Trijntje, de oudste vrouw van Nederland

In 1997 werd in de buurt van het Zuid-Hollandse Hardinxveld-Giessendam het oudst bekende graf van Nederland blootgelegd. Het skelet dat er in is aangetroffen is dat van een vrouw die daar 7000 tot 7500 jaar geleden leefde. Omdat de resten werden ontdekt tijdens het aanleggen van de Betuwe-spoorlijn, is de vrouw 'Trijntje' genoemd. Soortgelijke vondsten zijn in Nederland daarna niet meer gedaan.

Jacht en visvangst in moerasgebied

De opgravingen bij Hardinxveld-Giessendam (in de buurt van Sliedrecht) bieden unieke informatie over het westen van Nederland in de Midden-Steentijd (zo'n 10.800 tot 6900 jaar geleden). Niet alleen is er nu aanzienlijk meer bekend over de flora en fauna van destijds, maar dankzij Trijntje ook over de leefwijze van deze mensen. Zo leefden zij op boven het water uitstekende, met bomen begroeide donken (zandheuvels) in een gebied dat voor de rest uit meren, plassen en moerasbos bestond. Omdat er geen aanwijzingen zijn gevonden dat men al aan veeteelt of landbouw deed, kan de conclusie worden getrokken dat de mensen waartoe Trijntje behoorde voornamelijk leefden van jacht en visvangst en het verzamelen van vruchten en noten. De aanwezigheid van het graf van de vrouw wijst er verder op dat mensen hier gedurende langere tijd regelmatig hun kamp opsloegen, waarschijnlijk vooral in de wintermaanden. In de zomer trok men landinwaarts, naar hoger gelegen gebieden. Men gaat voor het kamp op deze donk uit van een aantal van rond de twintig personen, die daar in kleine hutjes leefden.

Trijntje was niet de enige die werd begraven

Uit het onderzoek aan de begraven resten van Trijntje is gebleken, dat zij tussen de veertig en zestig jaar oud was toen zij stierf en in de loop van haar leven diverse kinderen heeft gebaard. Zij was 1,58 meter lang en in gestrekte houding in een langwerpige, ondiepe kuil begraven. Trijntje had volgens de onderzoekers geen aantoonbare gezondheidsproblemen op het moment dat zij overleed, en de oorzaak van haar dood is dan ook nog niet achterhaald. Wel is aan de afgesleten tanden in haar gebit te zien, dat zij grove voeding had of haar tanden gebruikte voor het bewerken van dierenhuiden (zoals nog wel gebeurt bij de Inuit). Op de donk werden behalve het graf van Trijntje, ook een minder goed bewaard gebleven ouder graf en het graf van een hond gevonden. Deze hond werd 7300 tot 7500 jaar geleden begraven. Hierdoor gaat men ervanuit dat de hond een belangrijke rol speelde voor deze mensen en wellicht gebruikt werd bij de jacht op klein wild. In het gebied leefde vooral waterwild, zoals bevers, otters en eenden. Er zijn echter ook overblijfselen van zwijnen en edelherten aangetroffen. Sporen van andere gedomesticeerde dieren dan honden ontbreken.

Alleen bereikbaar over water

Ondanks de uitgebreide fauna, was - de visvangst toch de belangrijkste bron van voedsel voor de mensen van de Midden-Steentijd in Hardinxveld-Giessendam. Uit de gevonden graatresten van vissen blijkt dat er vooral op snoek werd gevist. Door de moeras- en waterrijke omgeving moest voor het bereiken van de donken gebruik worden gemaakt van vervoer per kano. Gevonden overblijfselen van peddels en een kano, in combinatie met de aanwijzingen voor de aanwezigheid van veel water, bevestigen dit. De kano is ruim zevenduizend jaar oud. Hij is gemaakt uit een met een stenen bijlen uitgeholde de stam van een lindeboom en is vijf-en-halve meter lang en vijftig centimeter breed. Behalve deze voorwerpen zijn bij de opgravingen aan de Trijntje-donk onder andere ook een boog, een bijlsteel en werktuigen van vuursteen, bot en rendiergewei gevonden. De bewoning op de diverse donken in dit gebied bleef zo'n duizend jaar lang bestaan, maar de donk waarop Trijntje was begraven verdween onder invloed van het stijgende water rond 6700 jaar geleden onder een veenlaag.