Schilderkunst: "Musique aux Tuileries" van Edouard Manet

"Musique aux Tuileries" is een schilderij gemaakt door Edouard Manet in 1862. Het schilderij heeft een afmeting van 76 centimeter bij 118 centimeter en is gemaakt met olieverf op doek. Dit bekende schilderij behoort tot het realisme; een stroming binnen de kunst.

De voorstelling en de betekenis

Het schilderij laat een feest zien. Gezien de bomen die Manet erbij heeft geschilderd, heeft het feest zich hoogst waarschijnlijk afgespeeld in een bos. Het feest is duidelijk bedoeld voor de onderlaag van de samenleving; enkel de rijke mensen zijn aanwezig. Dit is te zien aan een aantal elementen in dit schilderij.

Allereerst gezien de kleding die men draagt in dit schilderij. De heren zijn chique gekleed met zwarte pakken en een hoge zwarte hoed. Veel mannen hebben een gekapte baard of een snor en staan er statig bij. De vrouwen dragen kleine dameshoedjes of hebben hun haren netjes opgestoken. De twee vrouwen op de voorgrond dragen een lichte jurk en hebben allebei een lichtblauw hoofddeksel met een strik onder het hoofd. De vrouw rechts heeft nog een extra lapje transparante stof voor haar gezicht dat is bevestigd aan haar hoofddeksel. Daarnaast heeft de vrouw een waaier in haar hand om zichzelf koel te houden. Ook dit is een voorwerp dat symbool staat voor de rijke laag van de bevolking; de dames zijn van goede komaf. De twee kinderen die naast de vrouwen spelen, dragen bovendien nette jurkjes. Naast de spelende kinderen ligt een chique paraplu op de grond die gezien de mooie weersomstandigheden waren bedoeld als bescherming tegen de zon.

Gedacht kan worden dat de hoofddeksels, zonnekleppen en paraplu’s zijn bedoeld tegen de zon en met name tegen het bruin worden. Dit schilderij stamt nog uit de periode dat de vrouwen probeerden hun huid zo blank mogelijk te houden; een gebruinde huid werd geassocieerd met hard werken, arm zijn, landarbeiders, et cetera. Ten tweede vallen de stoelen in het schilderij op. Deze stoelen zijn hoogst waarschijnlijk gemaakt van ijzer. De krullen aan de poten en in de rugleuning geven de stoelen een chique karakter. Dit schilderij geeft een samenkomst weer van de rijke laag van de bevolking. Zij vieren een feest in het bos en hebben hier – zoals de titel al doet vermoeden – muziek bij.

De wijze van maken

Het schilderij is geschilderd in de impressionistische stijl en dat gaat gepaard met een aantal concrete kenmerken. Allereerst is te zien dat dit schilderij een vrij snelle toets heeft. Manet heeft niet met al teveel detail geschilderd. Vooral bij de bomen heeft hij vooral gebruik gemaakt van kleurvlekken die de textuur van de boom suggereren. De gezichten zijn wel erg duidelijk te onderscheiden, maar zij vertonen geen verdere emoties of uitdrukkingen.

Manet heeft met het schilderen erg gelet op de lichtval. Dit is onder andere te zien op de jurken die de dames op de voorgrond dragen. Hier is bijvoorbeeld duidelijk te zien dat het licht op de voorkant valt en het gedeelte bij de rug bevat schaduw. Er is veel contrast tussen lichte en donkere kleuren. De schildering bevat veel donkere kleuren zoals het donkere groen en bruin van de bomen, maar vooral ook gezien de kleding van de mensen in de schildering. Vooral de mannen zijn veelal zwart gekleed. Er is echter wel contrast met de jurken en broeken van de mensen.

De kleuren zijn vooral koud, maar hier en daar zijn ook warme accenten te herkennen. Dit is onder andere te zien aan de rode strik van een van de spelende meisjes op de voorgrond.
De bedoeling van de maker

Manet wilde een impressie geven van het feest waar hij – als gast? – bij aanwezig was. De voorstelling heeft hij niet geïnterpreteerd; het is goed te zien dat hij enkel de werkelijkheid heeft weergegeven. De mensen zijn duidelijk doch vlot geschilderd; in hun gezichten is geen emotie af te lezen.

Voor wie het is gemaakt

Dit schilderij is waarschijnlijk niet specifiek voor een bepaald persoon gemaakt maar meer een algemeen schilderij voor een breed publiek. De stijl die Manet hanteert in dit schilderij is betrekkelijk nieuw. Dit schilderij wordt gerekend tot een van de eerste impressionistische schilderijen en wij vermoeden dat Manet met deze nieuwe stijl een statement wilde maken naar de kunstwereld toe.

Relevantie, functie en zin met betrekking tot de tijd waarin het werk is ontstaan

Tot ongeveer 1860 heerste het realisme in de kunstwereld. Hierin kregen vooral de vaak slechte sociale omstandigheden de aandacht. Veel schilderijen dienden als aanklacht tegen de armoede die heerste. Dit schilderij uit 1862 stamt dus eigenlijk nog uit de periode van het realisme, maar hier wordt voor het eerst weer expliciet aandacht geschonken aan de rijke laag van de bevolking. Dit schilderij is heel duidelijk een statement richting het realisme; Manet maakt een einde aan de ellendige taferelen die men schilderde in het realisme.

Redenen waarom dit werk tot het impressionisme wordt gerekend

Verschillende kenmerken van het impressionisme zijn te herkennen in dit schilderij. In de eerste plaats zien wij een snelle toets in het gebruik. Dit is echter nog wel verwaarloosbaar in vergelijk met impressionistische werken uit de jaren erna; dit schilderij is een van de eerste impressionistische schilderijen en dat is ook te zien aan bijvoorbeeld de toets. Latere werken van het impressionisme zijn nog vluchtiger van aard en bevatten minder detail dan dit werk van Manet. Een ander belangrijk kenmerk van het impressionisme is de fotografische afsnijding. Ook deze afsnijding is duidelijk te zien in dit schilderij. Verder heeft Manet een begin gemaakt met het licht-donkercontrast in de schildering. De lichtval is goed te zien aan de bomen en aan de kleding van de mensen.

De relatie met andere kunststromingen

Wat betreft de manier van schilderen kan nog duidelijk de invloed van het realisme worden herkend; de voorstelling is duidelijk en met behoorlijk wat detail geschilderd. Echter de voorstelling is een duidelijke reactie op de akelige voorstellingen die het realisme vooralsnog maakte. Men verweet Manet wel eens om zijn nietszeggende voorstellingen; in het realisme had het schilderij met diens voorstelling een functie zoals een uiting van ongenoegen of een aanklacht tegen de maatschappij. Dit schilderij geeft enkel een feest weer van een rijke bevolkingslaag en heeft verder geen dieperliggende bedoeling.

Volgens onderzoekers is de relatie met het Japonisme ook te zien in dit schilderij. Manet was gefascineerd door de Japanse kunst. Enkele kenmerken hiervan zijn het maken van patronen met kleurvlekken, gebruik van veel zwart en een vlakke en schematische tekening van gezichten. Deze elementen zijn goed te herkennen in dit schilderij. De kleurvlekken allereerst zie je terug in de bomen en de structuur van het bladerdek. Het gebruik van zwart is erg overheersend in dit schilderij. Tot slot zie je het vlakke en schematische tekenen terug in de gezichten van de mensen. Er wordt gezegd dat Manet zich hierbij vooral heeft laten inspireren door de Japanse kunstenaar Katsushika Hokusai.

De waardering

Manet kreeg in eerste instantie vooral kritiek op zijn schilderijen. Hij schilderde volgens velen nietszeggende schilderijen waar geen verdere boodschap in zat. Dit was nieuw voor de mensen omdat zij gewend waren aan de realistische schilderijen die zich vooral richtten op de sociale ongelijkheden en de misstanden in de samenleving.

Echter is hij wel aanstichter geweest van het ontstaan van een nieuwe stroming; het impressionisme. Schilders als Degas hebben zich toegewijd aan het impressionisme en hebben zo voortgeborduurd op de ideeën van Manet. De waardering is dus waarschijnlijk langzamerhand gekomen en mondde uit in een erkende stroming genaamd het impressionisme.