Maria Swanenburg, Goede Mie - De Leidse Gifmengster

Goede Mie, de Leidse Gifmengster of gewoon onder haar eigen naam Maria Catharina Swanenburg. Geboren in 1839 in Leiden, leek ze op het eerste oog een normale, lieve vrouw. Ze stond erom bekend voor iedereen klaar te staan. Door haar zorgzame karakter en haar populaire status werd ze liefkozend 'Goede Mie' genoemd. Familie, buren, vrienden en kennissen brachten haar graag een bezoekje. Echter had geen enkele persoon in haar omgeving in de gaten dat er achter deze vrouw een moordenaar schuil ging.

Het begin

Maria Swanenburg werd geboren in een groot en arm gezin met twaalf kinderen in Leiden. Veel van haar broers en zussen stierven op jonge leeftijd. Het gezin leidde een armzalig bestaan. De vader van Maria was een zware alcoholist. Hij verbrijzelde het kleine beetje geld die de familie bezat liever aan drank. De familie verhuisde vaak van adres. Maria wist zelf ook haar kleine bijdrage te doen door op te passen bij gezinnen in de buurt of zelfgemaakte kleding te verkopen. Op 28-jarige leeftijd stapte ze in het huwelijk met een smid. Het echtpaar kreeg zeven kinderen, waarvan er al twee op jonge leeftijd stierven. Het gezin woonde in de armste wijk van Leiden. Al snel kreeg Maria de bijnaam 'Goede Mie', omdat ze in haar buurt graag bij de zieken en ouderen oppaste.

Vergiftigingen met arseen

Rond haar 40e levensjaar begon Maria met vergiftigen van buren, kennissen en uiteindelijk zelfs familie. ''Goede Mie'' sloot levensverzekeringen af voor haar slachtoffers. Vervolgens werden deze vergiftigd met het metaal arseen (arsenicum), wat zeer giftig is voor het menselijk lichaam. In die tijd was arseen gewoon bij de drogisterij te halen. Maria vermengde het arseen met alledaags voedsel. Zij voerde dit aan haar slachtoffers die vervolgens stierven. Maria inde tenslotte het geld dat de slachtoffers ontvingen van de door Maria afgesloten begrafenis- en levensverzekeringen.

Smoesjes

De nabestaanden van de slachtoffers zouden dit geld eigenlijk moeten ontvangen. Ze nam de zorg voor haar slachtoffers tot aan het eind van hun leven op zich. Door haar behulpzaamheid én het gebruik van smoesjes kreeg niemand argwaan dat zij mogelijk de dader zou kunnen zijn. Er kwam nooit een dokter kijken bij de slachtoffers. 'Goede Mie' maakte hen wijs dat er niks aan de hand was en zij alles onder controle had. Met het vergiftigen van haar slachtoffers 'verdiende' ze in die tijd een behoorlijke smak geld. Schattingen lopen uiteen van 2000 tot 3000 gulden, een enorm bedrag in de 19e eeuw.

Ontmaskering

Na drie jaar zonder problemen vermoedelijk tientallen onschuldige mensen te hebben vergiftigd, liep ze in 1883 tegen de lamp. In december van dat jaar probeerde ze het gezin van haar zwagerin, familie Frankhuizen, om te brengen. Drie leden van het gezin overleden aan de arseenvergiftiging. Door dit twee incident ontstond er twijfel over goede bedoelingen van Maria. Een agent deed aangifte en 'Goede Mie' werd opgepakt en vastgezet. De lijken van familie Frankhuizen werden onderzocht. In en rondom haar huis werden meer lijken gevonden, die allemaal waren gestorven aan arseenvergiftiging. Haar buren werden ondervraagd tijdens een groot onderzoek in de buurt. Ondertussen ging het verhaal van Maria als een lopend vuurtje door Leiden. Er gingen de wildste geruchten in de rondte. Hier komt haar bijnaam 'de Leidse Gifmengster' vandaan.

Proces

Na anderhalf jaar van onderzoek begon het proces tegen 'Goede Mie'. Tijdens de rechtszaak naar de praktijken van Maria gaf zij wisselende verklaringen af over haar daden. Ze zweeg als het graf over haar daden en de dood van tientallen onschuldige slachtoffers. Over de moord op de familie Frankhuizen gaf ze snel na haar arrestatie een betekenis af. Ze nam eerst een defensieve houding aan en probeerde de schuld bij de slachtoffers in de schoenen te schuiven. Maria ontkende in het huis van de familie Frankhuizen te zijn geweest. Dit verhaal viel in het niets, nadat de buurvrouw een verklaring had afgelegd, waarin ze aangaf Maria te hebben gezien in het huis van de familie. Later, op het moment dat er meer feiten boven water kwamen, bekende ze de moord op de drie leden van de familie Frankhuizen en het gebruik van arseen voor haar daden. Uit verder onderzoek bleek dat Maria een enorme hoeveelheid geld had verdiend met het afsluiten van levensverzekeringen.

Vonnis

In de rechtszaal werd ze verafschuwd. Mensen walgden van deze vrouw die tientallen onschuldige mensen had omgebracht voor geld. Ze beweerde tijdens de moorden niet bij kennis te zijn. Ook haar advocaat verklaarde haar ontoerekeningsvatbaar. Echter werd ze als toerekeningsvatbaar gezien. In 1885, twee jaar na haar arrestatie, werd ze veroordeeld tot levenslang. Ze toonde geen spijt voor haar daden. Ze probeerde meermaals gratie aan te vragen. In 1887 scheidde ze van haar man en in 1915 stierf ze in een tuchthuis in Gorinchem. Ze werd onder de zoden gelegd op een katholieke begraafplaats.

Nalatenschap van de 'Leidse Gifmengster'

Het leven van 'Goede Mie' en haar daden zijn later uitgebreid onderzocht en bestudeerd. Het is een van de bekendste seriemoordenaars uit de Nederlandse geschiedenis. In haar tijd was ze al wereldberoemd. Nieuwsgierigen liepen langs haar huis om een kijkje te nemen. Tegenwoordig staat ze in Guinness Book of Records beschreven als de grootste gifmengster aller tijden. Haar naam is gebruikt bij verschillende onderwerpen. Zo is er een radiothriller over haar gemaakt en is er een gin naar haar vernoemd. De wetten rondom het gebruik van arseen werden in haar tijd verstevigd en dokters gingen vaker een kijkje nemen bij patiënten in armere buurten.