ben in het Indo-germaans 'dam', 'wering' of 'schutting tegen het water' (dus 'overvaart aan de dam'). Beer heeft dus niets met het dier te maken, zoals sommigen ten onrechte wel eens denken, maar alles met water.

Beeld met drie monniken voor Woonzorgcentrum Monnikenhof

Monnikenhof

Het Monnikenhof werd in de 15de eeuw gesticht. Het behoorde toe aan de heren en abten van de Sint-Michielsabdij van Antwerpen. Anno 2020 is het Monnikenhof een woon- en verzorgingscentrum. Je vindt het Monnikenhof in de Monnikenhofstraat (B).

Het beeld van de drie monniken

Voor het Monnikenhof staat een beeld met drie monniken die bij elkaar staan en een kap over het hoofd hebben. Je kan hun gezicht niet zien en het ziet er een beetje mysterieus uit.