De Rath & Doodeheefver fabriek in Rijen

Het fabriekspand in Rijen, met als laatste eigenaar het behangbedrijf Rath en Doodeheefver heeft een rijke geschiedenis. Vanaf het moment dat de fabriek is gebouwd in 1911, tot aan de plannen die nu voor het pand bestaan, zijn er vele ontwikkelingen geweest. Meerdere eigenaren en bombardementen in de oorlog. Uiteindelijk heeft het pand het allemaal overleefd. In oktober 1911 is de fabriek klaar. In opdracht van de Lederfabriek ‘Noord-Brabant’, wat het jaar daarvoor is opgericht door C. Uytendaal en C. van Bijsterveldt, wordt het fabrieksgebouw, de machinekamer/ketelhuis en de portierswoning opgeleverd. Het ontwerp kwam van de hand van P. Aarts uit Rijen.

Vanaf die tijd tot aan 1941 worden er verschillende gebouwen/elementen toegevoegd. Veelal ontworpen door dezelfde architect, zodat er een duidelijke eenheid blijft. Een aantal voorbeelden van de bijgebouwde zaken zijn: Een villa met koetshuis, een directeurswoning, een watertoren, hoogspanningsruimte en verschillende stallen.

De fabriek is in volle bloei in deze periode en zorgt voor veel werkgelegenheid. Vanuit het boekje ‘Oud-Rijen in woord en beeld’, uitgebracht door zangvereniging ‘Zang en Vriendschap’in 1983, citeer ik Dhr Moelands: ‘In die tijd dat ik bij de Noord-Brabander kwam te werken (in 1925), werkten er zo’n honderd man. [..] Ze werkten uit de hele omgeving bij de Brabander. Zelfs van Oudenbosch en Wagenberg.’

In de oorlog kwam er een ruw einde aan het succes. Op 3 september 1944 wordt de fabriek bij een geallieerde luchtaanval op vliegveld Gilze-Rijen zwaar getroffen. Door het bombardement ontstond er brand en er bleef niet veel over van de fabriek.

In 1947 wordt besloten om de fabriek geheel te herbouwen. Van het oorspronkelijke gebouw blijven alleen de schoorsteen en de watertoren staan. Ook wordt een deel van de oude fundering gebruikt. Bij het nieuwe gebouw wordt ook een machinekamer/elektriciteitscentrale/hoogspanningsruimte gebouwd.

De leermarkt stort in en rond 1956 is de fabriek ‘Noord-Brabant’ genoodzaakt om zijn faillissement aan te vragen. Dhr. J. Verbunt uit Dongen, ook een leerlooier, koopt de fabriek op en gaat door met leerlooien. In juni 1959 kan ook hij zijn hoofd niet boven water houden en de fabriek sluit haar poorten definitief.

Een jaar later krijg het gebouw een geheel andere functie. Het wordt een behangfabriek, onder leiding van de nieuwe eigenaar Dhr. I. Cohen uit Rotterdam.

Deze nieuwe bestemming vraagt ook om aanpassingen aan de fabriek. Dhr Cohen laat een nieuw kantoor bouwen en naast de schoorsteen bouwt hij een ketelhuis. Het oude ketelhuis wordt omgetoverd tot kantine. Een productiehal wordt verbouwd tot ververij/drukkerij, er wordt een magazijn bijgebouwd en er komt een laad- en losruimte bij.
De fabriek heet dan: ‘Nederlandse Behangpapier Industrie N.V.’.

In de jaren dat de fabriek in handen is van Dhr. Cohen volgen er nog vele aanpassingen aan de fabriek. Er komt een tweede ketel in het ketelhuis, en er komen bijvoorbeeld steeds grotere opslagruimten.

In 1971 wordt de naam van de fabriek: Goudsmit-Hoff. De fabriek besluit om een wielerploeg te gaan sponsoren. Uiteindelijk wordt dit de meest succesvolle wielerploeg uit de geschiedenis van Nederland.

In 1980 gaat de fabriek over naar zijn (voor)laatste eigenaar. De behangconcurrent Rath en Doodeheefver neemt de boel over. Tot en met 1998 produceert deze grote naam in de behangwereld onder andere hier zijn behang. In 1998 gaat Rath en Doodeheefver failliet en sinds dien staat het pand leeg.

Vanf 2008 is er weer activiteit waarneembaar bij het gebouw. De fabriek en het terrein werden opgekocht door een particulier bouwbedrijf om er een nieuwbouwwijk op te bouwen.
In begin 2009 werd bekend dat het fabriekspand niet behouden kon worden. De fabriek wordt gesloopt en op de plaats van de fabriek wordt een appartementencomplex gebouwd dat uiterlijk op de oude fabriek gaat lijken.