Waarom zeggen kinderen geps, weps, raps en rusp?

Zoals alle ouders weten hebben kinderen moeite om gesp en wesp te zeggen. Dit fenomeen dat alle kinderen treft wordt officieel ´SP´ en ´PS´-omkering genoemd. Andere voorbeelden van SP-omkering is spychologie. Het gaat in dat geval om dezelfde letters S en P maar dan aan het begin van een woord. Hier worden ook abusievelijk de letters omgegooid. Achter deze versprekingen zit een logische oorzaak. De letter S hoort in het Nederlands in feite alleen vooraan of achteraan een woord of lettergreep te staan. Wanneer dat om later uitgelegde redenen niet het geval is, dan vergissen we ons omdat de S als tweede of één na laatste letter niet strookt met ons Nederlandse taalgevoel. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Geen afwijking
• Geen natuurlijke taal
• Bomans en de weps
• Hypercorrectie
• Het begin van een woord
• Weps zeggen is taalgevoel ontwikkelen

Geen afwijking

Ouders proberen vaak direct hun kind te verbeteren maar dat is in dit geval vrij lastig. Ieder kind gaat in zijn taalontwikkeling door de weps-fase heen. Het is geen afwijking omdat het een algemeen gegeven is waar we allemaal in onze jeugd ´last´ van hebben gehad. Wat zit er aan ten grondslag? In feite is het juist het feit dat het kind taalgevoel begint te ontwikkelen de oorzaak dat ze weps en geps zeggen. Hoe zit dat? Welnu, in het Nederlands is het zeer ongebruikelijk om de letter ´S´ niet aan het eind van een woord of deel van een woord te hebben. De letter ´S´ komt vrijwel altijd óf aan het begin óf aan het eind van een woord voor. In feite moet je zeggen het komt aan het begin of eind van een syllabe voor. Een syllabe is een lettergreep.

Geen natuurlijke taal

De woorden gesp en wesp, maar ook rasp zijn in feite later in elkaar gekunstelde woorden, het zijn geen woorden die door natuurlijke taalvorming zijn ontstaan. Vroeger zeiden we gespe, wespe en raspe; dat is wel een logische uitspraak in het Nederlands. Maar door een nieuwe spellingsregel is de ´E´ vervallen en schrijven we nu de woorden die op ´sp´ eindigen. Je zou kunnen zeggen dat de SP-omkering een gevolg is van een gekunstelde cultuuruiting is om de schrijfwijze van de taal te veranderen.

Bomans en de weps

In het boek Eric, of het klein insectenboek heeft Godfried Bomans op meesterlijke wijze de SP-omkering literair vereeuwigd. Eric komt een wesp tegen. Deze legt hem uit dat hij een wesp is. Eric zegt vervolgens de historische woorden:¨Dag, meneer de weps.´ De wesp legt hem uit dat hij het verkeerd zegt maar Eric blijft consequent weps zeggen.

Hypercorrectie

Hypercorrectie is iets corrigeren wat eigenlijk goed is. Een bekend geval van hypercorrectie is het woord ´rusp´ zeggen. Dit hoort uiteraard ´rups´ te zijn, maar omdat we ons herinneren dat we bij wesp, gesp en rasp het verkeerd zeiden zeggen we nu ineens rusp in plaats van rups.

Het begin van een woord

Dubbelklanken aan het eind van een woord waarin de S niet de laatste letter is, zijn niet natuurlijk in het Nederlands. Maar dat is niet het enige feit ten aanzien van de SP en PS-omkering. Dubbelklanken aan het begin van een woord met de S als tweede letter, bestaan in het Nederlands niet. In het Nederlands beginnen woorden niet met TS, MS, RS, KS, NS maar wel met ST, SM, RS, SK en SN. Daarom is het logisch dat we denken dat PS niet bestaat maar het SP moet zijn. Dat is de reden dat we het woord Psychologie, verkeerd zeggen; velen zeggen wel eens per ongeluk spygologie, spychiater. Psyche komt oorspronkelijk uit het Grieks waar het wel gewoon is om aan het begin van een woord de P voor de S te plaatsen.

Weps zeggen is taalgevoel ontwikkelen

In feite zegt ons taalgevoel dat woorden niet op SP mogen eindigen of met PS mogen beginnen. Dat taalgevoel is erg handig in veel gevallen maar bij deze uitzonderingswoorden laat het ons even in de steek. Wanneer kinderen deze onschuldige taalfout maken, is dat eigenlijk een bewijs dat ze taalgevoel ontwikkelen. Wie een kind ´weps´ hoort zeggen doet er goed aan om niet als gestoken door een bij te reageren door te zeggen: ´Nee, nee! het is wesp!´.