Eerste Christenen van Rome

Er is al veel geschreven en gediscussieerd over de eerste Christenen. In de film Quo Vadis komen de eerste Christenen naar voren als een vreedzame groep, die wreed vervolgd wordt. Maar wat weten we nu eigenlijk van de eerste Christenen in Rome?

Het ontstaan van de Christelijke gemeenten in Rome

Oudhistorici zijn het erover eens dat het Christendom Rome binnenkwam via de handelsroutes en dan vooral via de Joodse handelaren. Bij de eerste bekeerlingen moet u dan ook denken aan mensen die in de bijbel Jodengenoten of Godvrezenden genoemd worden. Deze mensen hadden een heidense achtergrond, maar waren tot het Jodendom bekeerd en lid van een synagoge. Verder waren er natuurlijk de zogenaamde Joden-Christenen, die wel Joods waren van origine. De Christenen, die oorspronkelijk een heidense achtergrond, maar al lid waren van de Joodse synagogen waren in de Romeinse Christelijke gemeenten in de meerderheid. Deze Jodengenoten waren gewend aan de Joodse tradities en daarom zagen de eerste christelijke gemeenten in Rome er toch heel Joods uit, zo betoogt P. Lampe in zijn boek dat in de Engelse vertaling From Paul to Valentinus. Christianity at Rome in the First Two Centuries heet.

We lijken voor het eerst wat over Romeinse Christenen te horen in het verslag van Suetonius. Deze Romeinse geschiedschrijver meldt ons dat keizer Claudius een edict uitvaardigde waarin hij de Joden uit Rome verbande, omdat ze rellen veroorzaakten op aandrang van ene Chrestus. Niet alle historici zijn het erover eens dat dit over een ruzie tussen Joden en Christenen gaat. Chrestus wordt hier immers voorgesteld als een levend persoon en het was bovendien een veel voorkomende slavennaam. Daarnaast is er een probleem met de datering.Verschillende historici betogen wel dat het hier gaat over een ruzie tussen Joden en Christenen en ze betogen zelfs dat onder deze verbannen Christenen zich Aquilla en Priscilla bevonden. Hoe het ook zij we kunnen wel aannemen dat de komst van het Christendom voor onrust heeft gezorgd. In eerste instantie waren de Christenen meer een soort Joodse sekte. De Christenen bleven participeren in de Joodse synagogen. Maar tegen de tijd dat de brief aan de Romeinen werd geschreven, tussen het jaar 55 en 60, zijn er al zelfstandige Christelijke gemeenten, die zich afscheidden hadden van de synagogen. In het jaar 64 weten ook de Romeinse autoriteiten onderscheidt te maken tussen Christenen en Joden. Dit is namelijk het jaar dat keizer Nero volgens Tacitus, een andere Romeinse geschiedschrijver, de Christenen beschuldigde van een brand die een groot deel van Rome in de as had gelegd. Maar zelfs deze eerste Christenvervolging staat ter discussie.

Globale schets van een vroeg Christelijke Romeinse gemeente

Romeinse Christenen kwamen, nadat ze dus van de synagogen afgescheiden waren, bij elkaar in de huizen van wat rijkere gemeenteleden. De erediensten werden aanvankelijk elke avond na het werk gehouden. Er werd dan uit het Oude Testament gelezen. De verhalen over Jezus bestonden in het begin alleen nog maar mondeling. Verder werd er gebeden en gezongen. De maaltijd was het hoogtepunt van de dienst. Daarbij moet een onderscheid gemaakt worden tussen de liefdemaaltijd en de eucharistie of het Heilig Avondmaal. Men begon dus met de liefdesmaaltijd en sloot deze af met de eucharistie.

Welke mensen waren er nou lid van een Christelijke gemeente? Meijering merkt in zijn bekende boek Geschiedenis van het vroege Christendom terecht op dat we een onderscheid moeten zien te maken tussen arm zijn en zich bewust onthouden van bepaalde luxe dingen als we praten over rijkdom en armoede in de Christelijke gemeenten. In de eerste twee eeuwen hebben de Christenen weinig archeologische sporen nagelaten in Rome. Lampe moet dan ook concluderen dat hij wel kan aantonen dat er Christenen woonden in de armere wijken van Rome, maar dat hij niet kan aantonen dat er Christenen woonden in de rijkere wijken. We kunnen wel concluderen dat het merendeel van de Romeinse Christenen arm was, maar we moeten daarbij wel rekening houden met het feit dat dit ook gold voor de totale bevolking. Lampe trekt zijn uiteindelijke conclusie op basis van schriftelijk bewijs en deze conclusie is dat het Christendom niet beperkt was tot lagere sociale groepen. De groep die hoger op de sociale ladder stond was in de eerste eeuw wel klein, maar die werd groter naarmate het Christendom zich verspreidde. De oude elite was echter tot in de vierde eeuw een bastion van heidendom.Op grond van Christelijke grafschriften heeft men geconcludeerd dat niet meer dan 4% van de senatoriale klasse Christen was in de derde eeuw. We kunnen weinig zeggen over het totale aantal Christenen, aangezien we niet eens weten hoeveel inwoners de stad Rome had. Wat we wel weten is dat vrouwen in de vroeg Christelijke gemeenten de meerderheid vormden en dat er ook meer rijkere vrouwen in de gemeenten waren dan rijkere mannen.

De ontwikkeling van de ambten in de vroegchristelijke kerk

Er zijn al vroeg verschillende functies in de Christelijke gemeenten. Er zijn apostelen, profeten, leraren, opzieners en diakenen. Deze ambten zijn vanzelf in de gemeenten ontwikkeld, omdat er behoefde kwam aan structuur. Een ambt dat we nu niet meer kennen als aparte functie is de opziener, of episcoop. Deze man gaf leiding aan de maaltijden en zorgde voor tucht en orde in gemeente. Belangrijk in de vroege kerk is de apostolische successie. Toen de apostelen overleden, werden er door de gemeenten mannen gekozen, die hun taken moesten overnemen en waaraan de gemeenteleden zich dienden te onderwerpen. Uiteindelijk kwam het erop neer dat de nieuwe ambtsdragers de apostelen gingen vertegenwoordigen en dat ze uiteindelijk Christus Zelf vertegenwoordigden. Vanaf de derde eeuw is er een duidelijke hiërarchie waarneembaar binnen de ambten. De bisschop wordt steeds belangrijker en gaat alleen de gemeente regeren. Hij krijgt zelfs een goddelijke macht als hij de macht krijgt om de zonden van mensen te vergeven. Zo kan Cyprianus, een Christelijke schrijver en bisschop uit de derde eeuw zeggen ‘De bisschop is in de kerk en de kerk in de bisshop, en als iemand niet met de bisschop is, dan is hij niet in de kerk.’

Naast deze ontwikkeling vindt er nog een tweede ontwikkeling plaats: De bisschop van Rome gaat een steeds belangrijkere plaats innemen. De derde bisschop van Rome, Clemens, schrijft al een brief aan de gemeente van Korinthe om te bemiddelen in een twist. Dat het juist de bisschop van Rome was, die zo belangrijk werd, heeft gewoon te maken met het feit dat Rome het centrum van het Romeinse Rijk was. Bovendien wordt er al in de tweede eeuw rondvertelt dat de gemeente van Rome gesticht is door Petrus en Paulus en dat alleen daar de zuivere apostolische leer bewaard is. In de tweede eeuw betekende dit echter nog niet dat alle gemeentes zich moesten onderwerpen aan de bisschop van Rome. Dit werd later, zoals we weten, wel het geval.

De positie van de apostelen Petrus en Paulus in de gemeenten van Rome

Over de positie van Petrus en Paulus in de gemeente van Rome is weinig echt zeker. Natuurlijk hadden de apostelen in alle Christelijke gemeenten een grote autoriteit. De gemeente van Rome is echter niet ontstaan door de komst van Petrus of Paulus, zoals de traditie op een gegeven moment leert. Van Paulus weten we wel zeker dat hij in Rome is geweest, omdat hij daar gevangen zat tussen 60 en 62 na Christus. Hoewel de dood van Paulus door Meijering en vele anderen in 62 na Christus wordt geplaatst, is er al lange tijd in de kerkelijke traditie sprake van een link tussen de eerste Christenvervolging en de dood van zowel Paulus als Petrus. Het bekende verhaal over de dood van Petrus dat onder de titel ‘Quo Vadis’ herhaaldelijk is uitgebracht en verfilmd is bij velen van u wel bekend. Rondom de rol van de apostelen hebben we te maken met sage-vorming, waarvan ik u nu het beloofde voorbeeld zal geven. In een middeleeuws geschrift dat de titel ‘De Gouden Legenden’ draagt worden de levens van de heilige Paulus en de heilige Petrus beschreven door Jacobus de Voragine. In deze verhalen sterven Petrus en Paulus op dezelfde dag in Rome door de hand van Nero. Nero had namelijk een machtige tovenaar aan zijn hof. Deze Simon, een Samaritaan komen we ook tegen in het boek Handelingen. Deze Simon had grote invloed op keizer Nero en toen Petrus en Paulus het evangelie kwamen brengen, nodigde Nero hen uit om de strijd met Simon aan te gaan. Een prachtige strijd brandde los vol magische handelingen van beide zijden. Natuurlijk overwonnen Petrus en Paulus. Simon de tovenaar was echter zo boos dat hij Rome verliet door, geholpen door demonen, naar de hemel te vliegen. Daar kwam hij echter nooit aan, want door de gebeden van Petrus en Paulus viel hij halverwege te pletter. Nero was zo boos dat hij Petrus liet kruisigen en Paulus onthoofden. We kunnen het ontstaan van deze legenden terugvolgen tot in de oudheid. Het is zeker wel aannemelijk dat Petrus ook de marteldood is gestorven, maar waar en wanneer, is mijns inziens moeilijk te achterhalen.

Tot slot

Ik heb geprobeerd een beeld te schetsen van de eerste Christelijke gemeenten in Rome en ik heb u nogal overspoeld met informatie ben ik bang. Maar u hoeft van mij maar drie dingen echt te onthouden. Ten eerste hebben we bij de Christelijke gemeenten in Rome te maken met zeer sterke Joodse invloeden, omdat de gemeenten vooral bestaan uit Jodengenoten en Joden. Ten tweede is het niet waar dat alle eerste Christenen arm waren. Vanaf het begin was er een groep rijke en aanzienlijke Christenen. Ten derde zijn weinig dingen echt zeker over de eerste christelijke gemeenten en daarop is Rome geen uitzondering. We hebben te maken met te weinig archeologisch materiaal en dubieus schriftelijke bewijs.
© 2010 - 2024 Gertrude86, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De ontvangers van de brief van JudasDe ontvangers van de brief van JudasIn zijn brief vertelt Judas dat hij schrijft aan een groep die hij de 'de geroepenen, die in God, de Vader, geliefd en v…
Kerkmuziek in de eerste eeuwenIn het tweede deel van de Bijbel, het Nieuwe Testament, staan erg weinig verwijzingen naar muziek. In de samenkomsten we…
De Bijbel (Christendom)De Bijbel. Het is een van de oudste en meest verkochte boeken ooit. Mensen weten echter nog veel niet over de Bijbel. Ho…
Syrië, bakermat van het christendomJezus werd volgens het evangelie zoals dat in de bijbel is beschreven geboren in Bethlehem (Judea) in de tijd dat August…

Geschiedenis wintersport ScandinaviëGeschiedenis wintersport ScandinaviëAl vanaf midden 19e eeuw wordt er in Noorwegen recreatief geskied, echter vooral de laatste tientallen jaren heeft Scand…
De opkomst van speelgoed in de 18de eeuwDe opkomst van speelgoed in de 18de eeuwSpeelgoed is er waarschijnlijk altijd geweest, maar in bescheiden oplage. Het werd niet op grote schaal gefabriceerd. Me…
Bronnen en referenties
  • R. Brändle en E.W. Steggeman, ‘The Formation of the First Christian Congregations in Rome in the Context of the Jewish Congregations’, in K.P. Donfried en P. Richardson (eds), Judaism and Christianity in First-Century Rome (1998)117- 128 R.E. Brown and J.P. Meier, Antioch and Rome: New Testament Cradles of Catholic Christianity (New York, 1983 P. Lampe, From Paul to Valentinus. Christians at Rome in the first two centuries, (Minneapolis, 2003) E. P. Meijering, Geschiedenis van het vroege Christendom. Van de Jood Jezus van Nazareth tot de Romeinse keizer Constantijn, (Amsterdam, 2004) J. da Varagine, The Golden Legend, (?,1260) online versie op http://www.aug.edu/augusta/iconography/goldenLegend/peter.htm
Gertrude86 (11 artikelen)
Gepubliceerd: 26-10-2010
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.