Een wereld vol Helvetica en typografie

In het dagelijks leven is het overal om ons heen. Het uit zich in posters of logo’s en bestaat in alle mogelijke kleuren en formaten: tekst. Dit gebeurt niet alleen in verschillende kleuren, maar ook in verschillende lettertypen. Deze vindt men in bushokjes, winkelstraten, treinstations of andere openbare plekken over de hele wereld. De opmaak van tekst noemt men typografie. Het lettertype (ook wel font genaamd) dat het meest gebruikt wordt in het openbaar is het bekende Helvetica. Dit font nam in de 20ste eeuw de hele wereld over in zeer korte tijd. Het is een font dat de typografie en de communicatie voorgoed veranderde.

• Serif (schreef) vs. Sans Serif (schreefloos)
• Wat is Helvetica?
• Neue Haas Grotesk
• Waar kan ik Helvetica en andere fonts kopen of downloaden?
• Logo’s van bekende merken in Helvetica
• Helvetica (2007): Een documentaire over Helvetica, typografie en grafisch design

Serif (schreef) vs. Sans Serif (schreefloos)

Er zijn anno 21ste eeuw talloze fonts in de wereld. Van strakke schreefloze fonts tot klassieke fonts met schreven. Een font met een schreef is te herkennen aan de horizontale lijntjes bovenaan en onderaan iedere letter. Door deze streepjes staan de losse letters bijna helemaal tegen elkaar, waardoor optisch de woorden beter te lezen zijn. Het bekendste voorbeeld hiervan is mogelijk Times New Roman. Schreefloze fonts bestaan uit letters en tekens die deze horizontale streepjes niet hebben, zoals de letters die op InfoNu gebruikt worden. In het Engels hebben fonts met schreven ook wel Serif in de benaming. Bij schreefloze fonts wordt daar het woord ‘Sans’ aan toegevoegd. Helvetica is zo’n voorbeeld van een Sans Serif-type font.

Naast de verdeling tussen de fonts mét en zonder schreven, is er in de wereld van de typografie ook onderscheid te maken tussen gratis fonts en betaalde fonts. De fonts die te vinden zijn in programma’s als Microsoft Word, zijn gratis en door iedereen te gebruiken. Echter zijn er ook veel fonts waarbij er voor de gebruiksrechten moet worden betaald, net als met de gebruiksrechten van muziek of fotografie. Zodoende kan er worden verdiend aan fonts en is dit een competitieve markt.

Wat is Helvetica?

Helvetica is de belichaming van de schreefloze fonts en een zeer bekend lid van de Sans Serif-family. Het is een font met ronde strakke letters, die overal terug te zien zijn op de communicatiemiddelen als posters, kranten, billboards, websites en magazines.

Er zijn talloze varianten van Helvetica, waardoor er voor iedere designer wel een geschikte variant is. Van strakke langwerpige letters tot dikke ronde varianten, Helvetica is van alle schreefloze markten thuis. Zoals veel commerciële fonts, is ook dit font niet gratis. Het is online te koop bij verschillende designer webshops. De prijzen van het hele Helvetica-pakket liggen rond de veertig euro per variant. Het hele pakket daarentegen is voor vele honderden euro’s te koop.

Neue Haas Grotesk

Helvetica komt oorspronkelijk uit Zwitserland. In 1957 ontwierp Max Miedinger in opdracht van Eduard Hoffmann een nieuw hip internationaal font. Hoffmann, de president van Haas Typefoundry (Haas’sche schriftgiesserei), zag dat concurrerende fonts als Berthold’s Akzidenz-Grotesk populairder waren dan de fonts van Haas. Hoffman gaf toen zijn verkoopmedewerker en designer Miedinger de opdracht om ook een font te ontwerpen, dat geschikt was voor de internationale designwereld. Het moment was perfect, aangezien de wereld op dat moment klaar was voor rationelere fonts. De naam voor dit font was aanvankelijk nog niet Helvetica, maar heette simpelweg de Neue Haas Grotesk. Het was datzelfde jaar voor het eerst te zien bij ‘Graphic 57’.

Beschikbaar op de Linotype-machine

Ze waren zich goed bewust van de potentie van Neue Haas Grotesk en de huidige positie van dit product in de typografische markt. Zo wist Hoffmann dat dit nieuwe paradepaardje van Haas pas echt goed kon concurreren met andere Sans Serif-fonts in de designwereld, als Neue Haas Grotesk beschikbaar was op de destijds populaire Linotype-machine. Als dit lukte, dan was het wereldwijd voor veel meer mensen veel sneller mogelijk om dit font te gebruiken. In juni 1959 kwam er een akkoord met D. Stempel AG uit Duitsland om Neue Haas Grotesk beschikbaar te stellen op de Linotype-machine.

De Linotype-machine was een apparaat waarmee metalen letters in een bepaalde volgorde konden worden geplaatst, zodat een tekst in één keer gedrukt kon worden. Deze methode van drukken was destijds innovatief, omdat toen letters niet los om de beurt gedrukt hoefden te worden, maar in een keer helemaal per pagina. Ottmar Mergenthaler vroeg hier in 1894 in de Verenigde Staten patent op aan.

Van Neue Haas Grotesk naar Helvetica

Op commercieel gebied had Hoffmann ook in de gaten dat voor de internationale markt ‘Neue Haas Grotesk’ niet de geschikte naam was voor een wereldwijd populair font. Vanuit Stempel kwam toen de suggestie om het font Helvetia te noemen. Helvetia is de Latijnse naam voor ‘Zwitserland’. Hoffmann zag dit oorspronkelijk niet zitten, omdat er al een houtbewerkingsbedrijf en een verzekeringsmaatschappij was met die naam. Uiteindelijk kwam de Linotype-versie van het font bekend te staan als Helvetica, wat ‘Zwitsers’ betekent. Dit terwijl de handmatige drukversies nog jarenlang Neue Haas Grotesk heette. In veel catalogi stonden wel beide namen voor het font.

Uitbreiding van het font

Helvetica is nog niet zo lang na de Tweede Wereldoorlog uitgevonden. Veel bedrijven in Europa waren de kitscherige en sjieke designer-stijl zat en waren toe aan iets nieuws. Helvetica was modern en paste prima bij de nieuwe generatie met merken. Helvetica was daarbij zeer geschikt voor de toenmalig nieuwerwetse stijl van adverteren en communiceren uit die tijd.

Omdat het font zo aansloeg en zo populair werd, was een uitbreiding van de Helvetica-familie snel nodig. Hier zat haast achter, waardoor er in de ontwerpen regelmatig fouten zaten. Italic, medium en dikgedrukte alternatieven waren niet breed, dik of rond genoeg, waardoor sommigen overnieuw moesten worden ontworpen. Anno 21ste eeuw is het font nog niet volgroeid. Er worden nog varianten ontworpen. Er zijn anno 2016 zoveel varianten dat het lastig is te zeggen hoeveel dit er zijn. Dit aantal ligt minstens boven de dertig.

Waar kan ik Helvetica en andere fonts kopen of downloaden?

Helvetica is dus een commercieel font, dat niet gratis te vinden is in programma’s als Microsoft Word of Adobe InDesign. Het moet dus worden gekocht. Omdat fonts digitaal worden gebruikt, ligt het voor de hand dat hier geen fysieke verkooppunten voor zijn. Er zijn daarom talloze websites en webshops waarop dit mogelijk is. Het makkelijkste is hier naar te googlen. Er zijn ook fonts die gratis te downloaden zijn. Hier zijn aparte websites voor.

Het is bij gratis downloadbare fonts gebruikelijk dat er een optie is om, indien gewenst, een financiële bijdrage aan de ontwerper over te maken. Het is een mogelijkheid om de ontwerper te bedanken door middel van een kleine vergoeding. Dit is naar eigen inzicht en vrijblijvend.

De meeste websites en shops hebben hun fonts per thema verdeeld en zijn aan de hand van voorbeeldzinnen in gebruik te zien. Op die manier weet je wat je koopt of downloadt.

Logo’s van bekende merken in Helvetica

Zoals eerder gezegd is Helvetica heel commercieel en veel gebruikt. Dit uit zich ook in bekende logo’s die wereldberoemd zijn. Bekende bedrijven die hun logo in Helvetica hebben, zijn:

• American Airlines (luchtvaartmaatschappij)
• Lufthansa (luchtvaartmaatschappij)
• American Apparel (kledingmerk)
• The North Face (kledingmerk)
• Crate & Barrel (meubelmerk)
• Knoll (meubelmerk)
• Microsoft (computer & softwaregigant)
• Skype (softwarebedrijf)
• Panasonic (elektronicamerk)
• Blaupunkt (elektronicamerk)
• Harley Davidson (Motormerk)
• Jeep (automerk)
• Toyota (automerk)
• BMW (automerk)
• Scotch (kantoorproductenfabrikant)
• 3M (kantoorproductenfabrikant)
• Post-it (kantoorproductenfabrikant)
• Target (warenhuis)
• JCPenney (warenhuis)
• Oral B (hygiënemerk)
• NARS (hygiënemerk)
• Dole (voedselmerk)
• Nestlé (voedselmerk)
• Evian (watermerk)

Helvetica (2007): Een documentaire over Helvetica, typografie en grafisch design

Helvetica is dusdanig populair dat er documentaire over is gemaakt. Producent en regisseur Gary Hustwit introduceerde in 2007 het Engelstalige ‘Helvetica’. In de typografische en designerwereld is deze tachtig minuten durende documentaire zeer bekend en veel bekeken. Daar buiten is deze echter niet erg bekend, omdat het een onderwerp betreft waar alledaagse mensen niet veel over na denken of zich in verdiepen.

In de documentaire staat Helvetica centraal. Verschillende professionals, ervaringsdeskundigen en vaklui uit het vakgebied van grafisch design en typografie vertellen over de geschiedenis van het font en hun ervaringen met Helvetica en de omringende typografische wereld. Bekende namen als Alfred Hoffmann, Mike Parker en Wim Crouwel en vele anderen komen uitgebreid aan het woord.

Aangestipt worden de sterke punten en de uitgebreide toepassingsmogelijkheden van het font. Zo legt men uit dat het zo populair werd, omdat het zelf zo neutraal overkomt. Het heeft zelf geen karakter, terwijl het merken een transparante en toegankelijke uitstraling geeft. Het font nam het straatbeeld over, waardoor het uiteindelijk ging vervelen en ging aanvoelen als “een deken van saaiheid en eenheid die over de hele stad lag uitgespreid”. Andere bekende uitspraken die in Helvetica terugkomen, zijn:

• “Helvetica is the perfume of the city”;
• “Helvetica is so great because of the balance between push and pull in the letters”;
• “Helvetica is the face of socialism, because it is available all over the world and everybody can use it if they want to”;
• “The use of a specific font says just as much about a brand or a person, as the clothes you wear or the colors you use”.

Er worden zeer veel voorbeelden laten zien van posters, straatnaamborden, logo’s en andere toepassingen van het font door verschillende steden. Dan pas wordt duidelijk hoeveel Helvetica nog steeds in gebruik is. Dit is ondersteunend aan het verhaal dat wordt verteld.