Waar komt de naam vandaan? Panfluit en paniek

Sommige geluiden zijn prachtig, sommige geluiden leiden weer tot paniek. De panfluit geeft meestal een prachtige geluid. Het muziekinstrument is op het moment vooral bekend door het vele gebruik in het Andesgebergte van Zuid-Amerika. De oorsprong van de naam ligt echter heel ergens anders, veel dichter bij het geluid dat leidt tot paniek.

Pan

In de Griekse mythologie is Pan de god van de wilde natuur, van herders en hun kuddes, van het jagen en van landelijke, boerse muziek. Zijn naam stamt af van het Oud-Griekse woord 'paein', dat 'laten grazen' betekent. Hij is vaak wat aan de kleine kant, heeft hoorns op zijn hoofd, een sterk behaard onderlijf en bokkenpoten. Verder heeft hij een lang smal gezicht, een grote neus en geel gekleurde ogen. Hij komt uit Arcadia, een regio in Griekenland waar velden, groeves, bossen en dalen het landschap domineren. Pan wordt hierdoor ook wel eens geassocieerd met vruchtbaarheid en de lente.

Het is onduidelijk wie de ouders zijn van Pan, maar de meeste mythes spreken over de handelsgod Hermes en de nimf Penelope. In de oudheid was Penelope getrouwd met Odysseus, de koning van Ithaka. Zij was het toonbeeld van trouwe huwelijksliefde. Latere legenden echter trachtten haar trouw in twijfel te trekken en wisten te verhalen van een zoon Pan, die of door Hermes, of door al de vrijers gezamenlijk bij haar zou zijn verwekt. Mede doordat sterke lustgevoelens haar werden toegedicht wordt er gesteld dat Pan, haar zoon, deze lustgevoelens nog sterker had.

Pan en zijn geschreeuw

Het bijzondere uiterlijk van Pan, hij was deels geit, was niet het meest bijzondere aan hem. Pan maakte graag verschillende geluiden. Het liefst muziek, dat kon hij dag en nacht bespelen en beluisteren. Zijn muziek trok echter nieuwsgierige mensen en goden aan en dit ging ten koste van zijn bossen, velden, heuvels, vee en natuur. Dit was niet wat Pan wilde. Hij wilde de mensen en goden wegjagen en uit zijn bossen houden. Daarom begon Pan de mensen en goden bang te maken door vreemde en mysterieuze geluiden te maken. Het horen van Pan zijn angstaanjagende geluiden bracht zowel mens als god in een angstige staat van verwarring. Dit gevoel wordt nu omschreven als paniek.

Pan en Syrinx

Syrinx is in de Griekse mythologie een nimf die trots was op haar maagdelijkheid. Zij leefde in de bossen waar Pan zijn gezag had. Op een dag liep Syrinx per ongeluk tegen Pan op. Pan was meteen betoverd door de schoonheid van Syrinx en wilde haar graag de zijne maken. De nimf wilde echter haar maagdelijkheid behouden en probeerde Pan te ontlopen. Dit ging lange tijd goed, totdat Pan en Syrinx elkaar wederom ontmoette. Pan was ditmaal niet van plan om Syrinx te laten gaan en begon haar achterna te zitten. Syrinx zette het op een lopen, maar strandde uiteindelijk bij de rivier Ladon, die zij niet kon passeren. Ten einde raad deed ze een gebed om haar maagdelijkheid te beschermen. Net op tijd werd haar gebed gehoord en veranderde ze in een rietstengel. Pan kon niet anders dan de hoop opgeven en blies gefrustreerd langs de rietstengel. Dit produceerde een aangename muzikale toon en Pan sneed het riet af om er een fluit van te maken. In eerste instantie kreeg dit instrument de naam van de nimf, Syrinx. Later werd dit instrument vernoemd naar de maker, Panfluit.