Boren naar Nederlandse legende; de Brittenburg

Er zijn archeologische onderzoeken gaande aan de kust van Katwijk. Dat zou onder anderen informatie moeten opleveren over de Brittenburg; een legendarisch fort dat door de Romeinen zou zijn gebouwd en dat zelfs op een oude kaart uit die tijd wordt getoond. De resten zijn echter nooit gevonden.

Finaal onderzoek moet uitkomst bieden

Schotland heeft zijn Loch Ness, de Himalaya de Verschrikkelijke Sneeuwman, Midden-Amerika Eldorado. Nederland moet het doen met de resten van een fort dat ooit door de Romeinen zou zijn gebouwd. Een castellum (kasteel) dat de grens (limes) afsloot die langs het toenmalige Romeinse rijk liep en bescherming bood tegen 'barbaren'. Het is ingetekend op de oudst bekende Romeinse kaart van de toenmalige wereld. Daarvan hangt een kopie uit 1300, de Peutingerkaart genaamd, in Wenen. Het origineel is nooit gevonden. De middeleeuwse kaart geeft onder anderen de grens van het Romeinse Rijk weer tot aan de Noordzeekust, en laat een fortificatie zien op de plaats waar Katwijk nu ongeveer ligt. Ongeveer, inderdaad. Het geeft eigenlijk niet precies de locatie weer, want de kustlijn veranderde waar je bij stond en de uitwatering waaraan het fort is gebouwd is in de loop der tijden nogal eens door verzanding van de monding verlegd. Dat wordt zoeken met de ogen dicht als je het wilt vinden. Als het er al ligt. In professionele kringen wordt de echtheid van de kaart namelijk betwist. Locaties zijn niet duidelijk, namen komen niet overeen met bestaande kennis; kortom de kaart klopt van geen kant. Dus ligt het voor de hand dat de Peutingerkaart wel eens verzonnen zou kunnen zijn, en als de kaart is verzonnen dan is het fort wellicht ook verzonnen. Anderzijds is het logisch dat er een fortificatie op die plek heeft gestaan, onder anderen als een punt om tol te kunnen heffen voor in- en uitvoerende (zee)schepen. De legende van de Brittenbrug wordt alleen maar sterker door dit soort ter discussie staande informatie. Hard bewijs werd tot op heden niet geleverd.

Caligula

Pas in 1401 wordt voor het eerst de Brittenburg genoemd als Borch te Bretten. De kennis over de kaart die dan net een eeuw oud is, sijpelt langzamerhand door naar de 'gewone' man en is zo grond geworden voor de legende. De ruïne wordt ineens gezien en wel eind 15e eeuw. 30 jaar later komt de hele ruïne nota bene volgens ooggetuigen weer bloot te liggen. De legende raakt op stoom. In de 16e eeuw is zelfs een landmeting gedaan en die geeft aan dat het fort zo'n kilometer van de kerk van Katwijk is te vinden. Tevens werd de vorm nu bekend; een vierkant waar later weer van gezegd wordt dat het ooit de onderkant is geweest van een vuurtoren opgericht door de opperbevelhebber ter plekke, Caligula. In elk geval geen fort, maar een overwinnigsteken dat dienst kon doen als vuurtoren. Langzamerhand komen we in romantischer tijden en beginnen mensen artefacten te verzamelen en rariteiten. Zo'n geheimzinnig en verdwenen fort, dat soms is gezien of zelfs betreden, maar nooit deugdelijk gedocumenteerd door verschillende getuigen, is dan een uitgelezen object om die hobby op uit te leven. Alle Brittenburcht-vondsten, die door handige jongens aan de verzamelende beau monde van toen werden verkocht, en waarvan er een aantal te vinden is in het Haagse museum Meermanno, zijn zeker bewezen niet afkomstig van iets dat de Brittenburg zou zijn. Sterker nog; er zijn helemaal geen tastbare bewijzen van een fort of zelfs ook maar een basis van een vuurtoren. Geen kannetjes, geen munten, geen lepel, geen stenen van de ruïne die zijn hergebruikt voor de huizen van Katwijk aan de Rijn zoals in die dagen te doen gebruikelijk is en die nu terug te vonden zouden zijn......helemaal niets. En toch doen steeds weer verhalen de ronde over het boven water komen van resten van een gebouw.

Verzwolgen dorp

Zelfs in 1954 werd er nog melding gemaakt van een blik op de resten. Vissers verhalen ook nu nog dat hun netten worden kapot getrokken op bepaalde locaties in de Noordzee. Nooit wordt die locatie vastgelegd. Stenen worden naar eigen zeggen overboord gegooid. Anders dan bij het 'vissen' naar de altaren van Nehalennia nabij de Colijnsplaat in de jaren zestig door het Rijksmuseum van Oudheden. Daar werd bij wijze van spreken bij elke networp een eeuwenoud altaar van de bodem gevist. Van de Brittenburg nog geen kiezelsteentje. De legende wordt daarom meer en meer een legende. Maar heeft men dan altijd niks gezien ? Nou, er kan wel degelijk iets boven het water hebben uitgestoken en vissers kunnen inderdaad met hun netten zijn blijven vasthaken aan stenen. In de loop van de eeuwen is het vissersdorp meerdere keren door rampen getroffen. De kerk die nu terzijde van de kustgemeenschap staat was in oude tijden het middelpunt van het dorp. Een deel van de visserswoningen is ooit door de zee verzwolgen. De Brittenburg zou zo maar de resten van huizen kunnen zijn die rond de kerk hebben gestaan. Het huidige onderzoek kan meer zekerheid geven of dat zo is. Afwachten of de ze speurtocht ons iets zal brengen, maar brengen zal het zeker iets al was het maar dat de legende voort blijft bestaan.