Anno 535 AD: jaar dat het donker en koud werd; extreem weer

In het jaar 535 AD werd het plotseling donker en koud op aarde. De zon leek opgehouden met schijnen de oogsten mislukten en er ontstonden over voedseltekorten. De weersomstandigheden werden extreem. Na een paar jaren sloeg ook de Justiaanse pest toe. Wat kon toch de oorzaak van al deze ellende zijn en zou het ooit nog weer licht worden? Als mogelijke oorzaken worden de vulkaanuitbarsting van een vulkaan in El Salvador genoemd waar nu nog een kratermeer van over is; de Lago de ILopango genoemd. Of zou de beruchte vulkaan Krakatau de eigenlijke boosdoener zijn geweest?

Het jaar 535 AD
Schriftelijke verslagen uit 535-542
Bewijs van Boomkringanalyse
Mogelijke oorzaken van het extreme weer
Asteroïde of komeet
Ontploffing van de komeet in de atmosfeer
Vulkaan
De Lago de Ilopango vulkaanuitbarsting
Vulkaanuitbarsting IJsland
De Krakatau
Vulkaanuitbarsting Krakatau 1883
Justiaanse pest
De conclusie

Het jaar 535 AD

De aarde werd donker, het regende bloed uit de hemel, en het werd koud. Deze extreme weersomstandigheden veroorzaakten droogte en misoogsten. Door de misoogsten ontstaat er hongernood en door al deze gebeurtenissen waarbij de mensen behoorlijk verzwakt waren braken er allerlei ziekten uit. Wat kon er aan de hand zijn? Zou het ooit nog weer licht worden? Het jaar 535 na Christus was één van de meest dramatische jaren van de afgelopen 2.000 jaren.

Schriftelijke verslagen uit 535-542

Uit schriftelijke verslagen zoals de Ierse Annalen maar ook uit andere delen van de wereld wordt melding gemaakt van een aantal mislukte oogsten in de jaren 535-542. In China wordt melding gemaakt van sneeuw in de zomer en een gele stof die uit de hemel zou regenen. In 540 schreef de Japanse koning over het tekort aan eten. In 536 maakte Johannes van Efeze, bisschop van de vroege Syrisch-orthodoxe kerk melding van het donker worden van de zon. Hij schreef dat de zon 18 maanden lang nog maar 4 uren per dag scheen en de mensen in die tijd geloofden dat het voortaan altijd zo zou blijven.

Bewijs van Boomkringanalyse

De dendrochronologist, dat is iemand die boomringen bestudeert om bepaalde gebeurtenissen te kunnen dateren, Mike Baillie van de Queen's Universiteit van Belfast zag aan een Ierse eik dat er in het jaar 536 een abnormaal lage groei was van de boom en hij zag ook een tweede daling in 542. Ook in de jaarringen van bomen uit Zweden, Finland, de Sierra Nevada en Chili waren vergelijkbare patronen zichtbaar.

Mogelijke oorzaken van het extreme weer

komeetinslag / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)

Als mogelijke oorzaken voor de plotselinge klimaatveranderingen kunnen slechts drie gebeurtenissen zijn volgens de wetenschappers die hebben meegewerkt aan de documentaire over de catastrofe van het jaar 535 van Timeline.
Drie mogelijke oorzaken:

een asteroïde;
komeet;
vulkaan.

Asteroïde of komeet

Een inslag van een komeet of een asteroïde laat sporen na, maar er is echter geen melding gemaakt door een van de beschavingen ter wereld van een komeetinslag en er zijn ook geen kraters gevonden. Is de asteroïde of komeet dan wellicht in het water terecht gekomen? Indien de komeet of asteroïde in het water was terecht gekomen dan zou dat hebben moeten leiden tot gigantische tsunami's. Er is ook geen bewijs gevonden dat dergelijke tsunami's rond 535 hebben plaats gevonden.

Ontploffing van de komeet in de atmosfeer

Volgens Mike Baillie zou het wel mogelijk zijn geweest dat een komeet al in de atmosfeer is ontploft en er als het ware een komeetregen is neergedaald op aarde. Een dergelijke gebeurtenis zou hebben plaats gevonden in Toegoenska toen daar op 30 juni 1908 een grote explosie plaatsvond. Mike Baillie vind wel aanwijzingen van een dergelijke gebeurtenis in de legende over koning Arthur. Volgens de legende zou koning Arthur rond 539-542 na christus zijn gestorven. In de legende worden grote explosies beschreven. De explosie van Toegoenska heeft echter geen veranderingen van het klimaat teweeg gebracht.

Vulkaan

De enige mogelijkheid die dan nog overblijft is dat de oorzaak een vulkaanuitbarsting moet zijn geweest. Volgens monsters genomen van de ijskernen van de beide poolkappen in Groenland en Antarctica uit de jaren 533 en 534 waren er grote hoeveelheden sulfaat in de atmosfeer aanwezig geweest. Er zijn dus wetenschappelijke aanwijzingen dat zich rond 535 een grote vulkaanuitbarsting heeft plaats gevonden maar welke vulkaan?

De Lago de Ilopango vulkaanuitbarsting

Ilopango kratermeer / Bron: Lee Siebert (Smithsonian Institution), Wikimedia Commons (Publiek domein)

Onderzoekers onder andere Robert Dull en zijn collega John Southon publiceerden in 2010 bewijsmateriaal dat er een verband zou bestaan tussen de vulkaanuitbarsting in El Salvador en de gebeurtenissen in 535. Onderzoek aan sedimentkernen uit de Pacifische oceaan toonden aan dat de vulkaanuitbarsting veel groter moest zijn geweest dan gedacht. De laatste uitbarsting van deze vulkaan was in 1880. Uit koolstofdatering van plantaardig leven is gebleken dat er tussen 270 en 535 een zeer krachtige uitbarsting moet zijn geweest waardoor de krater is ingestort. Zo is het kratermeer ontstaan dat een oppervlakte heeft van 72 vierkante kilometers.
Het meer bevindt zich op ongeveer 8 kilometer van de stad San Salvador. Bij de uitbarsting werd zo'n 25 kubieke kilometer aan vulkanisch materiaal de lucht in gespoten. De as zou ongeveer 10.000 kilometer hebben bedekt met een dikke laag die zeker een meter hoog was. Jarenlang was het daarom moeilijk om eten te verbouwen en Mayasteden werden verwoest.

Vulkaanuitbarsting IJsland

Volgens historicus van de universiteit van Harvard, Michael McCormick werd de afkoeling in 535 veroorzaakt door een vulkaanuitbarsting van een vulkaan op IJsland. Zijn bevindingen zouden zijn bevestigd door boringen die zijn uitgevoerd in Zwitserland. Toch lijkt deze optie als alleenstaande gebeurtenis niet echt waarschijnlijk.

De Krakatau

Uitbarsting van de Krakatau / Bron: Skeeze, Pixabay

Een andere vulkaan die mogelijk de oorzaak zou kunnen zijn van de kou en duisternis in 535 is de Krakatau. Een schriftelijk verslag uit China uit februari 535 spreekt van een enorme knal ten zuidwesten van China. Dat zou duiden op een enorme explosie in de buurt van Indonesië. Het boek van koningen in Java spreekt over een gebeurtenis die zo rond 535 na christus moeten hebben plaatsgevonden. In het boek valt te lezen dat het donderde en de duisternis intrad. Er was een harde regen en een dodelijke storm met een grote vloed als gevolg. Het was de dag dat Java in tweeën splitste, en Sumatra geboren werd. Het kan niet anders dan dat deze passage duidt op een bijzonder krachtige vulkaanuitbarsting.

Vulkaanuitbarsting Krakatau 1883

Volgens vulkanologen zijn er de laatste honderden jaren weinig vulkaanuitbarstingen geweest vergeleken met vroegere tijden. De laatste uitbarsting van de Krakatau vond in 1883 plaats. Dat was een van de ergste aardbevingen van de moderne tijd. Er ontstonden tsunami's die de kusten van Java en Sumatra overstroomden. Duizenden mensen vonden de dood en steden en dorpen werden weggevaagd. Het geluid van de uitbarsting was zelfs hoorbaar in Australië. Dus het verslag uit China dat er een luide knal te horen was zou best eens het geluid van de Krakatau geweest kunnen zijn die in februari 535 uitbarstte. De golven die waren ontstaan door de aardbeving gingen 3,5 keer de aarde rond en werden ook in het kanaal tussen Engeland en Frankrijk geregistreerd. De aswolk dompelde de omgeving in een duisternis. Door de enorme hoeveelheid stof die in de atmosfeer kwam daalde de temperatuur in het jaar 1884 met 1,2 graden Celsius.

Justiaanse pest

Na de absolute rampjaren 535 en 536 brak in de jaren 541 en 542 de pest uit in Constantinopel en andere havensteden aan de Middellandse zee. Het was zo erg dat er volgens de rapporten 5.000 à 10.000 mensen stierven per dag. De mensen vluchtten de stad uit en brachten de besmetting op het platteland waardoor het grootste deel van de boerenbevolking uitgeroeid werd. De pest werd vernoemd naar keizer Justianus. Door de pest verzwakte het Romeinse rijk en viel het meer en meer ten prooi aan binnenvallende barbaren. Justianus toonde geen medelijden en ging door met het innen van zijn belastingen waarbij burgers ook moesten betalen voor het deel dat hun overleden buren schuldig waren.

De conclusie

De jaren 535 tot en met 542 waren ware rampjaren en hebben een behoorlijke impact gehad op de geschiedenis sinds die tijd. Het Romeinse Rijk stortte definitief in en vele mensen vonden de dood. De waarschijnlijke oorzaak van de rampen in de jaren 535 tot en met 542 was de vulkaanuitbarsting van de Krakatau in 535. Misschien zijn er zelfs meerdere vulkanen rond dezelfde tijd uitgebarsten.