Syrië: Oudheid tot Arabische Lente

Syrië is door de Arabische Lente momenteel volop in het nieuws. Het bewind van de Baath-partij onder leiding van Bashar al-Assad doet bloedige pogingen de protesterende bevolking te onderdrukken. Maar wat maakte Syrië tot wat het vandaag is? Hoe kwam de Baath aan de macht en waarom sloeg de Arabische Lente zo goed aan bij de bevolking?

Syrië in de oudheid

Syrië ligt in de zogenaamde Vruchtbare Sikkel, een gebied in het Midden-Oosten waar al zeer vroeg landbouw ontstond. De Syrische hoofdstad Damascus is een van de - zo niet dé - oudste steden op de wereld: de oudste opgravingen worden gedateerd op 2500 v.Chr. Veel verschillende volkeren hebben Syrië in de oudheid bewoond, zoals de Romeinen en Grieken, maar ook Assyriërs, Babyloniërs, Macedoniërs en Arabieren. De Mamelukken beheersten Syrië tot het in 1516 door de Ottomanen veroverd werd. Eeuwenlang bleef het een provincie van het Ottomaanse Rijk.

Onder Frans mandaat

Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakte het Ottomaanse Rijk verzwakt, waardoor het steeds meer provincies verloor. In 1916 beloofden de Britten aan Arabische vorst Hoessein Ibn Ali dat hij in onder andere Syrië een eigen Arabisch koninkrijk mocht stichten, mits hij een opstand begon tegen de Jong-Turken. Zij waren op dat moment aan de macht in het Ottomaanse Rijk. Hoessein deed dit en in 1918 waren de Britse legers hierdoor in staat o.a. Damascus in te nemen.
Toch kreeg hij de gebieden die hem beloofd waren niet, in het geheim hadden de Britten en de Fransen namelijk de Sykes-Picot-overeenkomst gesloten. Ze spraken af om samen het Midden-Oosten onder hun hoede te nemen, waarbij Frankrijk een invloedssfeer zou krijgen in Syrië en Libanon. In 1920, op de conferentie van San Remo, kwam het Verdrag van Sèvres tot stand: de besproken gebieden hoorden niet meer bij het Ottomaanse Rijk, maar waren voortaan voortaan mandaatgebieden. Frankrijk kreeg zo de volmacht Syrië te beheren.

Onafhankelijk Syrië

De Fransen bleven tot 1946 in Syrië, daarna werd het officieel onafhankelijk, alhoewel zij zichzelf al veel eerder onafhankelijk hadden verklaard. In 1945 was de Arabische Liga opgericht, waar Syrië ook lid van werd. Men hoopte hiermee meer eenheid te creëren in de Arabische wereld, maar de praktijk wees uit dat het vooral een geschikt platform was om onderlinge ruzies uit te vechten.
Vanaf 1958 was Syrië met Egypte verenigd in de Verenigde Arabische Republiek. Deze viel echter al snel uit elkaar door een militaire coup: in 1961. Egypte bleek Syrië vooral als provincie toe te willen voegen aan haar al bestaande staat en Syrië was het weer niet eens met de socialistische koers van Egypte.

De Baath aan de macht

In 1963 kwam de Baath-partij door een staatsgreep aan de macht. Baath staat voor de wederopleving van de Arabische natie, de beweging ontstond in de jaren '40 als reactie op de Franse overheersing. De beweging was tegelijk nationalistisch en socialistisch. Hierdoor verbeterde ook de band met Egypte weer. Onder leiding van Hafez al-Assad, die vanaf 1970 staatshoofd was, ontaardde het Baath-bewind in een dictatuur. Er werden radicale hervormingen ingevoerd, zoals de nationalisatie van het bank- en verzekeringswezen. De ideologie van de Baath stelde een seculiere staat centraal. Dit werd geïllustreerd door het verzet van streng-gelovige moslims dat in '82 hard werd onderdrukt. Een andere reden van de hernieuwde vriendschap met Egypte was natuurlijk gezamelijke vijand Israël, dat zich in '48 had uitgeroepen tot een zelfstandige staat. Syrië steunde de guerrilla-acties van de Palestijnen in dit conflict.

Oorlogen met het buitenland

Zesdaagse Oorlog

In 1967 werkten Syrië en Egypte inmiddels nauw samen op het militaire vlak. Egypte maakte bijvoorbeeld de Israëlische scheepvaart richting Azië onmogelijk. De Arabische overmacht was groot en Israël was bang dat een gezamenlijke actie de kleine staat zou verpletteren. De regering besloot niet af te wachten, maar als eerste toe te slaan. Vanaf 5 juni versloeg het Israëlische leger in zes dagen de strijdkrachten van Egypte, Jordanië en Syrië. Voor Syrië was het gevolg dat zij de hoogvlakte van Golan kwijtraakte aan Israël.

Jom Kippoeroorlog

Oktober 1973 vielen het Syrische en Egyptische leger Israël binnen, dit gebeurde op de joodse feestdag Jom Kippoer. De Syriërs verbraken de linies op de Golanhoogvlakten, terwijl de Egyptenaren het Suezkanaal overstaken. Toen een Amerikaanse luchtbrug Israël aan wapens hielp, keerden de kansen en werd de hoogvlakte heroverd. De Sovjet-Unie dreigde echter een kernoorlog te beginnen, dus Amerika probeerde Israël tot stoppen te bewegen. Na drie weken werd een wapenstilstand gesloten. Tijdens deze oorlog beseften de Arabische landen welke macht zij hadden door middel van hun olie. Een gevolg was de Nederlandse oliecrisis.

Libanese Burgeroorlog

In buurland Libanon was vanaf 1975 een burgeroorlog aan de gang. Een jaar later, in '76, viel Syrië Libanon binnen om de rust te herstellen. Ook zette Syrië een vredesconferentie op rond dit conflict, waarin werd besloten een 'Arab Deterrent Force' in te stellen dat inderdaad tijdelijk rust bracht. In 1990 was dit conflict tenslotte ten einde, hoewel het tot 2005 duurde voor Syrië, onder binnen- en buitenlandse druk, Libanon verliet.

Baath-partij nu

In 2000 overleed Hafez al-Assad, waarna zijn zoon, Bashar al-Assad zijn plaats in nam. Bashar is momenteel nog aan de macht in de dictatuur. De Syrische Arabische Republiek zou een 'Cemocratisch socialistische volksrepubliek' zijn, maar in praktijk is die democratie niet al te aanwezig. De volksvertegenwoordiging bestaat voor het overgrote deel uit de Baath-partij en uit nauwelijks kritiek op het beleid. Al-Assad heeft is niet alleen staatshoofd, maar kan als hij wil ook onder andere de raad van ministers ontslaan. Daarnaast is hij hoofd van de strijdkrachten en secretaris-generaal van de Baath-partij.

Huidige problematiek

Economie

Syrië heeft een planeconomie naar Sovjet voorbeeld. De economische mogelijkheden zijn slecht, door de beperkte economische infrastructuur, veel bureaucratie en corruptie en verouderde regelgeving. De particuliere branche is minimaal en ook buitenlandse investeerders zijn hierdoor weinig geïnteresseerd. Wel is het buitenland natuurlijk belangstellend voor de Syrische olie. De werkeloosheid neemt toe en daarmee ook de roep om hervormingen.

Geheime dienst

Daarnaast is de controle op het dagelijks leven van de Syriërs een groot probleem. De overheid heeft een strenge veiligheidsdienst, velen verdienen een centje bij door hun medeburgers in de gaten te houden. Elk mogelijke gevaar krijgt in het geheim een spiedende medeburger toegewezen. Als je eenmaal politiek gevangene bent, kun je jaren vast zitten zonder proces.

Arabische Lente

Als gevolg van deze problemen is de ontevredenheid onder de bevolking groot. Hierdoor is ook in Syrië de Arabische Lente aangeslagen, maar door de gewelddadige onderdrukking van de protesten blijven die vooralsnog beperkt.