De Maan godinnen Artemis en Hekate

Maangodinnen stammen uit oeroude mythologieën en zijn daarin traditioneel verbonden met de cultus van de Moedergodin. Deze gaat heel ver in de tijd terug. Drie Griekse schikgodinnen (Moirai): Klotho, Lachesis en Atropos sponnen in die tijd de draad van het leven van ieder individu. Gezamenlijk bepaalden ze dan ook de levensloop van zowel mensen als goden. Ze stamden af van de godin van de nacht (Nyx) en de wetsgodin (Themis). Uiteindelijk namen achtereenvolgens de Titanen en de Olympische Goden de hoofdrol over van de Moedergodin.

• Algemeen
• Artemis
• De maangodin Hekate
• De verering van Hekate

Algemeen

Maangodinnen, waarvan er talloze zijn, werden vooral aanbeden in archaïsche tijden. In Mesopotamië werd Sin (Nanna/ Su.en) als maangodin vereerd en Isis werd in Egypte aanbeden. De maan met zijn schijngestalten stond symbool voor het gevoelsleven en was zeer veranderlijk. Ze werd geassocieerd met het onbewuste, waaruit oerkrachten fantasie in stelling brengen om creatieve impulsen tot stand te brengen. De Maangodinnen werden onder meer vereerd in nachtelijke rituelen. Hieronder worden twee Maangodinnen nader omschreven.

Artemis

Dat was een van oorsprong uit Anatolië afkomstige zeer zelfverzekerde en populaire godin, alwaar het een vruchtbaarheidsgodin was. Ze verpersoonlijkte in Griekenland het leven in de vrije natuur, vandaar dat het verschil tussen de beide seksen wegvalt. Zijnde een deel van een tweeling, die uit een paring van Zeus met zijn minnares Lèto werd gebaard, was Artemis. Een en ander na de veelzeggende negen dagen van lijden, op de berg Kynthos gelegen op het eiland Dèlos. In oude tijden was dit eiland Ortygia genaamd. Van deze tweeling was zij de godin van de maan, terwijl haar broer Apollon onder meer de god van het licht werd. Net als haar broer trad ze op tegen overtreders van de wet. Artemis was ook godin van de fauna, jacht, van de havens, geneeskrachtige bronnen en geboortegodin (Eileithuïa, de vrije) en was patrones van Peiraieus, dat in 492 v.Chr. als nieuwe havenstad van Athene werd gesticht. Ook was ze één van de drie maangodinnen, waarbij ze net als Nergal stond voor de nieuwe maan, Selènè voor de wassende maan en Hekate, die meesteres over de maan in de onderwereld was. Haar attributen waren onder meer een pijl en boog, een gans, wilde (jacht) honden en de olijfboom. Haar symbool was de wilg (vruchtbaarheid) en ze werd altijd vergezeld door nymphen. Van oudsher werd ze vijandig bejegend door de evenzeer oude Godin Aphroditè.

De verering van Artemis

Oorspronkelijk werd Artemis vereerd met mensenoffers, zie het offeren van Iphigeneia bij de uitvaart naar Troje en de verering in de stad Sparta als Artemis Orthia. Artemis werd vooral aanbeden in het bosrijke Arkadië, alwaar ze gold als stammoeder, omdat één van haar bijnamen Kallisto was (de schoonste) en bij haar Arkas verwekt werd door de oppergod Zeus. Ook voor de Griekse kolonisten in Klein-Azië was zij heel belangrijk.

Tempels gewijd aan Artemis

Er werd voor Artemis een reusachtige tempel gebouwd door Croisus, koning van Lydia, in 550 v.Chr. Deze tempel had een afmeting van 110 x 55 meter. In 356 v.Chr. werd deze tempel (artemision) door brand verwoest. De aanstichter van een en ander was Herostratos. De tempel werd later weer opgebouwd. In Brauron (Attiká) werd een Dorische tempel voor haar gebouwd op een terrein vol met bronnen en in Sparta werd ze vereerd als Artemis Orthia. Haar tempels werden veelal opgericht in waterrijke gebieden.

De maangodin Hekate

Algemeen

Deze Godin was net als Lèto (Lato) en Artemis voortgekomen uit de Anatolische moedergodin, waarbij ze vooral vereerd werd in Lycië. In Griekenland werd ze reeds in de Pre-Helleense tijd aanbeden en in een latere fase allengs meer en meer vereenzelvigd met de heerseres over de onderwereld. Ze wordt in een mythe gelijkgesteld aan de Ugaritische Shapash, die Anath behulpzaam was in het terughalen van diens broer Baäl uit de onderwereld. In die capaciteit gaf ze ook les aan haar dochter Kirke en Mèdeia. Haar grootouders waren Phoibe en Koios en haar ouders Asteria en Perses. Ze symboliseert de schaduwkant. Daarnaast was ze ook aardgodin en godin van de opkomende en ondergaande maan, waardoor ze meerdere gezichten had (schijngestalten van de maan). Als vruchtbaarheidsgodin was zij mogelijk een nicht van Artemis en Apollon, al is in dit kader haar afkomst onduidelijk. Ze koos in de machtsstrijd tussen de Olympische goden en diens voorlopers de Titanen de zijde van de Olympische goden, waardoor ze haar macht kon behouden. Kronos, vader van Zeus, Rhea en Iapetos waren Titanen, teneinde ook tot een twaalftal te komen werden aan hen toegevoegd, Koios en Phoibe, Okeanos en Thetis, Hyperion en Theia, Themis, Mnemosyne en Krius.

De verering van Hekate

Hekate werd vooral vereerd op driesprongen vanwege het feit dat die gezien werden als trefpunten van schimmen. Haar gevolg bestond dan ook uit schimmen uit de onderwereld, slangen, raven en uilen. De wilg was echter haar symbool. Daarnaast was ze aard- en maangodin en als zodanig had ze liefdesavontuurtjes met de goden van de zee. Als offers werden haar honden, zwarte lammeren en honing aangeboden. Hekate had een drievoudige natuur en liet zich gelden als de hemel, de aarde en de zee. Ze is dan ook een oeroude godin en de eerste landbouwers vereerden haar reeds als maangodin. Ook werd ze middels altaren vereerd op marktpleinen van steden.