Nauwkeurige Beschrijving der Aardgewassen, Munting

De Nauwkeurige Beschrijving de aardgewassen uit 1696 is het boek, waar ik voor het eerst kennis maakte met de Vitex agnus castus. Een vroeger veel gebruikte hormonaal werkzame plant, die daarna vergeten werd en nu weer een van de meest gebruikte en best onderzochte medicinale planten is. De schrijver is Abraham Munting, in zijn leven, Hoogleeraar der Genees, en Kruydkunde in de vermaarde Akademie te Groeningen. (1626-1682), zoals in de titel vermeld wordt. Van dit historisch en waardevol kruidenboek, verscheen in 1986 bij Lobelia in Mechelen een facsimile herdruk. Dit pronkstuk onder de kruidenboeken, weegt enkele kilo's, was toen al kostbaar in aanschaf maar ook zeer waardevol wat inhoud betreft. Een echte goudmijn. De kostprijs in 1986 was 8450 met sloten en 6950 zonder sloten, Belgische franken wel te verstaan. Ondertussen zijn ook deze facsimile-uitgaven nog een stuk duurder geworden.

Abraham Munting beschreef met voor die tijd onvergelijkelijke nauwkeurigheid de verschillen, de aard en bijzondere eigenschappen van bomen, heesters, planten, bloemen met hun zaden, wortelen, bollen en hun geneeskracht. Onder zijn toezicht werden de planten door de beste graveurs kunstig uitgesneden en in een sierlijke en schilderachtige omgeving geplaatst. Deze fotografische herdruk is gezien de kwaliteit van uitvoering voor iedereen die belangstelling heeft voor de kracht der natuur en vooral voor herboristen en kruidenliefhebbers die echt historisch onderzoek willen doen een bijzonder waardevol bezit. De facsimile uitgave bestaat uit 1034 stevige bladzijden met 250 prachtige plant afbeeldingen. Het formaat is 34 cm hoog, 23 cm breed en 9 cm dik. De band is uitgevoerd in donkerbruin leder met goudopdruk en blindstempeling en eventueel voorzien van koperen sloten.

Een voorbeeldplant uit deze Aardgewassen

Berglook

In het Neederlandsch niet alleen dus, maar ook van zommige SERPENT-LOOK genoemd. In het Latijn ALLIÜM ALPINUM, ALLIUM SERPENTINUM of VlCTORIALIS LONGA : in 't Hoogduytfch LANG LAUCH, SIEGWIHITZ, en SIEBEN HAMKORN : in 't Fransch AIL SERPENTIN; en in 't Italiaansch AGLIO SERPENTINO, of AGLIO SALVATICO.

Hier van zijn mij in haren aart bekend twee verfcheydene foorten; te weeten:
VlCTORIALIS MAS LATIF0L1A LONGA , of breedbladerige Berglook Mannetje. VICTOR IALIS LONGA ANGUSTIORE FOLIO FOEMINA of BerglookWijfje met smalle bladeren. Beyde zijn ze van eeven dezelve Bouwing en Waarneeming.

Zij beminnen een zandige, luchtige, goede aarde met een weynig Veengrond, tweejarige Paerdemist, en eenjarige Hoenderdrek doormengd: een opene, warme, vrije, wel ter Zon geleegene plaats, voor alle koude Oofte- en Noordewinden beschut; ook matige vochtigheyd. Konnen, uyt warme Geweften eerft in deeze Landen gekomen , de koude deezer Winters niet wel verdragen. Geeven de eerfte volgende Zomer Bloemen ; ook zomtijds wel de tweede , maar verminderen daar na , en komen al quijnende te vèrfterven; immers, brengen geene Bloemen meer voort.

Moeten in 't tweede jaar opgenomen , en met varssche aarde voorzien zijn ; 't welk gemeenelijk geschied in 't begin of 't midden van Julius. Worden ook alleen vermeenigvuldigd door hare aangewaffene bolletjens; welke men, weegens hare teederheyd , met een waffende Maan van September in Potten verplant en bewaard.

Krachten

Berglook. is heet en droog in den derden Graad; zeer bequaam om gebruykt te worden in tijd van Pest. Geneest de beeten der Slangen en dolle Honden, Doet de Maandftonden voortkomen. Verwekt luft tot bijslapen; dood de Wormen; verdrijft de pijn en krimping des Buyks; doet ook gemakkelijk wateren.

In de inleiding dichtte Abraham Bogaert

Hier gaat het Paradijs, met zijn Warandhof, open,
En Munting spiegelt zich tot in het minste Kruid,
Dat, of uit de d'aarde, steen, of bast, of klippen spruit,
En toont waar van men schaade of voordeel heeft te hoopen.

Een paradijs en warandhof is dit boek wel degelijk. Het boek lezen is, letterlijk en figuurlijk, opgeslokt worden door een oerwoud van geneeskrachtige planten en ondergedompeld worden in een boeiende en bevreemdende verleden tijd. Een verleden tijd die nu opnieuw nuttig, actueel en modern geworden is.

Originele uitgaven

De aller origineelste uitgaven worden nu voor zomaar eventjes 24.000 euro aangeboden. Op http://caliban.mpiz-koeln.mpg.de/munting/index.html, is het hele boek gedigitaliseerd te bekijken, maar het blijft wel een gecompliceerd gedoe om het echt te bestuderen. Een handzame facsimile uitgave in 3 delen uitgegeven bij Familia et Patria is soms ook nog verkrijgbaar bij tweedehands en antiquarische boekhandels voor ongeveer 250 euro.

Andere boeken van Munting

• Waare oeffening der planten, waarin de rechte aart, nature en verborgene eigenschappen der boomen, heesteren, kruiden ende bloemen enz. kenbaar gemaakt worden, m. pl. (1672, 2e druk, Leeuwarden 1682, 40).
• Aloidarium, sive Aloës mucrunato folio Americanae majoris, aliorumque ejusdem speciei historia. 1680
• De vera antiquorum herba Brittanica et efficacia contra stomacaccen seu scelotyrbe Frisiis et Batavis de scheurbuyck. 1961
• Naauwkeurige beschrijving der Aardgewassen, met meer dan 250 afb. versierd en met de noodige registers verrijkt, welk werk te Leyden-Utrecht 1696 in folio het licht zag, dus na zijn dood pas gepubliceerd en bewerkt door Fr. Riggelaer. Een latijnse verscheen in 1702 te Amsterdam, voor de 2e en 3e maal in 1713 en 1727 onder den titel Phytographia curiosa.