Bestaat Europa? Europa als identiteit

De vraag bestaat Europa is niet zo simpel te beantwoorden als in eerste instantie waarschijnlijk gedacht wordt. Inderdaad, op de aarde is een continent te vinden dat de naam Europa gegeven is. Maar is Europa meer dan een schiereiland dat vast zit aan het veel grotere continent Azië? In dit artikel zal geprobeerd worden deze vraag te beantwoorden.

Oud Europa

Griekse Rijk

Het idee van Europa is niet van de ene op de andere dag ontstaan. Het kwam voort uit een lange reeks van gebeurtenissen. De eerste keer dat de naam Europa genoemd werd in de geschiedenis, was in de tijd van het oude Griekse rijk. De Grieken spraken over een mythe die een Libische prinses in de hoofdrol had. Haar naam was Europa. Meer betekenis had Europa naar alle waarschijnlijkheid ook niet voor de Grieken. Zij zagen zichzelf als Griek en niet als Europeaan. Alles wat buiten hun rijk lag, vonden ze barbaars.

Romeinse Rijk

Ook de Romeinen, die een groot stuk van het continent Europa in handen hadden, zagen zichzelf slechts als Romein. Hun grote territorium omvatte vele volkeren, die allemaal gedwongen werden zich neer te leggen bij het Romeinse gezag. De volkeren waren een Romeinse eenheid. Maar niemand voelde zich in welk opzicht dan ook Europeaan.

Het Christendom

Na eeuwen van overheersing ging het Romeinse rijk ten onder. Dit gebeurde het eerste in de wat vandaag de dag West Europa wordt genoemd, en verspreidde vervolgens naar Oost Europa. In de tijd dat het Romeinse rijk haar uittrede maakte, kwam het Christendom op als nieuwe religie. Het Christendom verspreidde zich zeer snel. Dit kwam onder andere omdat de nieuwe religie veel aspecten bevatte van andere culturen en religies. Dit had als voordeel dat veel mensen iets in de religie zagen omdat er voor ieder wel wat herkenbaars was. De inwoners van Europa, uit welke regio ze ook kwamen, voelden zich met elkaar verbonden, omdat ze allemaal dezelfde religie aanhingen.

Maar er was niet lang slechts een variant van het Christendom aanwezig in Europa. Terwijl de volkeren in het westen van het continent aanhangers waren van het Rooms Katholicisme, kozen de mensen in het oosten voor de Orthodoxe christelijke leer. In de tijd dat deze splitsing plaats vond, werd er in het oosten nog geregeerd door de laatste Romeinse keizer. Deze was ook Christen geworden. Later, toen het Romeinse rijk definitief ten einde was, werd het oosten van Europa deel van het Byzantijnse rijk.

Het Byzantijnse rijk grensde aan het territorium van de streken waarin men de Islam aanhing. Deze volkeren waren erg sterk en wilden hun territorium graag uitbreiden. Dit was een gevaar voor het Christendom, omdat de Islamieten erg krachtig en machtig waren. Om zichzelf te kunnen beschermen begon het Christendom met kruistochten. Ze hadden als doel het Byzantijnse rijk te bevrijden van de invasie van moslims en verder wilden ze het Heilige Land weer in handen hebben. De kruistochten en het Christendom in het algemeen, waren dingen waarmee de meeste inwoners van Europa zich associeerden. Ze voelden zich echter Christen en geen Europeaan.

De Reformatie en de Revoluties

Pas tijdens de reformatie werd de christelijke eenheid verbroken. De reformatie zorgde ervoor dat christenen gingen twijfelen aan de manier waarop religie in de maatschappij aanwezig was. Velen meenden dat de rol van de kerk anders zou moeten zijn. Er zou geen onderscheid moeten zijn tussen de dienaren van God, hetgeen de priesters en monniken waren, en de gewone burger. De aanhangers van deze nieuwe stroming, het Protestantisme, vonden dat iedere burger zowel dienaar van God als gewone burger moest zijn. Het leven moest in teken staan van God. Een plaats in de hemel zou niet met geld te koop moeten zijn, maar of iemand uit zou komen in de hemel zou door God al bepaald zijn voor men op Aarde kwam. Om zijn oordeel niet te veranderen moest iedereen hard werken en een goed leven leiden.

Na de reformatie vonden de twee belangrijke revoluties plaats. De Franse revolutie zorgde voor een hervorming van de sociale staat. Staten waren voortaan seculair en de bourgeoisie kwam op. Verder werd de mens geciviliseerd en rationeel en werd het nationalisme steeds belangrijker in Europa. De andere revolutie, de Industriële Revolutie veranderde de staten in moderne maatschappijen. Machines vervingen de mens en urbanisatie vond plaats. Deze veranderingen zorgde voor enorme economische groei. Mensen werden verder ook veel individualistische. Dit was een resultaat van alle hervormingen maar werd niet altijd gezien als iets positiefs, omdat de mens er ook erg eenzaam van werd.

Het nationalisme dat voortkwam uit de Franse Revolutie, maakte mensen bewust van de staten waarin zij leefden. De natiestaat werd geboren. Het feit dat mensen door kregen wat de verschillen tussen hun eigen staat en de staten die hun omringden waren, zorgde ervoor dat mensen uit dezelfde natiestaat zich erg met elkaar verbonden voelden. Omdat de modernisatie van Europese staten het mogelijk maakte dat Europeanen andere continenten bezochten, kreeg de Europeaan ook door dat hoewel er verschillen waren tussen Europese staten, deze in feite allen erg op elkaar leken. De staten buiten Europa waren namelijk heel anders. Dit zorgde er voor dat Europeanen begonnen te geloven dat zij anders waren dan de rest, hetgeen ook weer verbondenheid creëerde.

De Europese identiteit

Het was lastig om het verschil tussen de Europeaan en de rest duidelijk te maken. Europeanen gebruikte daarom rationaliteit en civilisatie om het verschil aan te duiden. Dit was vaak er racistisch. De Europeaan vond zichzelf superieur over de rest van de wereld bevolking. Daarom werd het rechtvaardig gevonden dat land van andere civilisaties zomaar werd ingenomen. Het zou namelijk de taak zijn van het superieure Europa om de arme rest van de wereld op het goede pad te helpen. Hoe meer de Europeanen bezig waren met andere culturen, met name deze in het Oosten van de wereld, hoe beter ze een beeld van zichzelf konden schetsen. De ander was nodig voor de Europeaan om een identiteit voor de Europeaan te scheppen.

Dat het rationele, hoogontwikkelde, rijke en machtige Europa ook nadelen en problemen met zich meebracht, werd duidelijk toen de twee Wereldoorlogen ontstonden uit machtsconflicten tussen Europese staten. Het systeem van gebalanceerde macht dat de Europeanen altijd gebruikt hadden, bleek niet effectief te zijn. Daarom besloten de Europese landen na het einde van de Tweede Wereldoorlog dat het beter was om voortaan op economisch en politiek vlak samen te werken. Uit dit idee kwam de Europese Unie voort.