Silvius Brabo - de mythische held van Antwerpen en Brabant

De mythische figuur Silvius Brabo speelt een hoofdrol in veel oude verhalen over Antwerpen en Brabant. Het woord Brabant zou zijn afgeleid van de naam van deze held. Ooit zou Silvius Brabo een beruchte reus genaamd Druon Antigoon hebben vermoord. Aan dat verhaal zou de stad Antwerpen zijn naam danken. Op de Grote Markt van Antwerpen staat een fontein met een standbeeld ter ere van Silvius Brabo: de Brabofontein.

Biografie: Silvius Brabo

Wie was Silvius Brabo? Over zijn afkomst bestaan allerlei uiteenlopende en tegenstrijdige theorieën. Volgens sommige verhalen was hij een prins van Trojaanse afkomst, maar in andere verhalen wordt beweerd dat hij van allerlei andere adellijke geslachten afstamde. Soms wordt beweerd dat Silvius Brabo dezelfde persoon was als de mythische Zwaanridder. In andere versies van dit verhaal was hij echter een familielid van de Zwaanridder, of een bondgenoot van diens familie. Daarnaast bestaan er ook allerlei versies waarin de Zwaanridder en diens familie helemaal niet voorkomen.

Volgens veel versies van zijn levensverhaal zou Silvius Brabo geleefd hebben in de Romeinse tijd. Vaak wordt hij omschreven als een boezemvriend van de legeraanvoerder Julius Caesar. De auteurs van de oude versies van het verhaal over Silvius Brabo blonken niet uit in erg veel historische kennis, maar wel in veel fantasie. Zo wordt Caesar in diverse versies beschreven als een zoon van keizer Augustus. In werkelijkheid was Augustus juist een adoptiezoon van Caesar.

Legeraanvoerder of eenzame ridder

In sommige versies is Silvius Brabo ook een Romeinse legeraanvoerder, die samenwerkt met zijn vriend Julius Caesar. Zo zou Brabo als legeraanvoerder een grote rol hebben gespeeld bij de verovering van Brittannië door de Romeinen. In andere versies is hij juist een dolende ridder die in eenzaamheid zijn heldendaden verricht.

Kern: strijd tegen de reus

Hoewel er dus heel veel uiteenlopende versies bestaan van het levensverhaal van Silvius Brabo, hebben al die verhalen wel één gezamenlijke kern, namelijk: de succesvolle strijd van Silvius Brabo tegen een reus.

Samenvatting van het verhaal: de reus en het handwerpen

Er was eens een reus genaamd Druon Antigoon. Hij terroriseerde de streek rondom de rivier de Schelde. Dat deed hij onder meer door illegaal tol te heffen bij de schippers in die rivier. Als iemand weigerde om tol te betalen, dan hakte Druon Antigoon bij diegene de hand eraf en gooide die in de Schelde.

Op een dag kwam Silvius Brabo in deze streek. Volgens sommige verhalen was hij toen in z'n eentje op weg naar Brussel, volgens andere versies had hij een heel leger bij zich en was onderweg naar Brittannië. Silvius Brabo hoorde van streekbewoners over het terreurbewind van de reus Druon Antigoon.

Voor de muren van een stad ontmoette Silvius Brabo de reus. Er brak een gevecht uit. De ridder slaagde erin om de reus te doden. Vervolgens deed hij bij de reus, wat die bij al zijn slachtoffers had gedaan: Silvius Brabo hakte de hand af van Druon Antigoon en wierp die triomfantelijk in de Schelde.

Etymologie: de oorsprong van Antwerpen en Brabant

Volgens de volksetymologie zou de stad waarbij dit zich had afgespeeld, als eerbetoon aan deze gebeurtenis voortaan de naam 'Handwerpen' hebben gedragen. Later zou die stadsnaam verbasterd zijn tot Antwerpen. (Dit kwam mede doordat men in diverse Vlaamse dialecten de letter 'h' niet uitsprak.)

In diverse middeleeuwse kronieken wordt ook beweerd dat ridder Silvius Brabo de stamvader werd van het adellijke geslacht van 'de Hertogen van Brabant', die eeuwenlang de machthebbers in deze streek waren. De term Brabant zou dus ook van de naam Brabo zijn afgeleid. Inwoners van zowel de Nederlandse provincie Noord-Brabant als de Belgische provincie Vlaams-Brabant worden in de 21e eeuw nog vaak Brabo's genoemd en dit is dus ook een directe verwijzing naar Silvius Brabo.

Brabofontein op de Grote Markt

Op de Grote Markt van Antwerpen bevindt zich voor het stadhuis een grote fontein met als onderdeel daarvan een groot standbeeld. Het is een standbeeld van Silvius Brabo, die de hand van Druon Antigoon wegwerpt. De fontein heet de Brabofontein. Het monument is ontworpen door de beeldhouwer Jef Lambeaux. Het werd gemaakt in 1887 en staat sindsdien op deze prominente plek in Antwerpen.

Schrijfwijze: Silvius Brabo of Brabon Silvius

Bij de verschillende versies van het verhaal over deze mythische Brabantse held worden soms verschillende schrijfwijzen gebruikt voor de naam van de hoofdrolspeler. In latere versies noemt men hem inderdaad meestal Silvius Brabo, maar met name in de Middeleeuwse bronnen noemt men hem vaak Ridder Brabon Silvius.

De zeven schaken

In sommige versies van het verhaal wordt verteld dat de reus Druon Antigoon door Silvius Brabo vermoord zou zijn in opdracht van zeven jonge mannen uit deze streek. Zij zouden later de stamvaders worden van de zeven machtigste families van Antwerpen. Op de wapenschilden van al deze families stond een schaakbord. De families droegen daarom de bijnaam 'de zeven schaken'. Dat is overigens ook de titel van een stripalbum van Suske & Wiske, dat gebaseerd is op de verhalen over Silvius Brabo en Druon Antigoon.

Druon Antigoon: reus of Rus?

In pogingen om het verhaal over Brabon Silvius geloofwaardiger te maken, is in sommige latere versies van deze sage het personage Druon Antigoon niet een reus maar een Rus. Dat maakte het verhaal historisch gezien echter evenmin geloofwaardig: in de tijd dat dit verhaal zich afspeelt, was er helemaal nog geen volk dat de Russen werd genoemd.

Walvisbot?

Wat is de oorsprong van het personage Druon Antigoon? Er is wel beweerd dat er ooit in de omgeving van Antwerpen grote botten waren gevonden, die mogelijk van een walvis of dinosaurus waren. In de middeleeuwen zou men echter hebben gedacht dat het de botten waren van een reus, die ooit in de omgeving van Antwerpen zou hebben geleefd. Op basis daarvan zou de sage over Druon Antigoon en Brabo Silvius zijn ontwikkeld.

Reuzen in volksverhalen

Grote delen van het volk, maar ook veel wetenschappers waren er vroeger van overtuigd dat er ooit werkelijk reuzen op aarde hadden geleefd. Men baseerde zich daarbij onder meer op Bijbelpassages waarin reuzen voorkomen, zoals de 'Nephilim' in Genesis. Er waren daarom ook veel volksverhalen over reuzen, zoals de sage over de Drentse stad Hunsow die helemaal door reuzen gebouwd zou zijn. Ook zouden de reuzen volgens volksverhalen de hunebedden in Drenthe gebouwd hebben.

Renaissancistische oorsprongsmythes

Het verhaal over Silvius Brabo als stamvader van Brabant is typisch een voorbeeld van een renaissancistische oorsprongsmythe. In de renaissance was het erg in de mode om te beweren dat men afstamde van personen die een belangrijke rol hadden gespeelde in de klassieke (Griekse en Romeinse) oudheid. Een ander voorbeeld daarvan in de lage landen is de mythische Friese koning Friso, die de stamvader van de Friezen zou zijn geweest. Deze Friso zou ooit een belangrijke generaal bij Alexander de Grote zijn geweest en zou in een latere fase van zijn leven Friesland hebben gesticht.