Woltersum – geschiedenis

De geschiedenis van het dorp Woltersum begint al voor onze jaartelling. Van een overwegend agrarisch dorp werd het door de ligging aan vaarwater, meer en meer een handelskern. De aanleg van het Eemskanaal sneed de bebouwing van het dorp door midden. Ondanks een dalend inwonertal en de verdwijning van de middenstand staat Woltersum nog steeds op de kaart, met een school en een bloeiend verenigingsleven.

Woltersum heeft een eigen volkslied

“Doar aan de diek van ’t Eemskenoal
Doar ligt ons dörpke klain.
Het leven is doar wondermooi
Doar woont groag iederain….”.

Dorpje in de gemeente Ten Boer

Het kleine dorpje Woltersum is gelegen in de gemeente Ten Boer. Langs drie toegangswegen is het plaatsje te bereiken. Dat zijn twee landelijke kronkelweggetjes vanuit het gehucht Wittewierum en vanuit het hoofddorp Ten Boer en de weg langs het Eemskanaal vanaf de Bloemhofbrug. De ondergrond van de laatst genoemde weg is erg slecht en zorgt voor de nodige problemen.

Woltersum ligt beneden de zeespiegel

Het pittoreske Groninger dorpje kent een lange geschiedenis. Zo’n vijfhonderd jaar voor Christus was er al sprake van bewoning rond een wierde of oeverwal. De mensen zochten het hogerop om zich te beschermen tegen hoog water, want Woltersum ligt beneden de zeespiegel. Oorspronkelijk vonden de bewoners een bestaan in de agrarische sector. Veel later is de wierde afgegraven en veranderde het wierdeterrein in landbouwgrond.

Waltershem

Woltersum werd vroeger Waltershem of ook wel Waltersum genoemd. Het ligt voor de hand, dat het daarmee werd vernoemd naar iemand met de naam Walter. Hem kan verwijzen naar heem, zijn bezit in de vorm van huis of erf. Vermoedelijk lag dit op de wierde. Het dorp ontstond in de nabijheid van deze verhoging.

Gunstige ligging

Doordat het plaatsje aan twee watertjes was gelegen, te weten de “Woltersumer Ae” en de “Lustige maar” kwam ook al gauw de handelsgeest bij de bewoners naar boven. Deze maren hadden in het verleden een behoorlijke breedte. Nadat het Eemskanaal in gebruik werd genomen in 1876, hadden deze watertjes geen functie meer en werden ze afgesneden. Een klein stukje van de “Lustige maar” is nog te zien achter het voetbalveld. De “Woltersumer Ae”, tegenwoordig vaak “Daipke” genoemd is afgedamd, maar loopt nog wel door het dorp. De til, ook wel aangeduid als witte brug heeft sinds kort de status van beschermd monument.

Woltersum vermeld in geschreven bronnen

Kroniek abt Menco

Woltersum komt in de dertiende eeuw in geschreven bronnen voor. In 1238 wordt er in het aangrenzende Wittewierum gewerkt aan de bouw van een kerk. De helft van het aantal werklieden dat daarbij was ingeschakeld kwam uit Woltersum (kroniek Menco, derde Abt van Wittewierum).

Storm in 1262

Tijdens een grote storm met overstromingen in 1262 werd de sluis bij Garrelsweer weggeslagen. Kloosterlingen en Woltersummers werkten zij aan zij aan het herstel.

Borgen

Bij het dorp hebben in ieder geval twee borgen gestaan, te weten de Ackingaheerd en het Glimmerhuis (ten oosten van het dorp).

Ackingaheerd

De Ackingaheerd moet er slechts kort hebben gestaan omstreeks de vijftiende eeuw. Dit zou door de vetkopers zijn verwoest. Maar ook daarvoor omstreeks 1385 heeft er mogelijk al een steenhuis gestaan van Nycolaus, hoofdeling te Woltersum.

Glimmershuis

Het Glimmershuis dateerde van latere datum, namelijk de zeventiende eeuw. Het stond vlakbij het dorp. Dit huis dankte zijn naam vermoedelijk aan Jacob Joosten Glimmer. Hij kocht heerden en landerijen in het dorp, plantte bomen langs de westzijde van het diep en op zijn grond langs het kerkepad liet hij huizen bouwen. Hij overleed in 1646. Nadat de borg verschillende andere eigenaars kende werd het uiteindelijk met alle rechten aan de stad Groningen verkocht. In 1735 werd het op afbraak verkocht.

De burchtheer

Het dorpsleven stond onder invloed van de burchtheer, die als adelijke beschikte over allerlei rechten, zoals de benoeming van predikanten, kosters en schoolmeesters, het jacht –en visrecht, maar ook was hij redger. Hij zorgde voor rechtspraak. De plaats waar de straf werd uitgevoerd (richtplaats) stond aan de grens van het eigendom van de burchtheer. In Woltersum was dat aan de Kollerij. De Kollerijweg dankt hieraan zijn naam.

Eemskanaal doorsnijdt het dorp

De aanleg van het al genoemde Eemskanaal had een grote impact op het kleine dorp, omdat het dwars door de bebouwing heen werd gegraven. Ook de verbreding van het kanaal trof het dorp. Dertien woningen moesten worden ingeleverd.

Bezienswaardigheden

De houtzaag- , koren- en pelmolen Fram uit 1867 is het boegbeeld van het dorp. Daarnaast is ook de Nederlands Hervormde kerk uit 1837 kenmerkend voor het dorpsgezicht.

Leegloop plattelandsdorp

Net als veel plattelandsdorpjes heeft ook Woltersum te maken met een dalend inwonertal. De middenstand is vrijwel verdwenen. De basisschool heeft zich nog weten te handhaven en het dorp kent een bloeiend verenigingsleven.

Toepasselijk couplet van het volkslied

"... Doar in dat mooie dörp aan diek
Doar vuilt het volk zuk ain.
Bie sport of aander feestlekhaid
ontbrekt er vast nait ain...".