Stenografie: een inleiding

Tijdens rechtzittingen en andere officieuze gelegenheden zie je vaak één of meerdere mensen in een hoekje ijverig krabbelen op een notitieblok. Wat doen deze mensen? En waar danken zij de snelheid van hun schrijven aan?

Stenografie

Deze mensen maken gebruik van het Steno. De beoefening van het schrijven in het Steno wordt stenografie genoemd. Stenografie is een methode om gesproken tekst op te schrijven in een rap tempo. Stenografie is ontwikkeld om gesproken taal in dezelfde snelheid neer te schrijven als dat het gesproken wordt. Op deze manier kunnen gesprekken die niet via modernere, digitale methoden geregistreerd kunnen of mogen worden, alsnog geregistreerd worden.

Stenografie heeft zijn wortels in het Oude Egypte. Zij gebruikten namelijk al twee verkorte schrijfwijzen voor hun taal de hiërogliefen: het hiëratisch en het demotisch.

Drie stenografiesystemen in Nederland:

1. Het systeem Steger uit de 19e eeuw;
2. Het systeem Pont uit de 20e eeuw, met nu nog slechts enkele beoefenaars;
3. Het systeem Groote, dit wordt nog steeds onderwezen en gebruikt

Systeem van Groote

In Nederland wordt vrijwel altijd het stenosysteem van Groote toegepast. Dit systeem is in 1899 ontwikkeld door A.W. de Groote. Hij was een assistent van een Nederlandse generaal die een systeem nodig had om de woorden van de generaal op te schrijven terwijl hij op een paard zat. Door de natuurlijke bewegingen van het paard is het lastig om woorden netjes en volledig uit te schrijven. De woorden verandereen dan ook al snel in verschillende streepjes met elk een afzonderlijke en specifieke betekenis.

Doorgaans gebruiken stenografen een gedurende de tijd zelf ontwikkelde eigen variant op het door hen gebruikte hoofdsysteem. Hierdoor zijn de stenonotities vaak slechts uit te werken door de stenograaf die ze zelf gemaakt heeft.

Inleiding in de regels van het Stenoschrift

Om het Steno zo snel en efficiënt mogelijk te houden wordt er veel gebruikt gemaakt van afkortingen. Hierdoor bespaart men een heleboel tijd die men anders gebruikt voor het volledig uitschrijven van een woord of zin.

Vuistregels

De lettertekens zijn vereenvoudigde letters

Je schrijft op wat je hoort, je schrijft de woorden dus foenetisch op

Er is geen verschil tussen hoofd- en kleine letters

Elk woord wordt in één vloeiende penbeweging geschreven (bijvoorbeeld geen puntjes op de i), dit spaart tijd

Afkortingen van het gewone schrift zijn in het Steno hetzelfde. 'Bladzijde' wordt bijvoorbeeld 'blz.'. Een letterwoord wordt gevormd door de eerste letters van een naam of ander begrip maar gedraagt zich in een zin als een volledig woord. Een voorbeeld hiervan is HAVO: Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs. We spreken de letters niet afzonderlijk uit, maar spreke de letters uit als een volledig woord. Wanneer je een lettercombinatie als een losse (mede)klinkers uitspreekt dan wordt dit een initiaalwoord genoemd. PC (Personal Computer) is een voorbeeld van een initiaalwoord. In het Steno worden letterwoorden en initiaalwoorden aan elkaar geschreven.

Uitgangen

• De D en de T worden weggelaten in de uitgangen: den, ten, del, tel, der, ter, de, te.
• De D en de T worden weggelaten aan het eind van een woord of woorddeel na een medeklinker of na een horizontale lijn.
• De D en de T worden weggelaten na een klinker in de volgende gevallen: dat, wat, groot, goed, gaat, staat, spoed, houd
• In woorden die eindigen op ER of EL en waar geen D of T ooraf gaat vervalt alleen de E
• De E of EN aan het eind van een woord valt altijd weg
• De uitgang END, vooral voorkomend bij de tegenwoordige deelwoorden, wordt verkort tot een enkele N
• De uitgang ENDE wordt verkort tot NE
• Alle verkleiningsuitgangen worden verkort door een enkele J
• De uitgang TIE kan geheel worden weggelaten

Overige regels

• Wanneer een klinker voorafgaat wordt de E weggelaten en blijft de D en T staan.
• De voorvoegsels BE en GE worden verkort:
• Voor een medeklinker tot een enkele E
• Voor een klinker tot een B of G
• Wanneer BE en GE door en ander voorvoegsel worden voorafgegaan kunnen deze geheel wegvallen.
• De W valt na de U weg
• Wanneer 'houden' het tweede deel van een woord vormt kan dit verkort worden tot een enkele H
• De vormen van 'komen' kunnen als tweede deel van een woord worden verkort tot K
• De achtervoegsels 'lijk' en 'heid' worden verkort tot L en H

Het Steno in andere talen

Het Steno wordt ook in andere talen gebruikt. Over het algemeen zijn de stenografische tekens in het Nederlands hetzelfde als in het Engels, Italiaans, Spaans, Frans of Duits. Het Steno is daarom een breed toepasbaar schrift.

Waar rekening mee gehouden moet worden is dat sommige talen specifieke lettercombinaties hebben die op een eigen specifieke manier verkort moeten worden. Het Engels heeft bijvoorbeeld de lettercombinatie "th".

Opleiding Stenografie

Er zijn diverse cursussen en opleidingen Stenografie in de omloop. Het Steno is ook zelfstandig aan te leren maar dit is niet aan te raden omdat andere Stenografen uw teksten dan lastiger kunnen lezen.