Motieven voor sociaal werk - Geschiedenis MWD SPH

Wat zijn de motieven om sociaal werk te doen? In dit artikel vind je een samenvatting van hoofdstuk 1 van het boek Basisboek geschiedenis Sociaal Werk in Nederland (2009, derde druk) van Maarten van der Linde. Hét boek voor de sociaal pedagogische hulpverlener en maatschappelijk werker.

Zorgzame samenleving

De zorgzame samenleving is bedacht door Elco Brinkman
WMO = Wet op maatschappelijke ondersteuning (burger moet voor zichzelf zorgen, overheid springt bij als nodig is).

Motieven waarom mensen zich bekommeren om kwetsbare mensen

• Interesse, in mensen, ervaringen willen opdoen met mensen die anders zijn dan jij.
• Opvoeding, je hebt geleerd in je opvoeding dat je mensen moet helpen.
• Afwisseling, er zit veel afwisseling in het werken in de hulpverlening.
• Status, wanneer je helpt krijg je status, je krijgt meer aanzien.
• Macht, wanneer je helpt krijg je een machtspositie, wanneer er afhankelijkheid is krijg je macht.
• Contact, werken in de hulpverlening kom je in contact met mensen.
• Ontplooiing, je leert jezelf kennen in de hulpverlening.
• Schuldgevoel, wanneer je het goed hebt kan je een schuldgevoel krijgen, daardoor kan je mensen gaan helpen.
• Onrecht, je helpt mee aan het onrecht (kennis, macht, inkomen en kansen zijn oneerlijk verdeeld).

Waarom verrichten mensen sociaal werk

• Godsdienstige levensbeschouwing (barmhartig en gerechtigheid) (kans op plaats in de hemel)
• Medemenselijkheid (filantropia en humanitas)
• Openbare orde en welbegrepen eigenbelang
• Sociale angst
• In stand houden van arbeidsreserve
• Schuldgevoel en verontwaardiging
• Emancipatie en ontplooiing
• Het professionele motief

Godsdienstige levensbeschouwing

Joodse traditie:

• Tsedaka betekent rechtvaardigheid
• Chesed betekent Barmhartig (meegevoel, mededogen)
• Sabbatsjaar is elk zevende jaar waarin niet geoogst mocht worden
• Jubeljaar is na zeven sabbatsjaren, 7x7, was het 50ste jaar het jubeljaar
• Maimonides is een beroemde joodse geleerde
• JMW betekent Joods maatschappelijk werk

Christelijke traditie:

• Caritas betekent dienende liefde
• Naastenliefde
• Barmhartigheid
• Rechtvaardigheid
• Gerechtigheid
• Solidariteit

Islamitische traditie:

• Zakat betekent giften aan de armen geven (is een soort reiniging, reinigt de zonden)
• Maslaha betekent je inzetten voor de gemeenschap (armoede bestrijden, bekommeren om kinderen) beschermen van verstand, de rede.
• Ecir betekent gemeenschapzin en de tradities met betrekking tot armenzorg, onderlinge hulp, economische bedrijvigheid, morele houding en ethiek.
• Adjr / sawah betekent inzetten voor een ander zonder beloning
• Adl / rahmah betekent rechtvaarigheid en genadigheid
• IHSAN is het Islamitisch Instituur voor Maatschappelijke Activeringswerk (willen de betrokkenheid van moslimgemeenschappen in Nederland bij maatschappelijke kwesties bevorderen)

Griekse en Romeinse traditie:

Er bestaan in deze traditie 3 kringen waar recht op hulp en plicht tot helpen werden erkent:
1: verwanten en vrienden (ook de gast die in huis was en beschermd werd)
2: de burgers van de stadsstaat (de Polis)
3: iedereen die als medemens de behoefte aan hulp had

Burgerschap:
Democratie (met rechten en plichten)
Alleen mannelijke vrije burgers (geen vrouwen, slaven, buitenlanders, migranten)

Motieven voor zorg voor medeburgers:
Philantropia (mensenlievend, Grieks) betekent welwillend, zachtmoedig, gemeenschapszin, dienstvaardigheid, gastvrijheid
Humanitas (menselijk, Latijn) betekent mildheid, billijkheid, gastvrijheid, vrijgevigheid, ontbaatzuchtigheid, beleefdheid, opofferinsggezind tegenover een vriend.

Openbare orde en welbegrepen eigenbelang

Minder armoede betekent minder criminaliteit. Minder armoede krijg je wanneer mensen belasting betalen, daarvan wordt de armenzorg, onderwijs, infrastructuur en jeugdcentra bekostigd.

Sociale angst

Armenzorg was een middel om sociale spanningen in de standenmaatschappij te temperen. Door het propageren van gemeenschappelijke deugden en een gemeenschappelijk moraal zou de samenleving niet uit elkaar vallen.
Doel: verheffing van het volk uit zijn embarmelijke staat
Middel: opvoeding van deugden.

Karl Marx en Friedrich Engels schreven Communistisch Manifest in 1848
Na Franse revolutie werden er in Nederland sociale wetten ingevoerd, om een revolutie in NL te voorkomen, denk aan de achturige werkdag, looneisen die soepeler werden.

In stand houden van arbeidsreserve

Er was veel periodieke werkloosheid (dan was er wel werk, dan was er geen werk)

• Het wegtrekken van een groep werklozen kon een ramp zijn voor de economie
• Armoede en werkloosheid leidde tot bedelen

Oplossing: In tijden van tekort aan arbeiders kwam er een arbeidsplicht (armen moesten werken)

Schuldgevoel en verontwaardiging

Personen met een hoog inkomen hadden een schuldgevoel. De ontdekking van de omstandigheden van armen wekte schuldgevoelens op en verontwaardiging.

• Schrijvers gingen erover schrijven ‘humanitarian narratives’ (gruwelverhalen met moraal)
• Er kwamen toneelstukken over sociale misstanden + romans
• Kinderwetje kwam in 1874
• Drankenwet kwam in 1881

Arnold Toynbee was een docent, had een schuldgevoel, leerde zijn studenten om vrijwilligerswerk te doen in volksbuurten, studenten gingen cursussen en kennis overdragen. Als gevolg ontwikkelden de armen zich.
Hij stichtte de Unisersity settlement, een volkshuis waar jongeren 1 jaar woonden en activiteiten organiseerden.

Emancipatie en ontplooiing

• Arletta Jacobs is de eerste vrouw die ging studeren aan universiteit, eerste vrouwelijke arts, voorvechter van vrouwenkiesrecht.
• Hélène Mercier opende de eerste School voor Maatschappelijk werk op in 1899.
• Marie Muller-Lulofs richtte een Vereniging voor Armenzorg op en richtte de eerste beroepsopleiding op.
• Jeltje de Bosch Kemper stichtte de eerste beroepsopleiding voor verpleegkundigen.
• Emilie Knappert nam de leiding van Volkshuizen op zich (het Leidse Volkshuis).
• Elisabeth Boddaert werkte in de sociale zorg in Engeland en Berlijn en starte in 1903 in Amsterdam haar Opvang tehuis voor ontsporende straatkinderen.
• Johanna ter Meulen was pionier in de sociale woningbouw in Amsterdam en voorzitster van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.

Sociaal werk werd niet opgevat als echt werk, het was ‘vrouwelijk’, van zorgende aard.

• Vrijwilligerswerk leidde tot een weg naar emancipatie en ontplooiing van talenten, sociaal-politiek klimaat veranderde (opkomst sociaal-liberalen, socialisme, feminisme)
• Scholing moest gebaseerd zijn op wetenschappelijke kennis
• Er kwam sociale hulpverlening, psychologische hulpverlening, politieke stellingname ten aanzien van sociale misstanden en sociale ongelijkheid.

Het professionele motief

Einde 19e eeuw wordt sociaal werk meer opgevat als een professie (volwaardig beroep waar je voor kiest en je brood mee verdient), bij een professie hoort een beroepscode.

• Professio betekent gelofte.
• Professie betekent beroep.

Lees verder

• Sociale zorg in de middeleeuwen 500-1500