De christelijke jaartelling

In de christelijke jaartelling wordt uitgegaan van de geboorte van Christus. Zo kan een bepaalde periode in de tijd worden aangeduid met '400 voor Christus' of met '1200 na Christus'. In dit artikel vind je informatie over de christelijke jaartelling; het ontstaan ervan, de manier van noteren en het gebruik ervan binnen de christelijke cultuur.

Het ontstaan van de christelijke jaartelling

Monnik

In het jaar 525 na Christus presenteerde een Scytische monnik, Dionysus Exiguus, een paastabel met een nieuwe jaartelling aan de toenmalige paus; paus Johannes I. De paastabel diende om de datum van Paaszondag (eerste dag van het christelijke Paasfeest) vast te stellen. De monnik was een beoefenaar van de chronologie en hield zich daarom bezig met jaartellingen en cijfers. In de paastabel van Dionysus Exiguus ging hij uit van twaalf maan-maanden met daarin 354 dagen en een zonnejaar met 365 dagen. Tussen ieder jaar zat dus een verschil van 11 dagen. Na 19 jaren betekende dit dat het op 1 januari weer nieuwe maan was. Hoewel de monnik de jaartelling wilde vastleggen precies vanaf de geboortedag van Christus, berekenden historici dat Jezus een aantal jaren eerder dan het begin van de jaartelling geboren moest zijn. Het verschil zal ongeveer 4 tot 6 jaar geweest zijn.

Paus Bonifatius IV

Een andere jaartelling, de Anno Urbis Conditae jaartelling, werd omstreeks het jaar 400 na Christus door historicus Orosius gebruikt. Hij was een Romeinse schrijver die voornamelijk theologische en geschiedkundige werken schreef. De Anno Urbis Conditae jaartelling ging uit van de stichting van Rome. Rond het jaar 600 na Christus legde paus Bonifatius IV verbanden tussen de jaartelling van Dionysus Exiguus en de Anno Urbis Conditae jaartelling. Hoewel er nu een systematische manier was om de jaren te tellen, werd pas in de tweede helft van de elfde eeuw de christelijke jaartelling officieel en definitief in gebruik genomen.

Kalender

Binnen de kerken werd sinds het concilie van Nicaea (352 na Christus) meer gebruik gemaakt van een christelijke kalender dan van een christelijke jaartelling. Tot aan het jaar 1582 werd de Juliaanse kalender gebruikt, die door Julius Caesar in 45 voor Christus als officiële kalender werd ingevoerd. De Juliaanse kalender ging uit van 365 dagen in een jaar met om de vier jaar een dag in een jaar extra. Aan de hand van de Juliaanse kalender werden o.a. christelijke feestdagen bepaald, waardoor de kalender lange tijd een grotere rol speelde dan een jaartelling binnen de kerken. In het jaar 1582 na Christus werd een aanpassing gedaan aan de Juliaanse kalender en werd vanaf dat jaar de Gregoriaanse kalender aangenomen. De aanpassing werd gedaan om te voorkomen dat de kalender achter zou gaan lopen; de lente werd een aantal dagen teruggebracht en het systeem van schrikkeljaren werd aangepast.

Notatie

De christelijke jaartelling wordt tegenwoordig standaard gebruikt in veel landen over de hele wereld. Het beginpunt van de jaartelling is het jaar 1, en is een ijkpunt. Er bestaat dus geen jaar 0 in de christelijke jaartelling; het jaar 1 voor Christus werd direct gevolgd door het jaar 1 na Christus. Het idee hierachter is dat bijvoorbeeld maanden ook geen 'maand 0' kennen, maar beginnen bij maand 1. Wel kun je stellen dat de christelijke jaartelling een nulpunt heeft; het beginpunt van de jaartelling. Om een periode in de verleden tijd aan te duiden wordt vaak gesproken van een X aantal jaren voor of na Christus. Dit komt doordat de christelijke jaartelling zoals wij die nu kennen ongeveer is begonnen (het scheelt een aantal jaren) met de geboorte van Christus. In sommige Engelstalige landen wordt ook wel een aanduiding gebruikt die niet verwijst naar de geboorte van Jezus Christus. Zij zeggen en schrijven dan BCE (Before the Common Era) of CE (of the Common Era). In Europese en Amerikaanse landen kan men de aanduiding AD tegenkomen, welke staat voor 'Anno Domini' en 'in het jaar des Heren' betekent.

Andere jaartellingen

De christelijke jaartelling is de meest gehanteerde jaartelling over de hele wereld. Toch worden er binnen bepaalde culturen en gemeenschappen nog andere jaartellingen gebruikt, waaronder:

• De Joodse jaartelling (vanaf 3761 v. Christus)
• De Chinese jaartelling (vanaf 2697 v. Christus)
• De Islamitische jaartelling (vanaf 622 n. Christus)