Middeleeuws beroep: billenveger van de koning

Middeleeuws beroep: billenveger van de koning In de middeleeuwen waren er een aantal beroepen die we nu niet meer kennen omdat ze niet meer nodig zijn of omdat ze getransformeerd zijn in een ander beroep. Een van de meest bijzondere posities die je kon bekleden in de middeleeuwen was de koninklijke billenveger. In het Engels werd de functie Groom of the stool genoemd. Een chique naam voor een simpele billenveger. Toch was het de meest prestigieuze baan die je kon hebben aan het hof. Alleen personen van adel konden deze post bemachtigen. De post was zo gewild vanwege de invloed die op de koning kon worden uitgeoefend. Vanwege de intieme aard van de werkzaamheden was het moment dat de koning op het toilet zat, het perfecte tijdstip om bepaalde zaken bij hem onder de aandacht te brengen. En zo kon het gebeuren dat de billenvegers zoveel invloed kregen dat ze de financiën gingen beheren en een enkeling zelfs minister-president werd.

Billenveger een middeleeuws beroep

Door de eeuwen heen zijn er allerlei vreemde beroepen geweest. Of beroepen waarvan we ons nu niet meer kunnen voorstellen dat ze ooit nodig waren. Een van de merkwaardigste moet de koninklijke billenveger zijn. Een op het eerste gezicht smerig baantje. In Engeland kreeg deze baan een officiële titel. Deze functie werd the groom of the stool genoemd. Letterlijke vertaald bruidegom van de ontlasting. In het Nederlands is er geen officiële titel bekend dus wordt het beroep het beste omschreven als billenveger.

Draagbaar toilet

De "stool" was een soort draagbaar toilet. Dit toilet werd overal mee naar toe genomen. Het middeleeuws toilet op de foto is een soort primitieve voorloper van de latere koninklijke versie. Alhoewel die stoel al wel draagbaar was. De latere versie was een pot in een houten omhulsel, compleet met water, handdoeken en wasbassin. Hoewel meerdere koningen in Europa waarschijnlijk een dergelijke billenveger in dienst hadden maakte de Engelse koning Hendrik VIII er officieel een beroep van.

Privéruimte aan het hof

In eerste instantie was er maar één ruimte waar de koning verbleef met zijn vertrouwensmannen. Dat was zeker zo aan het Engelse hof. Op een gegeven moment werd er aan die ene ruimte een ander ruimte aan toegevoegd. Dat ging functioneren als de troonzaal. Al deze ruimtes waren toegankelijk voor het publiek. Echter aan het Italiaanse hof had de prins zijn eigen ruimte ingericht, het was een soort kantoor. De prins wilde zijn eigen privévertrek waar hij zich kon onttrekken aan de voortdurende politieke druk. De prins wilde niet de hele tijd zijn vertrouwelingen om zich heen maar had liever ambtenaren die zich gewoon naar zijn wil zouden voegen. Hendrik VII voelde meer voor het Italiaanse model. Hij creëerde een kamer voor de bewaker, voor de grote hal. In de grote hal maakte hij een privé ruimte die niet meer toegankelijk was voor het publiek. Alleen de koning en zijn naaste uitverkorenen mochten daar komen. Privé betekent niet dat de koning alleen in die ruimte was. Van oudsher werd de koning altijd omringd door een aantal leden van de hofhouding.

Vertrouwensfunctie

De functie van “groom of the stool” werd uitgeoefend door leden van de adel. De billenveger had de leiding over alle zaken die zich afspeelden in de slaapkamer en andere privéruimtes. Hij zorgde ervoor dat de koning werd gewassen, aangekleed en uitgekleed. Of de billenveger ook werkelijk de billen van de koning moest vegen is niet bekend. Zeker is wel dat dit een zeer intieme functie was en dat hij iemand was die met wie de koning kletste als deze op de koninklijke pot zat. De billenveger moest 24 uur per dag de koning in de gaten houden. Hij moest weten wanneer hij ging eten en wanneer de beste man naar het toilet moest. Een belangrijke taak was het monitoren van de gezondheid van de koning. Hij was dan ook degene die aan de arts moest doorgeven dat er iets niet in orde was. Vanwege deze intieme zaken was deze positie echt een vertrouwensfunctie. Niet iedereen kon zomaar op die positie gezet worden.

Macht

Hij groeide uit tot een figuur met veel politieke macht omdat hij 24 uur toegang tot de koning had. Hij had als het ware het oor van de koning. Het was dus belangrijk om goed te zijn met de billenveger want hij kon je maken of breken. Vaak probeerden mensen via hem een baan te krijgen van de koning. Door die invloed en macht werd hij dan ook gevreesd aan het hof. Hij bepaalde wie er bij de koning mocht komen en wie niet. Sommigen hadden zoveel macht dat ze een cruciale rol speelden gedurende de Engelse burgeroorlog in de zeventiende eeuw.

Financiën

Een billenveger kon ook de leiding hebben over de financiën. Onder Hendrik VII was de billenveger zelfs de minister van Financiën. In veel gevallen groeide de billenveger uit tot privésecretaris. De positie betaalde goed. Verder was inwoning vrij en was er een overvloed aan voedsel. Daarnaast kreeg hij de oude kleren en meubels van de koning. Die natuurlijk van de beste stoffen en materialen waren.

Invloedrijke billenvegers

Zoveel invloed hebben op een machtig persoon kan ook zeer gevaarlijk zijn. Voor Sir Henry Norris, één van de billenvegers van Hendrik VIII, liep dat niet goed af. Toen de koning zijn vrouw Anna Boleyn liet executeren werd Sir Henry Norris ook gearresteerd voor zijn vermeende misdaden en geëxecuteerd. De laatste billenveger van Hendrik VIII, Sir Anthony Denny, groeide uit tot een van de machtigste personen aan het hof. Hij had beschikking over de stempel met de naam van de koning waarmee hij alle officiële documenten kon tekenen. John Stuart die begon als een billenveger van koning George III schopte het zelfs tot minister-president van Groot Brittannië. Diezelfde koning George III had tijdens zijn bewind de meeste billenvegers in dienst die een koning ooit in dienst heeft gehad gedurende zijn regeerperiode. Hij heeft er in totaal 9 gehad. Koninginnen hadden natuurlijk geen mannelijke billenvegers. Een hofdame hielp de koningin met zich te kleden en baden en om haar haren te wassen. In geen geval had de hofdame eenzelfde invloed als de mannelijke billenveger.

Een vies baantje of meest invloedrijke functie

Hoewel het een heel apart beroep was en in eerste instantie niet aanlokkelijk leek, zeg maar een vies baantje, ging het hier om een sleutelpositie aan het hof. Soms ook letterlijk. De billenveger was in die gevallen de enige met de sleutel van de privévertrekken van de koning. De positie kon dus erg lonend zijn niet alleen omdat het goed betaalde maar ook vanwege de invloed op de koning. Dit kon niet alleen leiden tot allerlei invloedrijke posities of macht maar het kon ook heel gevaarlijk zijn. Het is maar de vraag of het echt letterlijk een vies baantje was omdat het niet zeker is dat de koninklijke kont echt door iemand anders afgeveegd werd.
© 2020 - 2024 Rajeki, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De best betaalde banen bij de overheidDe best betaalde banen bij de overheidHet ene beroep levert meer salaris op dan het andere. Maar wat zijn eigenlijk de beste betaalde banen bij de overheid? H…
Minister-president, taken en bevoegdhedenMinister-president, taken en bevoegdhedenDe taken van de Minister-president van Nederland kunnen worden onderverdeeld in nationale taken en internationale taken.…
Het recht: regeringsstelselsHet recht: regeringsstelselsVroeger werd er uitsluitend onderscheid gemaakt tussen een monarchie, waar een koning aan het hoofd stond, en een republ…
Hoogte van het salaris in overheidsdienstHoogte van het salaris in overheidsdienstHet salaris van de minister-president is het meest besproken salaris van Nederland. Mensen die werkzaam zijn in de publi…

Middeleeuws beroep: sprookspreker aan het hofMiddeleeuws beroep: sprookspreker aan het hofEen sprookspreker was een persoon die in de middeleeuwen rond trok van hof naar hof om verhalen te vertellen. Het was ee…
Waarom kwamen slaven uit Afrika?Waarom kwamen slaven uit Afrika?Van de 16e tot en met de 19e eeuw zijn naar schatting ca. 12 miljoen Afrikanen tot slaaf gemaakt en naar gebieden aan de…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Falco, Pixabay
  • www.tudorsiciety.com/groom-stool-sarah-bryson
  • www.historic-uk.com/HistoryofBritain/Groom-of-the-stool/
  • www.atlasobscura.com/articles/king-toilet-attendant-england
  • https://historianet.nl/maatschappij/dagelijks-leven/werk-bijzondere-historische-beroepen
  • https://thehistoryofengland.co.uk/resour02
Rajeki (57 artikelen)
Laatste update: 17-08-2020
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 6
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.