Surinaams-Nederlandse woordenlijst

In totaal worden er 19 talen in Suriname gesproken. Elke bevolkingsgroep spreekt onderling zijn eigen taal. De officiële voertaal is Nederlands; radio- en televisiestations zenden uit in het Nederlands. Onderwijsinstituten en verkeersaanduidingen gebruiken het Nederlands. Vrijwel iedereen spreekt het, alhoewel door de burgeroorlog een hele generatie nauwelijks naar school is geweest en er daarom mensen zijn die slecht Nederlands spreken. Toch maakt het gegeven dat Nederlands de voertaal is het voor Nederlanders een extra leuk land om naar Suriname op vakantie te gaan; er is namelijk niet of nauwelijks een taalbarriere. Natuurlijk zijn er een paar woorden die niet in het Nederlands gebruikt worden. De leukste voorbeelden van deze verrijking van de Nederlandse taal staan in dit artikel vermeld. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:


Suriname zit in de Taalunie

Suriname zit samen met Nederland en Vlaanderen in de Nederlandse Taalunie. Er zijn in het groene boekje allerlei woorden opgenomen die niet in Nederland worden gebruikt maar wel in Suriname. Suriname verrijkt het Nederlands met leuke, nieuwe woorden die ontstaan uit een tropische cultuur met gevarieerde achtergrond.

Surinaams Nederlandse woordenlijst

Leenwoorden per letter

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


A

A boeng Goed, o.k.Komt van het Franse 'bon'. Het wordt gezegd als een afspraak wordt gemaakt, bijvoorbeeld aan de telefoon. Men kan je ook vragen:¨Alla sani boeng?´ Dat is Surinaams-Nederlands voor:´Alles goed?´. Suriname heeft als buurland Frans Guyana waar veel familieleden van Surinamers wonen sinds de burgeroorlog. Sommige Frans Guyanen komen naar Paramaribo op vakantie of werk. Dat verklaart de invloed van het Frans op de Surinaams-Nederlandse taal.
Autowandeling een autoritje maken of een plezierritje maken met de autoDit woord klinkt leuk maar het wordt niet algemeen gebruikt in Suriname.

B

Bacove BanaanEr zijn veel soorten banaan in Suriname: van piepkleine mini-banaantjes tot grote groene en rode bakbananen. Sommige soorten worden gekookt.
Bakabana Gebakken banaanBakabana met pindasaus is een nationale snack van Suriname die je op veel verschillende plekken kunt kopen. Bakabana betekent ´gebakken banaan´. Het is een verbastering van het begrip gebakken banaan. Als je 10 keer heel snel ´gebakken banaan´ zegt dan merk je dat je eigenlijk ´bakabana´ zegt.
Bakkeljauw KabeljauwBakkeljouw lijkt kwa uitspraak op het Portugese woord bacalhao. Overigens sprak men in Nederland in de 19e eeuw nog van bakeljouw maar is dat woord verbasterd naar kabeljouw. Het woord bakkeljouw zit dichter bij het oorspronkelijke Nederlandse woord.
Bamihaar Sluik haarDe vorm van bami vertoont enige gelijkenis met de kortgolvende haardos van mensen met sluik haar.
Blakaman Zeer donkere creool of negroïde manBlaka komt uit het Sranang Tongo en is een verbastering van het Engelse ´Black´.
Bloot Blut of braakliggende grondBloot en blut zijn etymologisch aan elkaar verwant. Onbedekte grond is als het ware blote grond. Als de grond niet verbouwd wordt leidt dat tot armoe, het blut-zijn.
Bobo Sufferd of een sukkelIn Nederland is een bobo juist iemand van aanzien, al wordt het wel vaak in minachtende zin gebruikt zoals: kijk die bobo´s daar nu zitten.´
Buitenvrouw Maitresserelatie van de man naast zijn eerste vrouw

C

Cellulair GSM, mobieltjecellulair komt van het Engelse cellphone, een afkorting van cellular phone.

D

Dinges Dingen, dingesDinges wordt ook in het Nederlands gebruikt maar de Surinamer gebruikt dit woord vaker. Nederlanders zeggen dinges als ze even niet op een woord kunnen komen maar Surinamers kunnen dinges zeggen wanneer ze net al het onderwerp hebben benoemd. Bijvoorbeeld: Ik heb batterijen nodig, ik ga die dinges halen.
Doekoe GeldDoekoe komt waarschijnlijk van ´doek´. een oud Nederlandse manier om te zeggen dat je gaat betalen is ´lappen. Daar staat ´doekoe´ waarschijnlijk mee in verband.

F

Fietjebal TafelvoetbalspelIn het zuiderbuurland van Suriname, Brazilië, spreekt men futbol uit als fietjebal.

G

Gaan Gaan, zullenGaan wordt veel vaker gebruikt door de Surinamer. Vervoegingen van het werkwoord ´gaan´ kunnen twee keer in een zin voorkomen. Surinamers zeggen: Ik ga uitgaan. Of ga je weg gaan? Gaan is veel als werkwoord in de toekomende gebruikt in plaats van zullen. Bijvoorbeeld: Ik ga over drie maanden naar Nederland gaan.
Geslagen vijanden Gezworen vijandenOp het eerste gezicht lijken de woorden geslagen en gezworen hele andere betekenissen te hebben. Zweren zijn pijnlijke plekken op iemands lichaam en slaan is eveneens een pijnvolle handeling. Wanneer iemand met een hard voorwerp geslagen wordt kunnen er zweren ontstaan. Deze zweren zijn langdurige, pijnlijke aandoeningen en staan daarom goed symbool voor een vijandschap. Vandaar dat deze bijvoeglijke naamwoorden voor vijanden wel degelijk een overeenkomstige oorspronbkelijke bedoeling hebben.
Getrouwde vrouw Vrouw waarmee de man getrouwd is.´Mijn getrouwde vrouw´ dat zegt de man over zijn eigen vrouw. Het is een uitdrukking die de Surinamer zegt terwijl de Nederlander kortweg zegt Ḿijn vrouw´. Bijvoorbeeld: Zij is mijn getrouwde vrouw en die ander een vriendin; deze is mijn buitenvrouw.

H

Handruiker BruidsboeketEen ruikertje is een bosje bloemen. De bruid houdt traditioneel een boekt in haar handen. Daarom is handruiker een mooi logisch woord.
Hangmateren Het ontspannen liggen in een hangmat.In Suriname worden van zelfstandige naamwoorden vaak werkwoorden gemaakt: zie ook: voeteren, wat lopen betekent. Hangmateren is een typisch Surinaamse bezigheid. Overigens wil dat niet zeggen dat Surinamers lui zijn; de meeste hebben noodgedwongen twee banen aangezien één baan niet genoeg geld oplevert om van rond te komen. De hangmat is voor veel mensen hun enige slaapplek; een bed heeft men vaak niet.

J

Jawel JaDit woord kennen we in het Nederlands maar in Suriname bezigt men het woord vaker. In Nederland zegt men vaak ´jawel´, als men niet echt ´ja´ bedoelt; het is meer een ´jawel, maar...´. In Suriname kun je op de vraag: ´is het restaurant daar goed?´ het woord ´jawel...´ als antwoord krijgen als het een prima restaurant bevonden wordt.
Jonko Jointin Suriname wordt veel zelf gekweekte wiet gerookt. De politie treedt niet op tegen mensen die een jonko roken. Het is een softdrug. Cocaïne wordt als een levensverwoestende harddrug beschouwd. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is cocaíne inderdaad een sterk verslavende en schadelijke harddrug.

K

Kostgrond MoestuinEen kostgrond is een stukje land waar groente en fruit wordt verbouwd voor eigen gebruik. Kost is een Oud Nederlands voor eten. Denken aan de uitdrukking: wat doe je voor de kost? Om een kostgrondje te maken hakken mensen oerwoud om en verbranden het hout. Vervolgens plant men er allerlei producten zoals cassave, watermeloen, banaan, tajerblad, sopropo, papaya, passievrucht, tomaat, boontjes en rijst.
Kouseband Langwerpige bonensoortVroeger hadden kousen of sokken geen elastiek en droeg men een kouseband om de kous op te houden. Deze kouseband was even lang als dit langgerekte boontje.
Kraken Vol overgave toejuichen en aanmoedigen van een partijKraken betekent wensen dat de gekozen favoriet van een wedstrijd wint. In Nederland heeft kraken meer een negatieve betekenis. een club afkraken betekent juist een club niets goeds toewensen door allerlei negatieve dingen van een club op te noemen.
Kromanti GeheimtaalKromanti is een geheimtaal die wordt gebruikt door mensen die winti beoefenen of gehemtaal gebruikt door bosnegers.
Kweekje PleegkindKweken was vroeger de term voor ´vrolijk maken´, ´voeden´ en ´verlevendigen´. In Suriname kan het voorkomen dat een Hindoestaanse moeder 8 kweekjes van boscreolen opvoedt, naast haar eigen kinderen. De kinderen wonen in een huis in de stad omdat ze hier naar het voortgezet onderwijs gaan, een school die in het oerwoud niet voorkomt.

L

Lemmetje LimoenDe Surinamer kent wel het woord limoen maar zegt gewoon altjd lemmetje.

M

Manja MangoMango werd door Indo´s en Javanen manga genoemd, met een g diet op een ´zachte k´ lijkt. Van deze letter is het een kleine overstap naar een ´j´.
Mannenfles Fles met potentieverhogende gedroogde plantdelenOp de markten van Suriname zie je regelmatig een fles waarin verschillende houtsoorten en kruiden zitten. Deze zijn goed voor de potentie; daarom wordt dit product een mannenfles genoemd.
Mattie VriendDit woord is inmiddels helemaal ingeburgerd onder Amsterdamse straatschoffies en andere jeugd. Er zijn weinig Nederlanders die niet weten wat ´mattie´ betekent, terwijl het van oorsprong een Surinaams-Nederlands woord is.

O

Okseltruitje of okselmouwtruitje T-shirt zonder mouwen, naveltruitjeIn het Nederlands heet dit hemdje voor dames een topje of damestopje, een shirtje met alleen twee straps om de schouderpartij. Het okseltruitje laat de buik of een deel van de buik vaak onbedekt. Soms wordt het okseltruitruitje of topje over een ander hemdje gedragen. Omdat het naveltje van dames soms te zien is tjdens het dragen van een okseltruitje, wordt dit in Nederland vaak naveltruitje genoemd.
Ongek Niet gek maar gewoonDit is typisch een creatief Surinaams woord wat bijna iedere Nederlander direct begrijpt.

P

Panna Het poortenIemand tussen de benen door spelen tijdens een voetbalspel. Deze term is populair geworden doordat Edgar Davids het gebruikt.
Pinaren Armoede lijdenDenk aan het Nederlandse penarie. ´In de penarie zitten´ betekent ´in de problemen zitten´.

R

Roti RotiRoti is het meest bekende Surinaamse gerecht: een dunne pannenkoekachtige, ronde deegflap met groente en vlees of vis in een kruidige dikke saus.

S

Schaafijs Speciaas soort ijsIJs wat van een blok waterijs is afgeschaaft.
Schoenen uitlopen Schoenen inlopenFeitelijk is de Surinaamse variant logischer want schoenen worden altijd iets uitgerekt,; ze passen zich aan de vorm van de voet aan. Schoenen zullen zelden inkrimpen als je er vlak na de aanschaf op loopt; eerder zullen ze uitrekken. Vandaar dat uitlopen te prefereren is boven inlopen.
Schoonbroer ZwagerSchoonbroer woord in Vlaanderen ook gebruikt maar in Nederland zegt men zwager.
Sprietje RietjeEen sprietje is een hol buisje waardoor je drinken naar binnen zuigt.
Surviven OverlevenHet Surinaams Nederlands kent veel Engelse woorden die vernederlandsd worden.

T

Tjappen SchoffelenTjappen is de grond losmaken om het voor agraische doelienden geschikt te maken, bewerken met een tjap, een soort hakgereedschap,
Trekkoffie FilterkoffieTrekkoffie is het Surinaamse woord voor filterkoffie. In Suriname is de meeste koffie oploskoffie. Daarom is er een speciaal woord voor koffie die van gemalen bonen is getrokken. Overigens is trekkoffie een woord dat eveneens in voormalig Nederlands Indië werd gebruikt. In enkele Indonesische restaurants kun je een originele koffie tubruk drinken.
Trens Sloot, greppelHet Engelse woord voor greppel is trench. In Suriname neemt men dikwijls Engelse woorden over.
Trots OndanksDenk aan het Duitse woord Trotsdem, wat eveneens ´ondanks´ betekent. Trots werd in het oud Nederlands ook gebruikt in de betekenis van ´ondanks´. In het Surinaams-Nederlands heeft het deze betekenis gehouden terwijl in Nederland deze betekenis verdwenen is. Zo´n zelfde verschijnsel doet zich voor in het Afrikaans, waar ook diverse oud-Nederlandse woorden hun oorspronkelijke betekenis nog dragen.
Truitje T-shirt,Vroeger zeiden we in Nederland ook truitje tegen een T-shirt. T-shirt is een Engelse uitdrukking die in het Nederlands is geïntegreerd maar in Suriname zeggen ze gewoon nog Oer Hollands: truitje. T-shirt is één van de weinige voorbeelden waarin in Nederland een Engels woord is geïntroduceerd. De omgekeerde beweging komt vaker voor, zie bijvoorbeeld trens en zwamp.

V

Voeteren LopenVoeteren (spreek uit: voet-eren) betekent gewoon lopen of wandelen. Vergelijkbaar met handelen(hand-elen), iets uitvoeren met je handen doen.
Vriendinnenschrift Poesiealbum Vriendinnenschrift is het duidelijker woord voor poëziealbum, of eigenlijk liever: poesiealbum. een ander Nederlands woord is vriendenboek. In Nederland ontstaat er dagelijks verwarreing over de uitspraak: is het nou poesiealbum of poëziealbum? Het antwoord is uiteraard: poesie-album. Vooral meisjes tussen de 4 en 12 hebben een poesiealbum met gedichtjes en plaatjes. Vriendinnenschrift is een meer logische en passend Nederlands woord dan het uit het Duits afkomstige poesiealbum.

W

Warung Javaans eethuisWarung is een Indonesisch woord wat ´winkel betekent; alle warungs in Suriname zijn Indonesische of Javaanse eethuizen. de Javanen hebben een grote invloed gehad op de Surinaamse keuken.
Wiet OnkruidWiet betekent oorspronkelijk onkruid, weed is het Engelse woord voor onkruid. Zowel wiet als weed heeft sinds de hippietijd de betekenis gekregen van de softdrug cannabis, marihuana of hennep. In de jaren 60 was de wiet nog niet zo sterk; men rookte gewoon cannabisplantjes die her en der op de wereld vanzelf groeien. Sinds cannabis in de jaren 70 tot nu is doorgekweekt, waarbij de Wageningse veredelingstechnieken volop zijn toegepast en het onder kunstlicht wordt gekweeklt , is cannabis zo sterk geworden dat het niets meer voor een softdrug onderdoet.

Z

Zetten Maken, iets ergens in doen, bereiden, neerleggenZetten heeft veel nmeer betekenissen in het Surinaams-Nederlands. Het betekent onder andere ´iets ergens in stoppen´ en ´iets ergens neerleggen´. De Surinamer gebruikt het woord ´zetten´ op vele manier. Ook als je een doos met iets vol stopt zeg je: ´ik zet die dinges, of ik zet die doos´. Net zoals in Nederland mensen het hebben over ´koffie zetten´ en thee zetten´, heeft de Surinamer het over ´sinaasappelsap zetten´ en ´water zetten´ als hij het over sinaasappels uitpersen en water inschenken heeft.
Zwamp MoerasHet Engelse woord is swamp, meervoud is: zwampen. Het Surinaams heeft een sterke neiging om Engelse woorden te vernederlandiseren. Woorden uit de Engelse taal die zijn overgenomen in het Nederlands worden een anglicisme genoemd.
Zwageres SchoonzusZwageres is een heel begrijpelijk en logisch woord wat in het Nederlands niet vaak wordt gezegd.

Enkele uitdrukkingen in het Surinaams Nederlands

  1. Alla sani boeng? Alles goed?
  2. Ben je al ontdooid? Ben je al geacclimatiseerd?
  3. Dat is dat kweekje van oom Anton, Dat is oom Antons pleegkind
  4. Die olifant is gespierd! Die olifant heeft een groot geslachtsdeel.
  5. Ik ben gebakt (Ik ben afgewezen / ik ben niet geslaagd)
  6. Hij heeft mij gebokt (afsnauwen), een standje geven.
  7. Je schrijft hane-poten- mensen-benen (onleesbaar schrijven).
  8. Ik ga je baksen, ik  ga je een pak rammel geven.
  9. Mooi oogje maken (lief aankijken),
  10. Bullebak maken (tong uitsteken),
  11. Hoe gaat het? Rustig! Rustig betekent goed,
  12. Je kunt het daar neerzetten. Leg het daar maar neer,
  13. Dus dat! Dit is een veel gebruikt stopwoord in Suriname. Het betekent zoiets als: Precies!

Afkortingen

BB met R: Bruine Bonen met Rijst, een lekker nationaal gerecht van Suriname
IDB: in-de-bil, een origineel woord voor een string, een kleine damesonderbroek
SLM: Surinam Airways, eigenlijk: Surinaamse Luchtvaart Maatschappij
SRD: Surinaamse Dollar, deze afkorting wordt gewoon gebruikt als je wilt aangeven hoe duur iets is.

Lees verder

© 2013 - 2023 Tom008, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Recept: Surinaamse Bakabana met Surinaamse pindasausBen jij ook dol op Surinaams eten, maar heb je geen zin om lang in de keuken te staan? Dan is de bakabana het perfecte t…
Wat is nu precies straattaal?Je hoort steeds vaker woorden waar je van denkt; wat betekent dat nu weer? Word ik ouderwets? Dat zal zeker niet het gev…
Maanden, dagen en cijfers in het FransMaanden, dagen en cijfers in het FransIk leer op school verschillende woorden in het Frans, als jullie nog niet zo goed Frans kunnen, dan wil ik jullie hierdo…
Stijlfouten (taal)Stijlfouten zijn fouten tegen de goede stijl. Een stijlmiddel kan ook opzettelijk worden gebruikt: dan is het een stijlf…
Het lipogram: de kunst van het weglatenHet lipogram: de kunst van het weglatenEen lipogram is een tekst waarbij de auteur bewust een of meerdere letters van het alfabet totaal niet gebruikt. U en ik…
Bronnen en referenties
  • Dr. N. van Wijk, Etymologisch woordenboek der Nederlandse taal, 2e druk, 1912
  • http://www.oversuriname.nl/column/martin-panday/surinaams-nederlands.html
  • http://surinamedashboard.com/surinaamsnederlands.php
  • http://www.waterkant.net/suriname/forum/viewtopic.php?id=6420&p=8
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Poesiealbum
  • Interview met Surinamers en Nederlanders in Suriname
  • Foto´s: wikimedia commons
Reacties

Sadhana, 29-06-2015
Ijsappel (appel)
dievenijzer (hekwerk)
obiaman (genezer) Reactie infoteur, 30-06-2015
Mooie woorden!

Fong-Tin-Joen R., 12-06-2015
Allatria is het Surinaamse woord voor vermicelli. Graag zou ik willen weten waar het woord van is afgeleid. Hoe komt men dus aan de naam "allatria"? Reactie infoteur, 14-06-2015
Geen idee. Het zou van van allo=naar en treis=drie kunnen afstammen.

Tom008 (1.183 artikelen)
Gepubliceerd: 21-03-2013
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Taal
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.