Paalwoningen in het Stenen Tijdperk

Een langdurige droogte teisterde het land bij het Meer van Zürich in 1854. Het waterpeil zakte daardoor tot ver beneden normaal. Bewoners van het dorpje Obermeilen gingen daarom dammen aanleggen. Op die manier konden ze immers hun akkers uitbreiden door een deel van het meer af te sluiten. Tijdens het werken aan de dammen kwamen de bewoners een laag zwarte klei tegen, er was een woud van palen in de diepte geheid, vier meter diep zelfs! Het was de eerste keer dat men een grote nederzetting van paalwoningen ontdekte uit het Stenen Tijdperk. Het ging om paalwoningen die boven het water waren gebouwd. De gebruiksvoorwerpen die tevoorschijn kwamen bij het graven in de modder bleken ongeveer vierduizend jaar geleden voor het laatst gebruikt. Later heeft men in Europa nog meer van dit soort nederzettingen gevonden.

Locatiekeuze en ligging

Een paaldorp bouwen was geen klusje van twee dagen. Er waren tientallen mannen voor nodig en daar waren ze dan meerdere jaren mee bezig. De gezinnen leefden dan in stammen bij elkaar. Gebrek aan mankracht was er niet. De bouwplaats werd vaak uitgekozen in de nabijheid van een rivier of moeras. Rivieren waren niet altijd alleen maar handig, de waterstanden wisselden immers. Er waren dus perioden van droogte, maar ook perioden van gevaarlijke overstromingen.
De paaldorpen werden tot in het Bronzen- en IJzeren tijdperk gebouwd, voornamelijk in de gebieden die te vergelijken zijn met het Duitsland, Zwitserland en Italië van nu.

Manier van bouwen

Boomstammen met een scherpe punt moesten in de modderachtige grond geslagen worden. Ze staken ongeveer twee meter boven de waterspiegel uit. Op die palen werd een vloer van boomstammen gelegd, gemonteerd met houten pennen. Er ontstond dus een vlonder, men ging daar hutten op bouwen. Die hutten waren rond of vierkant. Ook de hutten werden uit boomstammen gemaakt. Er zaten natuurlijk wel kieren tussen die boomstammen, daar hadden ze iets op verzonnen. Kieren werden dichtgesmeerd met klei. De klei verharde door de zon en de lucht, het werd een stevige pleisterlaag.
Het paaldorp wordt ter bescherming voor de golven omheind door golfbrekers, dat zijn ingeheide palen.

Vroegere leefomgeving

Voordat de mensen paaldorpen uitvonden leefden ze in natuurlijke grotten en holen. Best slim van ze, want deze grotten boden schuilplaatsen die goed te verdedigen waren tegen wilde dieren. Ook boden ze beschutting tegen kou en regen. Men ging echter zoeken naar een aangenamere leefomgeving waar gezonder geleefd kon worden. De mensen leerden zich aan gereedschap en jachtwapens te fabriceren. Het hout kon men bewerken om vaartuigen te vervaardigen. In Molina di Ledro (Zuid-Tirol) zijn houwelen gevonden, vervaardigd uit hertengeweien.

Voordelen paaldorp

Een paaldorp had inderdaad meer comfort. Het leven was er aangenamer en veiliger. Men kon gemakkelijk vis vangen om aan voedsel te komen. Ook konden jagers wilde ganzen vangen met hun jachtwapens. Drinkwater was er in overvloed. Aanvallen konden hier beter overzien worden en vijanden waren makkelijker af te wenden.

Taken dorpsbewoners

De meest uiteenlopende taken werden verricht door de bewoners van een paaldorp. Dorpsbewoners holden boomstammen uit om ze te gebruiken als boten, ze verbouwden akkers op het land dat nabij gelegen lag, ze hielden huisdieren (bijvoorbeeld geiten in een omheining op het paalplatform) en vilden dierenhuiden alvorens ze te bewerken. Er was een pottenbakker aan het werk bij de oven aan het vasteland. Het vasteland was te bereiken via een loopbrug naar de oever. Vrouwen bereidden voedsel in die potten boven het vuur, malen meel van de graankorrels en maken vissen schoon die in de open lucht gedroogd moeten worden voor ze gegeten kunnen worden. Ook maken ze kleden en doeken met een weefgetouw. Mannen zorgen voor de vis door het meer op te gaan met hun sleepnet.

Paalwoningen anno 2008

Ja, zelfs nu zijn er nog paalwoningen. Neem maar eens een kijkje in Thailand! Een paaldorp ziet er gezellig uit, men woont dicht bij elkaar en veel taken worden gezamenlijk uitgevoerd. In onze tijd zoeken we onze leefomgeving echter liever nog geriefelijker dan op palen en in hutten zonder licht en stroom.

De paalwoningen waar dit artikel over schrijft zijn nog enigszins te bewonderen in Zuid-Tirol, Molina di Ledro. Verschillende vakantieparken, campings en dergelijke liggen vlakbij de plek waar overblijfselen zijn van een paaldorp uit het Stenen Tijdperk. Ook het stadje Konstanz in de Duitse deelstaat Baden Wurtenberg bezit opgravingen die bewijzen dat hier in het Stenen tijdperk al paalwoningen hebben gestaan.