Somalië in de jaren '80: Siad Barre's regime

Somalië kende een dictatuur in de jaren'80. De communistische revolutionair Siad Barre had de macht overgenomen en voerde een schrikbewind. De oorlog om de Ogaden tussen Somalië en Ethiopië had een grote vluchtelingenstroom op gang gebracht en Somalië was economisch sterk afhankelijk van humanitaire hulp. De verloren oorlog zorgde voor een teneergeslagen moraal onder de bevolking, en groepen opstandelingen tegen het regime van Siad Barre kwamen op.Siad Barre verhoogde zijn politieke druk.

Siad Barre's regime

De oorlog om de Ogaden tussen Somalië en Ethiopië had een grote vluchtelingenstroom op gang gebracht en Somalië was economisch sterk afhankelijk van humanitaire hulp. De verloren oorlog zorgde voor een teneergeslagen moraal onder de bevolking, en groepen opstandelingen tegen het regime van Siad Barre kwamen op. Als antwoord daarop verhoogde Barre zijn politieke onderdrukking door opsluiting, marteling en executie van opgepakte opstandelingen. Ook strafte hij, als clanleden ervan verdacht werden meegewerkt te hebben aan het verzet, de hele betreffende clan. In 1979 hield Siad Barre parlementaire verkiezingen. Een parlement werd gekozen, waarvan alle leden lid waren van Barre’s regeringspartij, de SRSP. Na de verkiezingen versterkte hij de posistie van zijn drie vice-presidenten. In 1980 werd de oude Opperste Revolutionaire Raad (SRC) nieuw leven ingeblazen en op deze manier was er sprake van drie verschillende bureaucratische systemen: het Politbureau van de partij van Siad Barre, het parlement met de ministers, en de SRC. Door de verwarring die daardoor ontstond kwam het maken van alle beslissingen uiteindelijk terecht bij Siad Barre.

In februari 1982 bracht Siad Barre een bezoek aan de VS. Hij reageerde op toenemende kritiek op zijn bewind door twee belangrijke politieke gevangenen (de voormalige premier Igaal en de voormalige politiecommandant Abshir) vrij te laten. Echter, op 7 juni datzelfde jaar liet hij 17 vooraanstaande politici arresteren, wat veel mensen voornamelijk schokte omdat het onder andere een belangrijke politicus en de belangrijkste legeraanvoerder betrof, allebei lid van de Mareehaan-clan (wat ook de clan van Siad Barre was). Er onstond een sfeer van angst en sommige clans begonnen zich af te zonderen en gewapend verzet te tonen.

De politieke onrust groeide door herhaalde conclicten op Somalisch gebied in de provincies Mudug en Boorama, waar groepen Somalische rebellen en Ethiopische soldaten vochten met het Somalische leger. In juli 1982 probeerden Somalische rebellen, ondersteund door de luchtmacht van Ethiopië, Somalië in tweeën te delen door het midden van het land aan te vallen. Het lukte hen de Somalische steden Balumbale en Galdogob in te nemen. De regering kondigde de noodtoestand af en vroeg om Westerse hulp om de invasie af te slaan. De VS versnelden de wapenzendingen en verhoogden de economische steun van 45 naar 80 miljoen dollar. Echter, Siad Barre gebruikte de wapens om zijn politieke vijanden te onderdrukken in plaats van de Ethiopiërs te verdrijven.

Hoewel het regime van Siad Barre steun vond bij de Arabische staten op een conferentie in september 1982 en de Amerikaanse troepen in Berbera een goede samenwerking hadden met het Somalische leger bleef het bergafwaarts gaan met het regime. In 1984 paste Siad Barre de grondwet aan om zijn positie verder te versterken. Zo verlengde hij de ambtstermijn van de president van zes naar zeven jaar, en paste hij het kiesstelsel aan zodat hij zeker de volgende verkiezingen zou winnen. Op diplomatiek gebied was er echter enige vooruitgang. In december 1984 werd een akkoord gesloten met Kenia, waarin Somalië afzag van de aanspraak op de betwiste gebieden, en de relatie tussen beide landen verbeterde. Ook de relatie met Libië, dat de Ethiopiërs hielp tijdens de oorlog om de Ogaden, verbeterde. In 1986 werde de IGADD (International-Governmental Authority on Drought and Development) opgericht, een organisatie van verschillende noordoost-Afrikaanse staten voor verbeterde regionale samenwerking. In datzelfde jaar hield Somalië grootschalige militaire oefeningen met de VS.

Terreur tegen de andere clans

De Majerteen

Siad Barre stuurde de Rode Baretten naar de Majeerteen clan in de provincie Mudug, alwaar ze systematisch de watervoorzieningen vernietigden. Hierdoor kwamen in 1979 meer dan 2000 mensen om het leven. Veel vrouwen werden verkracht en de Majeerteen verloren ongeveer 10.000 geiten en schapen, 50.000 kamelen en 100.000 runderen.

De Isaaq

Ook tegen de Isaaq in het noorden werden acties ondernomen. Zij organiseerden zich in 1981 in de Somalische Nationale Beweging. In 1988 ondernomen zij voor het eerst grootschalige militaire acties en veroverden Burao en Hargeisa. De regering bombardeerde beide steden en zowel de Somalische Nationale Beweging als ruim 300.000 Isaaq-clangenoten waren gedwongen naar Ethiopië te vluchten. Er volgden gewelddadige represailles. Net als bij de Majeerteen werden watervoorzieningen en grond waar het vee graasde vernietigd, en werden vrouwen op grote schaal verkracht. In 1988 kwamen ongeveer 5000 Isaaq-clanleden om het leven, waarvan zeker 1000 burgers (waaronder ook vrouwen en kinderen) werden doodgestoken.

De Hawiye

Ook de Hawiye-clan werd aangepakt. Hoewel redelijk veel hoge politici en legeraanvoerders van Hawiye-afkomst waren, groeide in de loop van de jaren ’80 de ontevredenheid over de regering bij deze clan. De regering ondernam eind jaren ’80 acties vergelijkbaar met die tegen de Mareehaan en de Isaaq. Dit was echter een misstap, want door de Hawiye tot vijanden te maken veranderde Mogadishu, een van zijn laatste bolwerken, in vijandig gebied. De straten werden onveilig gemaakt door sluipschutters en er werden aanslagen gepleegd. Uit onmacht beval Siad Barre zijn Rode Baretten tot volkerenmoord. In 1989 werd de bisschop van Mogadishu vermoord, naar het schijnt in opdracht van de president. Op 14 juli datzelfde jaar werden bij een demonstratie van islamieten 450 burgers afgeslacht, en ruim 2000 zwaar gewond. De daaropvolgende dag werden nog eens 47 burgers geëxecuteerd. Door deze slachtingen begonnen de VS langzamerhand hun banden met Siad Barre te verbreken.

Door het verlies van de VS als bondgenoot werd het regime van Siad Barre radeloos. Bij een demonstratie tegen de regering in 1990 opende een bodyguard van Siad Barre in paniek het vuur. Hierbij kwamen minstens 65 mensen om het leven. Een aantal dagen later veroordeelde Siad Barre een groep van 46 mensenrechtenactivisten tot de doodstraf. Echter, tijdens de rechtszaak werd het gerechtsgebouw omringd door demonstranten en werd de stad lam gelegd. Siad Barre zag geen andere uitweg dan de aanklacht in te trekken en de stad uit te vluchten naar zijn bunker, uit angst voor de woedende bevolking.