Het Magrittemuseum in Brussel opende zijn deuren in 2009

In Europa heb je wel enkele musea die volledig aan één schilder zijn gewijd: in Barcelona aan Joan Mirò, in Bern aan Paul Klee, in Amsterdam aan Van Gogh. Na het Magrittehuis in Jette, waar Magritte jarenlang woonde, is er nu een volledig aan hem gewijd museum aan het Koningsplein te Brussel. België en Magritte: het is het perfecte huwelijk als je weet dat René Magritte het icoon van het surrealisme is.

Wie kent Magritte niet?

Iedereen kan voor de vuist wel enkele werken van de Belgische schilder opnoemen of zich minstens enkele doeken voor ogen halen: Ceci n’est pas une pipe bijvoorbeeld of Het Rijk der Lichten of De Grote Familie. De amateur kunstliefhebber zal er wellicht nog een schepje bovenop kunnen doen met De Geheimzinnige Speler misschien of Het Geheugen en een pak meer in het hoofd.

Het ontstaan van een museum

Een groot deel ervan is nu permanent in het Magrittemuseum te Brussel te bezichtigen. Niet het hele oeuvre jammer genoeg, maar dat is ook niet verwonderlijk gezien de internationale erkenning van de schilder van wie sommige topwerken in de grootste musea ter wereld hun plaats hebben gevonden.

Maar toch valt er veel moois te bewonderen in het voormalige Hotel Altenloh. Door een samenwerking tussen de overheid en een privésponsor werd het gebouw, een van de vleugels van de Koninklijke Musea van de Schone Kunsten, helemaal gerenoveerd. De energiegroep GDF-Suez kwam over de brug met 6,5 miljoen euro voor renovatie, verbouwing en inrichting van het gebouw terwijl de Belgische staat met 1,2 miljoen euro de renovatie van de buitengevels bekostigde en voor de installatie van een lift zorgde. Hieraan werd acht maanden gewerkt. Het gebouw werd voorzien van 16m2 zonnepanelen en 300 m2 thermische schermen. Er werden 600 spots geInstalleerd op laagspanning en er werd een besparing van 30% op het elektriciteitsverbruik gerealiseerd.

Het universum van een genie

De wereld van Magritte is een magische, verwarring zaaiende wereld. Op zich schildert hij doodgewone voorwerpen als daar zijn: een pijp, een appel, een paraplu, een bolhoed of vogels zoals de duif of de arend, of landschappen (de zee, een berg) of (delen van) huizen of mensen ((zaken)mannen, een (zijn) vrouw). De combinatie van deze elementen, zelfs het in elkaar verweven ervan schept verwarring, slaat ons met verbijstering. Magritte stelt dingen in vraag, kaart het probleem van de conceptie der dingen aan en trekt dit door tot in het absurde door bijvoorbeeld woorden te schilderen in plaats van de voorwerpen die ze benoemen. Het daagt de toeschouwer uit om na te denken over de wereld om ons heen. Wat is waar en wat is niet waar? Hoe objectief is het beeld dat wij van de realiteit hebben? Tegelijkertijd snijdt hij het universele thema van de relatie tussen de schilderkunst en de werkelijkheid aan.

De mysteries van een schilder

Het aangezicht van menig personage op Magrittes schilderijen is niet te zien omdat een voorwerp het bedekt (een appel, een pijp) of omdat het gesluierd is of gewoon omdat de persoon met de rug naar de toeschouwer afgebeeld staat. De sluier in zijn werk gaat terug op de dood van zijn moeder die zelfmoord pleegde door verdrinking en werd opgevist met een door haar nachtkleed versluierd gelaat.

Het is een techniek die doorheen zijn hele werk loopt: een voorwerp verbergt een ander of vervangt het, achter wat je ziet zit iets anders verscholen, met andere woorden: alles wat je ziet en ervaart is relatief en kan ook op een andere manier worden geïnterpreteerd. Magritte visualiseert de kern van alle (goede) kunst: je ziet niet wat je ziet, alles is gelaagd, ceci n’est pas une pipe.

Als je dan ook nog weet dat Magritte gefascineerd werd door detectiveverhalen en politieseries, baart het geen verwondering dat er een zeker mysterie rond zijn personages waart.

De persoon Magritte

Zo mysterieus en verwarrend zijn schilderijen zijn, zo saai en alledaags was zijn leven: een burgermannetje dat hoofdzakelijk in Brussel woonde en werkte en trouwde met zijn grote jeugdliefde.

Oorspronkelijk was hij ontwerper van reclameaffiches en werkte hij ook nog als tekenaar van patronen voor behangpapier. Vandaar zijn rechtlijnige, precies afgeboorde doeken. Geen grootse, overweldigende schilderkunst als Rubens of Van Gogh maar eenvoudige, realistische afbeeldingen, weliswaar met een uit het evenwicht brengende, onconventionele inslag.

Achter het afstandelijke

Magrittes schilderijen lijken koud, afstandelijk en zonder gevoel, maar toch bezitten ze een soort van aparte poëzie die je zoetjes doen wegdromen (Grote Familie, Zwarte Magie).

Ook een bepaalde vorm van humor is hem niet vreemd (Het Onmogelijke Proberen, De Filosofische Lamp). De geïnteresseerde bezoeker zal nog zovele andere aspecten in zijn schilderijen ontdekken. Het is eigen aan een groot schilder dat hij zijn publiek aanzet om zijn werk te doorgronden en te duiden.

Praktisch

In het nieuwe Magrittemuseum aan het Koningsplein, dat een oppervlakte van 2000m2 beslaat, kan men sinds 2 juni 2009 meer dan 270 kunstwerken en archiefstukken gaan bekijken. Naast zijn bekende werk (200 schilderijen, olie op doek, gouaches, tekeningen, beeldhouwwerken en beschilderde voorwerpen) zijn er ook 10 reclameaffiches, 10 muziekpartituren, brieven (en een prachtig geschreven liefdesgedicht) en 40 foto’s tentoongesteld en kun je er films bekijken die door Magritte zelf werden geregisseerd. Het bezoek aan de tentoonstelling, die chronologisch werd opgebouwd, start op de derde verdieping.

www.musee-magritte-museum.be

Lees verder

• Het Magrittehuis in Jette