Geschiedenis van Afghanistan 1747-1919 – De Pashtun

De moderne geschiedenis van Afghanistan wordt beheerst door haar belangrijkste etnische groep: de Pashtun. Deze fase van de geschiedenis wordt echter ook vooral gekenmerkt door inmenging van de Britten in Afghanistan.

Abdali Pashtun

Onder leiding van de Pashtun begon Afghanistan eindelijk de vormen van een natie aan te nemen na eeuwenlang de speelbal van buitenlandse overheersers te zijn geweest. De Pashtun hadden in de achttiende eeuw voor korte tijd de macht overgenomen van de Perzische heersers, maar waren door Nadir Shah opnieuw onderworpen. Ahmad Shah was degene die de Pashtun en de rest van Afghanistan voor het eerst op ongekende wijze tot een natie maakte. Op het hoogtepunt van zijn macht strekte zijn rijk zich uit van Centraal Azië tot Delhi en van Kashmir tot de Arabische Zee. Ahmed Shah behoorde tot de Abdali stam van de Pashtun, de stam waarvan twee lineages het land zouden leiden tot de val van de monarchie in de jaren zeventig van de twintigste eeuw.

Ahmad Shah

Ahmad Shah was de bevelhebber van een cavalerie-eenheid in dienst van Nadir Shah. Na de moord op Nadir Shah, vluchtte Ahmad met zijn eenheid en in bezit van de schatkist van Nadir Shah naar de leiders van de Abdali stam. Daar werd hij gekozen tot leider van zijn stam, ondanks zijn jonge leeftijd. Ahmad nam de titel 'Dur-i-Durran' (parel der parelen of parel van de tijd) aan, waarna de Abdali stam bekend stond als de Durrani. Hij nam Kabul en Ghazni in en de Moghul-heersers gaven hem uit angst de Sind provincie. Vervolgens richtte hij zich op Perzië en nam daar verschillende steden in. Inmiddels hadden andere machten in de regio ook hun oog laten vallen op het verzwakte Moghul-rijk en Ahmad Shah vocht verschillende gevechten om het gebied bij zijn rijk in te lijven. De Maharadja's zetten een leger van 100.000 mensen in in een strijd van moslims tegen hindoes, waarbij Ahmad Shah de strijd won. Dit had op lange termijn echter grote gevolgen, omdat het machtsvacuum van de verzwakte Maharadja's werd opgevuld door de Sikhs en de Britten. De Sikhs namen een groot deel van de Punjab in. Steeds opnieuw trad Ahmad Shah op tegen de Sikhs, maar telkens opnieuw kwamen ze in opstand. Ook in het noorden waren problemen met de heerser van Boechara en uiteindelijk werd de Amu Darya rivier als grens uitgeroepen.

Na de dood van Ahmad Shah viel het rijk niet uiteen, hoewel zijn opvolgers niet de intelligentie van Ahmad Shah aan de dag legden en de stammen opnieuw de onderlinge strijd leken aan te gaan. Het rijk werd na diens dood een stuk kleiner. Het duurde tot de komst van Dost Mohammed voordat er opnieuw een echte heerser het land regeerde. In 1826 riep Dost Mohammed zich uit tot amir van Kabul.

Het grote spel

Met de komst van Dost Mohammed begon'het grote spel'. Het spel om de macht in de regio door de twee grote rijken Rusland en Groot-Britannië en de pogingen om een marionetten-regering in Afghanistan in het zadel te helpen. Dost Mohammed speelde de Britten in de kaart door hun hulp te vragen bij zijn problemen met de Sikhs. De Britten vreesden dat de Russen geïnteresseerd waren in India en zagen Afghanistan als de route naar India, vandaar hun groeiende interesse in het land. De Russen zagen op hetzelfde moment de opmars naar het noorden van de Britten en vreesden voor hun invloed.

De eerste Anglo-Afghaanse oorlog

De Britten besloten, onder het mom van de rechtmatige leider in het zadel helpen, om Afghanistan binnen te vallen, Dost Mohammed af te zetten en Shuja (de voormalige heerser) aan de macht te helpen. Daarna zouden de Britten zich terugtrekken uit het gebied. Shuja werd op de troon gezet na 30 jaar afwezigheid en Dost Mohammed vluchtte naar Boechara. Het werd al snel duidelijk dat Shuja zonder Britse steun niet aan de macht kon blijven. Britse troepen vestigden zich daarom in diverse regio's in het land, maar hun invloed reikte niet verder dan het directe gebied waar ze gevestigd waren. De Pashtun kwamen echter in opstand in 1841 tegen het regime van Shuja. Van de 15.000 Britse militairen werd het merendeel door de Pashtun omgebracht. In 1842 werd Shuja omgebracht. De Britten kwamen al snel met een vergeldingsactie en de bazar in Kabul werd met de grond gelijk gemaakt waarbij duizenden doden vielen. Voor korte tijd had de Britse inval eenheid onder de Afghanen gebracht, maar het bracht ook een diepe afkeer voor buitenlandse invloed met zich mee.

De tweede Anglo-Afghaanse oorlog

Mohammed Akbar, de zoon van Dost Mohammed, kreeg controle over Kabul na maanden van chaos en in 1843 keerde zijn vader terug op de Afghaanse troon. Vervolgens probeerde hij de gebieden buiten Kabul opnieuw onder controle te krijgen. In 1855 sloot Dost Mohammed een verdrag met de Britten, het Verdrag van Peshawar, waarbij Afghanistan een buffer zou vormen tegen de Russen en de Iraniërs. In 1856 vielen de Iraniërs Herat binnen en de Britten verklaarden Iran de oorlog. De Iraniërs trokken zich terug. In 1863 nam Dost Mohammed Herat in met toestemming van de Britten. In datzelfde jaar overleed Dost Mohammed en zijn zoon Sher Ali kwam op de troon. Ook hij onderhield goede banden met de Britten, hoewel de Britten zelf twijfelden over wat ze daadwerkelijk wilden: Afghanistan als bufferstaat tussen India en Rusland of Afghanistan innemen en deel uit laten maken van het Indiase rijk.

In 1873 verslechterden de relaties tussen Sher Ali en de Britten. Sher Ali wilde steun tegen de Russen, die verder naar het zuiden waren opgerukt. De Britten hadden inmiddels echter een verdrag met de Russen getekend, waarbij de Russen verklaarden de noordelijke Afghaanse grens te zullen accepteren. In 1874 bracht een nieuwe eerste minister in Groot-Britannië verandering in het beleid. Er werd besloten om Afghanistan deel uit te laten maken van het Indiase rijk. De Britten vroegen toestemming om een missie in Kabul toe te laten, maar Sher Ali wees dit plan af. Vervolgens stuurde de Russen onverwachts een missie naar Kabul die zich, tegen de wil van Sher Ali vestigde. Dit leidde tot de Britse eis om ook een missie te sturen. Sher Ali weigderde opnieuw. Een Brits detachement militairen werd bij de grens tegengehouden en hier maakten de Britten gebruik van om hun nieuwe beleid tot uitvoer te brengen. In 1878 drongen Britse troepen op drie punten het land binnen. Sher Ali vroeg hulp van de Russen, maar die weigerden. In 1879 overleed Sher Ali. Yacub, de zoon van Sher Ali, tekende een verdrag waarbij hij de buitenlandse politiek van Afghanistan aan de Britten overliet en Britse afgevaardigden in Kabul toeliet. De Britten kregen al snel in de gaten dat het verslaan van de Afghaanse stammen niet betekende dat men ze ook daadwerkelijk onder controle had.In 1879 werd de nieuwe Britse afgevaardigde en zijn escorte afgeslacht door Afghanen. Sher Ali deed afstand van de troon en Britse troepen brachten vervolgens Kabul onder controle. Generaal Roberts leidde Afghanistan nu.

Modernisering

In 1880 won de Liberale Partij in London de verkiezingen en dit leidde tot verandering van het beleid. Vanwege de onrust zochten de Britten iemand om op de Afghaanse troon te zetten en Abdul Rahman, een neefje van Sher Ali, werd die man. In 1880 werd hij uitgeroepen tot de nieuwe amir en de Britse troepen trokken zich terug naar India. Abdul Rahman trof een land aan dat verdeeld werd door stammentwisten, maar op gewiekste wijze zorgde hij voor de trouw van zijn Pashtun-stamleden. Hij gaf de Britten toestemming om de buitenlandse zaken te regelen, maar hield vast aan zijn eigen binnenlandse beleid. Hij begon het land langzaam te moderniseren. Na zijn dood in 1901 zette zijn zoon Habibullah Khan dit moderniseringsbeleid voort. In 1919 werd hij vermoord en zijn zoon Amanullah Khan nam de macht over.