Volkse middelen tegen vallende ziekte (epilepsie)

Epilepsie wordt in de volksmond vaak ‘vallende ziekte’ genoemd. Deze volkse benaming verwijst inderdaad naar één van de meest herkenbare uitingen van epilepsie: een aanval met stuipen en bewustzijnsverlies. Maar epilepsie is meer dan vallen. Absences is een andere uitingsvorm van epilepsie. Het is een korte geestelijke "afwezigheid", de betrokken persoon gaat staren en verliest even het contact met de omgeving, zonder daarbij te vallen. De persoon kan nadien gewoon verdergaan met zijn activiteiten en is er zich meestal niet van bewust dat er een aanval geweest is. Epilepsie is één van de meest voorkomende neurologische aandoeningen. Het komt voor bij ongeveer 1 op de 200 mensen. Dat betekent dat er in België meer dan 60.000 patiënten zijn.

In het verleden werd de vallende ziekte ook wel als iets mysterieus, zelfs als diabolisch beschouwd. En er werden dan ook diabolische kruiden tegen gebruikt. Dikwijls waren dat wortels van planten die als een amulet om de hals gedragen werden. Zo vertelt Galenus: Ik heb een jong kind gezien dat soms wel acht maanden vrij bleef van vallende ziekte, indien het een Pioenwortel rond de hals hing'. Buiten de pioenwortel werd ook de bijvoetwortel en de sterk werkende alruin geadviseerd. Ook de mysterieuze maretak was een bekend anti-middel.

Oude kruidenmiddelen tegen epilepsie

• bereklauw: gedroogde wortel aan een koordje om de hals dragen
• brandnetel: uitgeperst sap van brandnetels drinken
• bijvoet: thee drinken van bijvoet en de wortel van bijvoet als een amulet bij zich dragen
• sint-janskruid: thee drinken van 's morgens vroeg af­gesneden sintjanskruid
• kastanje: gemalen wilde kastanje in een zakje op de borst dragen
• maretak: aftreksel van maretakken op rode wijn drinken, een ring gemaakt uit het hout van de maretak, op het lichaam dragen. Vooral maretak groeiend op een eikenboom had een grote reputatie. Sommige waren, volgens Culpeper zo overtuigd van deze werking tegen de 'vallende ziekte' dat zij de Maretak omschreven als "Lignum Sancti Crucis", oftewel "Hout van het Heilig Kruis". 
• wijnruit: wijnruit in de wieg hangen als de moeder niet aanwezig is
• valeriaan: thee drinken van valeriaan, mogelijk de meest vermelde plant en rationeel enigszins te verklaren
• ui: onder de neus houden of op de kuiten leggen of sap drinken
• pioenroos: geschrapte wortel van rode pioenrozen in een neteldoekje aan de voeten leggen en veertien dagen lang elke dag ver­schonen, een mengsel van fijngemaakte pioenza­den bij zich dragen

De meeste vermelde zoals valeriaan, maretak, pioenroos. sintjanskruid zijn wel planten met een sedatieve, krampwerende of zenuwversterkende werking.

Dierlijke producten

• boterham met luizen eten
• bloed van een jong, gezond mens in de zon drogen en tot poeder maken en in­nemen
• bloed afkomstig van een levende mol drinken, of het hart van een mol eten, een mollepootje als amulet op het hart dragen
• paardemelk drinken
• een gedroogde pad om de hals hangen (op het blote lichaam)

Religieuze rituele middelen

• gezegende avondmaalswijn drinken
• bedevaart maken naar verschillende plaatsen: Hemelveerdegem of Schellebelle bijvoorbeeld lijkt mij wel leuk.
• Belezen of bezweren: o heilige Cornelius, gij waart van vallende ziekte en bloedstilstand aangedaan/o heilige Cornélius, bid de Almogende dat Hij mij van mijn ziekte en bloedstilstand wil ont­doen/zoals mijn bloed in stof en as zal vergaan.
• tijdens een aanval moet iemand boven het oor van de patiënt drie keer zeggen: 'Jasper fert mirrham, Melchior thus, Balthazar aurum, Hectria, qui secum, portaverit nomia regium Solvitur a morba, domini petate caduco'
• om iedere voet een opengesneden duif leggen of een levend opengesneden duif tegen de hals of op het hoofd binden. Daarbij de formule opzeggend: In den Naam des Vaders, des Zoons en des Heilige Geestes.

Een middel dat door Broeder Aloysius in zijn Troost der zieken met 'zeer goed gevolg al dikwijls heeft aangeraden' zoals hij zelf zegt, is elke avond 2 eetlepels olijfolie met suiker gemengd innemen. En nogmaals in zijn eigen woorden 'bijna allen die het gebruiken vinden spoedig beterschap en bij velen volgt gehele genezing bij geregeld gebruik'. Toch wel merkwaardige uitspraken, waarbij ik me afvraag waarop is dit gebaseerd? Zijn die mensen werkelijk genezen?
Moet ik ten overvloede zeggen dat een 'moderne' mens deze merkwaardige middelen niet zomaar klakkeloos kan toepassen. De meeste van deze gebruiken zijn te absurd om waar te zijn. Toch vraag ik me af of we sommige van die middelen niet eens serieus moeten onderzoeken.