Aspasia uit Miletus

Aspasia uit Miletus was een geleerde en filosofe die door haar intelligentie een grote invloed had op de Atheense cultuur die in de 5de eeuw v.C. haar vrouwelijke onderdanen als tweederangsburgers behandelde. Ze gebruikte haar status om een school voor filosofie en rethoriek te openen. Ze staat ervoor bekend dat ze een enorme invloed had op leiders en filosofen als Perikles, Plato en Socrates.

Intelligente vrouw

Aspasia werd geboren omstreeks 470 v.C. in Miletus (Klein-Azië, nu Turkije) en overleed in 410 v.C. Omdat ze van Miletus stamde, was ze handig in het omzeilen van de beperkingen die Atheense vrouwen werden opgelegd. Vrouwen ontbeerden de basisrechten en werden van het openbare leven afgeschermd. Het gros van de Griekse vrouwen was ongeletterd en zou nooit welkom geweest zijn in de filosofische en academische kringen rondom Plato en Socrates. Aspasia kwam echter in het midden van de jaren 440 v.C. als een ontwikkelde vrouw in Athene toe, onderwezen door haar vader, Axiochos. Ze richtte een academisch centrum op voor de uitwisseling van ideeën die dienden als scholing van jonge vrouwen uit de hogere Atheense kringen.

Invloed

Aspasia’s geschriften en haar kennis van de filosofie en de lokale politiek zette de machtigste burgers van Athene, onder wie bekende schrijvers en denkers, ertoe aan om haar lezingen bij te wonen. Aspasia werd geloofd vanwege haar intelligentie en charisma en Socrates gaf in zijn geschriften toe dat zij zijn mentor in de rethoriek was. Ofschoon geen van haar geschriften overgeleverd werd vinden we verwijzingen naar haar terug in het werk van talloze gerenommeerde Oud-Griekse geleerden, die haar erkennen als hun muze.

Relatie met Perikles

Aspasia wordt vooral herinnerd door haar liefdesrelatie met Perikles, de leider van het democratische Athene, met wie ze een zoon had, Perikles de jongere. Omdat ze als zijn minnares zijn echtscheiding veroorzaakte, werd Aspasia door vele Atheners uitgespuwd, ook omdat ze volgens hen te veel politieke invloed uitoefende. Perikles en Aspasia trouwden nooit maar leefden wel samen en ze werd als zijn gelijke behandeld. Socrates en Plato gaven toe door haar beïnvloed te zijn. Haar invloed op haar gemaal bleek duidelijk in de rethorische stijl van Perikles’ befaaamde grafrede (430 v.C.) die hij uitsprak ter gelegenheid van de herdenking van de doden in het eerste jaar van de Peloponnesische Oorlog.

Aspasia in het kunstwerk Dinner Party van Judy Chicago

Haar plaats wordt gekenmerkt door elementen die gevonden werden in de kunst van het Oude Griekenland. Op haar bord vind je een bloemenmotief dat haar vrouwelijkheid suggereert met aardekleuren die ook in de kunst en de architectuur van de 5de eeuw v.C. werden gebruikt.

Op de tafellegger vind je verwijzingen naar de kledingstijl en de juwelen die zowel door mannen als vrouwen in Aspasia’s tijd werden gedragen. Een van de bekendste elementen uit de Griekse kleding is de chiton (vergelijkbaar met de Romeinse toga) waarnaar verwezen wordt door de gefronste uiteinden van de legger. Twee spelden in de vorm van bladeren bevestigen de gefronste stof aan de legger. Ze gelijken op de met juwelen versierde gespen die de Grieken gebruikten om hun kleding vast te hechten.

Op de achterzijde van de legger vind je zes kleine zwarte palmboompjes, geborduurd als een gestyleerde versie van kamperfoelie of een palmblad, een dominant motief in de Oud-Griekse schilderkunst en pottenbakkerij en gebruikt als architecturaal detail. Het patroon van de bloem aan de wijnstok dat in het goud, zilver en zwart aan de rand van de tafellegger werd gestikt, is een kopie van de motieven die op vele Griekse vazen en urnen werden teruggevonden. Dit patroon wordt herhaald in de verluchte letter ‘A’ aan de voorzijde van de legger.