Urinetown, een musical die meer is dan alleen vermaak

In 2001 lanceerden Greg Kotis en Mark Hollmann de musical Urinetown op Broadway. Deze komische musical bevat talloze verwijzingen naar reeds bestaande musicals zoals Les Miserables, Chicago en West Side Story. Het idee voor de musical is ontstaan toen Greg Kotis in Europa moest betalen om naar de wc te gaan. Wat volgde was een absurde musical met oog op het milieu en watertekort. Waar gaat deze bijzondere musical over en welke boodschap draagt het met zich mee?

Een paar feitjes

• Schrijver/regisseur: Greg Kotis en Mark Hollmann
• Titel: Urinetown
• Jaar van productie: 2001
• Voor het eerst opgevoerd op: Broadway
• Lyrics/muziek: Mark Hollmann
• Tekst: Greg Kotis
• Gebaseerd op het boek: Urinetown
• In het Nederlands heet de musical: Zeikstad (2009)
• Prijzen: Tony Award for Best Book en Tony Award for best Score

Wie zijn de belangrijkste personages van de Broadwayproductie?

• Officer Lockstock - De politieagent / gespeeld door Jeff McCarthy
• Little Sally - Het kleine meisje (zij staat op de inleidingsafbeelding) / gespeeld door Spencer Kayden
• Bobby Strong - De held van het verhaal / gespeeld door Hunter Foster
• Hope Cladwell - De dochter van de baas van het gigantenbedrijf de UGC (UrineGoodCompany) / gespeeld door Jennifer Laura Thompson
• Caldwell B. Cladwell - De eigenaar van de UGC, hij moet en zal het water besparen / gespeeld door John Cullum
• Penelope Pennywise - De eigenaar van het lokale toiletbedrijf in Urinetown / gespeeld door Nancy Opel

Waar gaat de musical over?

Het is niet het meest ideale toekomstscenario: een watertekort. Al twintig jaar heerst er een flinke droogte. Wie moet dat gaan oplossen? Mensen zijn afhankelijk geworden van de grote baas van de UGC, Urine Good Company. Deze ene meneer Caldwell B. Cladwell regeert met harde hand over de huidige watervoorziening. Het is zijn taak om het watertekort zo lang mogelijk uit te rekken. Hij doet dit door mensen forse bedragen te laten neertellen, om naar de openbare wc te gaan. Miss Pennywise controleert of er door de inwoners van Urinetown wel wordt voldaan aan de hoge betalingen. Wie niet kan voldoen aan de betaling of openbaar wildplast, wordt verbannen naar Urinetown. Het is bekend dat mensen die daarheen worden verbannen niet meer terugkeren.

Een klein meisje (zie inleidingsfoto) genaamd Little Sally ziet het allemaal gebeuren en vertelt samen met een politieagent Officer Lockstock het hele verhaal. Gedurende de hele musical zijn zij de vertellers van het verhaal. Daarnaast beschrijven ze de held van het verhaal genaamd Bobby Strong. Hij is degene die samen met veel andere ontevreden 'toiletbezoekers' in opstand komt tegen de wanbetalingen die zij volgens de UGC moeten verrichten. Maar tegelijkertijd werkt Bobby Strong voor de UGC, omdat hij bij een openbare toilet in dienst treedt. Tot overmaat van ramp wordt Bobby Strong verliefd op de dochter van de megalomane Caldwell B. Cladwell. Zij heet Hope. Nu moet hij kiezen tussen zijn hart volgen of doen wat juist is, namelijk de mensen helpen om van het watertekort af te komen. De enige mogelijkheid om dat te doen, is door in opstand te komen tegen de hoogste baas van Urine Good Company.

Genre

Het is een musical uit het genre van de sociale satire. Dat is een genre dat bij uitstek maatschappelijke kritiek levert, denk maar aan het dierenfabeltje Reinaert de Vos. Dit toneelstuk gaf kritiek op de standenmaatschappij uit de Middeleeuwen. Hoewel dit episch dichtstuk als het hoogtepunt van de Nederlandse middeleeuwse literatuur geldt, is het een voorbeeld voor sociale satire. Urinetown stamt echter niet uit de dertiende eeuw, maar is een musical die kritiek levert op de tijd van nu. De musical levert kritiek op de bestaande maatschappelijke verhoudingen zoals megabedrijven die veel macht hebben in deze wereld. Ook kijkt de musical kritisch naar dingen als corruptie, het volgen van je hart of verstand en het milieu.

Wat maakt de musical uniek?

Doorbreken van de vierde wand

De acteurs praten tijdens de musical tegen het publiek. Hiermee wordt er een zogeheten vierde wand doorbroken. Hiermee spelen zowel de makers als de acteurs met de verwachtingen van de kijker. De vierde wand kan simpelweg worden omschreven als een onzichtbare muur tussen de toneelspelers en het publiek. Bij het doorbreken ervan kan het of zijn dat een toneelspeler zich direct tot het publiek wendt. Maar het kan ook zijn dat een toneelspeler zich bewust is van zijn rol als toneelspeler. Dit houdt bijvoorbeeld in dat in de musical Urinetown de acteurs alvast spreken over wat er gebeurt in de volgende akte of een opmerking maken over hun eigen personage. Om dit te verduidelijken een paar voorbeelden van het doorbreken van de vierde wand.

Officer Lockstock bij het begin van de musical
Al in de eerste zin die Officer Lockstock uitspreekt, wordt de vierde wand doorbroken. 'O, hello there, and welcome in Urinetown. Not the place of course, the musical,' waarbij hij een overdreven gebaar maakt. Het feit dat hij aankondigt dat er een musical komt, zorgt voor een amusante verwarring bij het publiek en het doorbreken van de vierde wand. Ook kondigt Officer Lockstock aan dat de er veel symboliek in de musical zal voorkomen en legt hij uit dat pas in de tweede akte duidelijk wordt waar Urinetown voor staat. Het doorbreken van de vierde wand gaat vaak gepaard met humor. Dit ontstaat doordat het publiek niet gewend is dat personages in een musical zich ervan bewust zijn in een musical te spelen.

Tegen het einde van de eerste akte
Op het moment dat Officer Lockstock de ontstane opstand de kop in wil drukken, grijpt Little Sally in. Zij staat eerst bij de groep opstandelingen, maar komt algauw op de voorgrond van het toneel. Little Sally knoopt een gesprek aan met Officer Lockstock over wat er allemaal gaande is. Zij krijgt van de politieagent te horen dat het einde van de eerste akte nadert, waarbij er een groot dans- en zangspektakel zal plaatsvinden. Officer Lockstock reflecteert op wat er eigenlijk komen gaat volgens het script en doorbreetk hiermee de vierde wand. Toneelspelers horen dit normaal gesproken niet bespreekbaar te maken en dit zorgt daarom voor verwarring bij het publiek. De illusie dat personages op het podium zich niet bewust zijn dat ze op een podium staan is dan doorbroken.

Welke bijzondere boodschap heeft Urinetown?

Urinetown the Musical is een sociale satire , omdat de musical commentaar geeft op de huidige maatschappelijke verhoudingen. Vaak is humor hét exponent dat zorgt dat sociale satire kan slagen. Doordat er vaak een absurde veronderstelling wordt ondergaan – dat alle toiletten in heel de wereld worden geregeld door één megabedrijf – kan de toeschouwer zich herkennen in zijn huidige 'misschien absurde' situatie. Het theater wordt via het medium musical gebruikt om dingen als corruptie, de macht van bedrijven, het milieu en de scheiding tussen arm en rijk bespreekbaar te maken. Niet alleen het bespreekbaar maken maar ook het toegankelijk maken van grote vraagstukken voor een groot publiek is de taak geweest van de makers van Urinetown.

Wist u dat?

Veel liedjes in de musical op muzikaal en choreografisch gebied iets weg hebben van andere musicals. Zo lijkt het slotnummer van de eerste akte op het lied 'One more day' uit Les Miserables en heeft het nummer 'Snuff that girl' veel weg van het nummer 'Cool' uit West Side Story. Tot slot heeft het nummer 'Run, Freedom, Run' veel weg van een parodie van een gospelnummer.