Schuttersfeest Den Ouwe Limburger

Het Oud Limburgs Schuttersfeest (OLS) of ‘Den Ouwe Limburger’ is een jaarlijkse schietwedstrijd die gehouden wordt tussen schutterijen van Belgisch en Nederlands Limburg. De eerste wedstrijd die ressorteerde onder de naam OLS werd georganiseerd in 1906 en is uitgegroeid tot een massaspektakel. Bijzonder aan ‘Den Ouwe Limburger’ is dat de winnaar van de wedstrijd de eer krijgt het treffen van het volgende jaar te mogen organiseren. Op die manier is het OLS een soort ‘derby’ der Lage Landen.

Ontstaan van schuttersgilden.

De schutterij was een soort burgerwacht en ontstond in de middeleeuwen ergens in de 14de eeuw. Ze bestond uit burgers om stad of gemeente te beschermen bij aanvallen en zorgde voor ordehandhaving bij oproer, rampen of hoog bezoek. In feite waren zij de voorlopers van de huidige politie. Het adjectief ‘gilde’ lijkt wat te veel eer omdat het korps vooral bestond uit vrijwilligers van alle strekkingen, terwijl echte gilden streng besloten verenigingen waren van vaklieden. Ze hadden vaak een uitgesproken religieus karakter, maar ook het sociale aspect speelde een niet te verwaarlozen rol. De term ‘schutterij’ is afgeleid van het werkwoord schieten en heeft niets te maken met ‘beschutten’, zoals soms verkeerdelijk wordt aangenomen.

Overgang naar schuttersverenigingen

De historische schutterijen gleden stilaan af naar folkloristische verenigingen. Een echte revival was er in de 19de eeuw en het prijsschieten werd een wedstrijdelement om met elkaar te wedijveren. Ook werden er elementen aan de verenigingen toegevoegd die er in eerste instantie niet veel mee te maken hadden zoals drumbands, muziekkapellen en marketentsters. Mede daardoor is het ook voor de jeugd een aantrekkelijke vrijetijdsbesteding geworden en mogen de schuttersgilden zich blijven verheugen in de aanvoer van vers bloed.

De optocht

Het OLS vangt aan met een uitgebreide folkloristische stoet, bestaande uit circa 165, in gepaste outfits gestoken schuttersverenigingen, al zijn deze niet altijd historisch verantwoord. Valse baarden zijn ook van de partij en het geheel heeft iets van een enscenering van een napoleontische veldslag. Voorop lopen de ‘bielemannen’ of ‘sappeurs’ met leren voorschoot, woeste baard en een kolbak (berenmuts), oorspronkelijk waren ze een soort terreinverkenner of pionier. Ook zijn daar de bordjesdragers, jonge ‘mennekes’ die een plakkaat dragen met de naam van hun vereniging. Daarachter volgen dan drumbands, fanfares, hoornblazers, vaandeldragers en marketentsters. Verder lopen er in de stoet nog de koning (topschutter van iedere deelnemende vereniging), de keizer (titel na drie achtereenvolgende jaren koning te zijn geweest), officieren en tenslotte de geweerdragers of fuseliers. Een jury keurt de troepen en kent prijzen toe voor mooiste kostuum, defilé en andere categorieën.

De wedstrijd

Er wordt geschoten met een zware buks van 15 kilogram van kaliber 12 of 16 die speciaal ontwikkeld is voor de schutterijsport. Er zijn nog steeds wapenmakers die deze geweren maken, speciaal op maat voor de klant. Het wapen wordt op een aanlegpaal gelegd en men tracht van over een afstand van ongeveer twintig meter een serie kubussen (‘bölkes’ in het plaatselijk dialect) te raken van 15x15x15mm. Deze zijn bevestigt op een soort van hark of riek (raek) die op een hoge paal bevestigd staat. De kogels worden zelf gegoten door de schutters. Van elke schutterij zijn er zes deelnemende schutters. Mist een lid van het zestal, dan ligt het hele team er uit.

Den Um

Het zestal dat wint, krijgt een bronzen beeldje, de ‘Um’. Dit is afgeleid van de gevleugelde uitspraak, ‘we hebb'n um – we hebben hem!’ Hoofddeksels vliegen in de lucht, de vreugde is groot. De winnende schutterij mag (moet!) immers het volgende evenement organiseren. De winnaars mogen zich tevens verheugen in een hele resem wisselbekers en medailles en in mindere mate, geldprijzen. Het is de deelnemers echter vooral te doen om de eer en het samenzijn.

Tot slot

Het OLS is een gebeuren dat zeker de moeite waard is om eens meegemaakt te hebben. Het is een totaalspektakel met voor ieder wat wils. Het vindt ieder jaar in de zomer plaats en er is voldoende informatie op het internet te vinden omtrent plaats en datum. Er zijn ook nog andere schuttersfeesten in andere landen. Zo hebben Duitsland en Polen bijvoorbeeld ook een rijke schutterijtraditie. Maar men hoeft als Belg of Nederlander niet zo ver te trekken om een authentiek stuk folklore te zien dat trouwens in 2008 de status van nationaal immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen kreeg. In Nederland trouwens werd die status in 2014 verworven.